Sözlükten misyoner çıktı!

0 0 0000 00:00 tsi
ABD'nin Boston Limanı'ndan 1822 yılında, içerisindeki matbaa makineleriyle Malta adasına doğru yola çıkan bir gemi, bugün 100 binlerce baskıya ulaşan Redhouse sözlüklerinin gizemli öyküsünü de beraberinde taşıdı.

1822 yılında İtalya, Yunanistan ve Osmanlı Devleti için kitaplar hazırlamak üzere, Amerikan Bord'un (Yabancı Misyonlar Bölümü) bir basımevi kurmakla görevlendirdiği Daniel Temple'a teslim edilen gemi, Protestanlık öğretilerini bu ülkelerin Hıristiyan halkına bildirmeyi, aynı zamanda da bilim ve eğitim alanında Batı'daki fikirleri herkesin yararına sunmayı amaçlıyordu.

Malta'da kurulan basımevi, 5 yıl içerisinde İtalyanca ve Rumca toplam 105 kitap bastı. 1830'larda ise Osmanlıca kitaplar basmaya başladığı sırada Katoliklerin baskılarıyla faaliyetleri durma noktasına geldi.

Amerikan Bord, Osmanlı hükümetinin yayınlarına karşı daha hoşgörülü olması nedeniyle 1833 yılında basımevini Beyrut ve İzmir'e, 18 yılında ise İstanbul'a taşımak zorunda kaldı.

1872 yılında Eminönü Fincancılar Yokuşu'nda yeni bir Bord merkezi inşa edilmesiyle sürekli bir mekana kavuşan basımevinin pek çok dilde bastığı eserleri yüzbinler tarafından okunurken, basımevi en önemli başarısını ise James W. Redhouse imzalı İngilizce-Türkçe ve Türkçe-İngilizce sözlükleri yayımlamasıyla elde etti.
     
Redhouse'un doğuşu

15 yaşındayken bir şilepte görev alarak İstanbul'a gelen James W. Redhouse, 1811'de Londra yakınlarında doğmuş ve denizcilik, haritacılık, teknik resim gibi konularda eğitim görmüştü. Seyahati sırasında İstanbul'da kalmaya karar veren Redhouse, kısa süre sonra Kasımpaşa'daki tersanelerde öğretmen olarak işe başlar. 1834 yılında İngiltere'ye tekrar giden Redhouse, 4 yıl sonra Osmanlı devletinde mütercim-tercüman olarak çalışmak üzere geri döner ve bir süre sonra, Osmanlıca'daki Arapça ve Farsça kökenli sözcüklerin sözlüğü olan "Müntahabat-ı Lügat-i Osmaniye" adlı eserini yayımlar. Ülkesine kısa bir ziyaret yapıp dönmek üzere yola çıkan Redhouse, sağlık sorunları nedeniyle İstanbul'a geri dönemeyince ömrünün geri kalanını anavatanında, İngilizce-Türkçe bir sözlüğü de içeren bilimsel projeler üzerinde çalışarak geçirir. "Kitab-ı Lehcetü'l-Maani" adlı bu ilk sözlük 1861 yılında Amerikan Bord'un İstanbul'daki yabancı misyon görevlileri için basılır. İngilizce öğrenimi için temel bir gereç olan sözlük, Amerikan Bord'un Osmanlı İmparatorluğu'nda eğitimi geliştirme hedefine de çok uygundur. Daha sonra Amerikan Bord Redhouse'a, Türkçe-İngilizce bir sözlük hazırlaması görevi verir. Bu sözlük ise "Kitab-ı Maani-i Lehce" adıyla 1890 yılında, James W. Redhouse'un ölümünden iki yıl önce yayımlanır. İngilizce-Türkçe ve Türkçe-İngilizce sözlüğün çekirdeğini oluşturan bu iki sözlük ve onları takip eden diğer yayınlar, 19. yüzyıldan günümüze kadar, araştırmacılara ışık tutar.
     
Redhouse'un varisi

Cumhuriyet'in ilanına kadar Osmanlıca olarak hazırlanan sözlükler, harf inkılabının ardından 1950'de, 105 bin maddeyi içeren, bugünkü İngilizce-Türkçe Redhouse sözlüğünün ilk basımı gerçekleştirilir. 1968 yılında ise 1325 sayfadan oluşan Yeni Redhouse Türkçe-İngilizce sözlük basılır.

Türkiye'deki Amerikan Bord kurumlarının özel vakfa devri süreci içinde Redhouse Yayınevi, 1996 yılında, Sağlık ve Eğitim Vakfı'nın (SEV) himayesinde bağımsız bir şirket olarak yeniden yapılandırıldı.

Redhouse'nin varisliğini üstlenen SEV-YAY, İstanbul'da sürdürdüğü basımlarıyla tüm dünyaya sözlük üretmeye devam ederken, sözlükler 30 bin ile 160 bin ana madde arasında değişen 10 farklı kağıt sözlük olarak raflarda yerini alıyor.

Ayrıca, yayınevi tarafından hazırlanan örnek cümle ve deyimlerle birlikte kullanıma sunulan ve 100 binin üzerinde madde içeren Redhouse CD-ROM sözlükler, bilişim çağının okur yazarına önemli bir hizmet vermeye devam ediyor.

Milliyet

Bu haber 783 defa okundu.