Davut Aydüz: "Temiz gıdalar şeytanın yardımıyla bozuluyor"

Sakarya Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Tefsir Anabilim dalında öğretim üyesi olan Prof. Dr. Davut Aydüz sorularımızı yanıtladı.

Doğal, organik, hakiki gıdaların azaldığı, sofralarımızı kimyasal katkı maddeli, hormonlu, genetiğiyle oynanmış endüstriyel gıdaların işgal ettiği günlerde yaşıyoruz. Bu perspektiften baktığımızda sizce Kur'ân-ı Kerim'de geçen "temiz gıda" bugün için ne anlama geliyor? Ya da başka bir deyişle, çocuklar başta olmak üzere bolca tükettiğimiz kimyasallarla raf ömürleri uzatılmış paketli gıdalar, kimyasallarla tatlandırılmış ve renklendirilmiş endüstriyel gıdalar, GDO'lar, çabuk büyüsünler diye ışık görmeyen daracık ortamlarla hormon ve antibiyotikle beslenen hayvanların etleri sizce "temiz" mi?

Kur'an-ı Kerim'de geçen "temiz ve helâl şeylerden" maksat, sadece sizin dediğiniz "temiz gıda" anlaşılmaz. "Temiz ve helâl şeylerden" ne kastedildiğini anlamak için tabii ki öncelikle tefsirlere bakmak gerekir. Mesela herkesin eli altında bulunan Elmalılı tefsirine bakalım: "…helali hoş ve tertemiz olarak yiyiniz. Yediğiniz şeyler pis, kirli, şunun bunun hakkı geçmiş, yaratılış itibariyle ve dinî bakımdan yasaklanmış veya şüpheli şeyler olmasın. Helalinden kazanınız, haram, pis, şüpheli şeylerden sakınınız.." Ayrıca Diyanet İşleri Başkanlığınca hazırlatılan "Kur'an Yolu" isimli tefsire bakalım: "Dinî bir terim olarak helâl: Şer'an izin verilmiş olan, hakkında ya¬saklama veya kısıtlama bulunmayan davranışı ve onun dinî-hukukî hükmünü ifa¬de eder. Mubah ve caiz gibi terimlerle de ifade edilir; mükellefin yapıp yapma¬makta muhayyer bırakıldığı davranışları belirtmek üzere kullanılır.

Tayyib ise: Akliselim sahibi, dengeli, erdemli, temiz tabiatlı her insanın beğendiği, hoşlandığı, temiz, güzel, iyi ve yararlı bulduğu şeyler için kullanılır.."

Bu bilgilerden hareketle sizin sorduğunuz; "kimyasal katkı maddeli, hormonlu, genetiğiyle oynanmış endüstriyel gıdaların" durumuna bakacak olursak, bunlara kesin olarak haram demek için ciddi bir araştırma yapmak gerekir. Öncelikle bu işin uzmanları bu maddelerin tıbben zararlı olduğunu kesin bir şekilde ispat etmeliler ki, din âlimleri onların raporlarına göre bunlar haramdır desinler. Yoksa din bilgini sıfatıyla bunlar haramdır diyemezler. Çünkü genel bir kural olarak eşyada aslolan mubahlık ve helâlliktir. Bu sebeple bir davranışın helâl olduğunu anlamak için bu yönde bir açıklamanın bulunması ge¬rekli değildir; yasaklayıcı veya kısıtlayıcı bir hükmün bulunmaması yeterlidir.

Kur'ân-ı Kerîm Allah'ın kulları için serbest bıraktığı, helâl kıldığı nimetlerin, gü¬zelliklerin din adına, herhangi bir haklı gerekçeye dayanmadan haram sayılmasını yasaklamış; ayrıca bizzat Hz. Peygamber'e hitap ederek, Allah'ın helâl kıldığı şeyleri kendisine haram kılmaması istenmiştir. Onun için "kimyasal katkı maddeli, hormonlu, genetiğiyle oynanmış endüstriyel gıdaların" Kur'an'a göre kesin olarak haram olduğunu söylemek doğru görünmüyor. En azından benim, söylediğiniz şeylerin tıbben zararlı olduğuna dair kesin bilgim olmadığı için ben haramdır diyemiyorum. Ama kesin olarak zararlı olduğuna dair raporları görür ve muttali olursak o zaman haramdır diyebiliriz. Çünkü bir Müslüman kendi kafasına göre haram bir şeye helal, helal bir şeye de haram diyemez.

Kur'ân'ın penceresinden baktığınızda bir gıdanın "temiz" olması için hangi niteliklere/kriterlere sahip olması gerekir?

Biraz önceki cevapta da –tefsirlerden naklen- söylediğimiz gibi "Tayyib-temiz" demek: "Akliselim sahibi, dengeli, erdemli, temiz tabiatlı her insanın beğendiği, hoşlandığı, temiz, güzel, iyi ve yararlı bulduğu şeyler" demektir. Tabii bunun içine sağlığa zararlı olmaması da eklenmelidir ve çok önemlidir.

İlgili ayetlerde,  "temiz şeylerden ye" önerisinden sonra, "şeytana ayak uydurma" uyarısı, bu uyarıdan sonra da "o, sizin için apaçık bir düşmandır" yargısı geliyor. Bunu nasıl yorumluyorsunuz? Sizce temiz/temiz olmayan gıdalarla şeytanın ilişkisi nedir?

Çünkü şeytan insanların düşmanı olup onlar için daima ve yalnızca kötü şeyler ister; onları haramlara, edep dışı davranış¬lara, Allah hakkında O'nun her bakımdan yetkinliği ve yüceliği ile bağdaşmayan sözler söylemeye kışkırtır.

"Adam sen de filan şeyi yemek neden haram olsun?" Helal bir şey için de "filan şeyi yemek nasıl helal olur ki? Filan işi yapmak neden yasak olsun ki?" dedirtir. Böylece insana Allah'ın emrini, Allah'ın kanununu araştırtmadan, kendi kendine yalandan kanunlar uydurtur. Hakk'ın kanununa uymayan işler yaptırır ve nihayet başını belaya sokar. Kuşkusuz bu uyarılar öncelikle Kur'an'ın ilk muhatabı olan müşriklere yöneliktir. Bununla birlikte söz konusu uyarılar, bütün insanlar için hayatî değer taşıyıp müminlerin de helâle harama riayet etmeleri, şeytanın kış¬kırtmalarına karşı daima dikkatli ve ihtiyatlı davranmaları gerektiğini ima etmek¬tedir. Kısaca temiz/temiz olmayan gıdalarla şeytanın ilişkisi, haramları helal göstermesi, helalleri de haram göstermesidir diyebiliriz.

Günümüzde beslenmeye bağlı hastalıklarda inanılmaz bir artış yaşanıyor. Sizce "temiz" gıdadan uzaklaşılmasaydı bu durum farklı olur muydu?

Temiz, yani helal gıdadan uzaklaşılmasaydı bu hastalıklar büyük ölçüde olmazdı. Ama tamamen olmazdı diyemeyiz, çünkü bütün hastalıkların tek sebebi yiyecekler değildir. Ayrıca gıda temiz olur ama; kullanma şekli, az veya çok oluşu, bayat oluşu vs. sebeplerle de hastalığa sebebiyet verebilir.

Sizce insanlığı temiz gıdalardan uzaklaştıran en önemli etken hangisidir? Sizce önemli olan diğer etkenleri de sıralayabilir misiniz?

İnsanların bizzat kendileri ve bilerek mi temiz gıdalardan uzaklaşıyor, yoksa birileri mi onları temiz gıdalardan mahrum ediyor. Elbette ki birçok insanın yediği şeylerden haberi yok. Birileri ise, insanların bu bilgisizlik ve dikkatsizliklerinden istifade ediyor. Niçin acaba? Herhalde en önemli sebep, küçük bir azınlığın aç gözlülüğü, fani dünyayı bâki zannetmeleri. Onun için de helal-haram, iyi-kötü, temiz-pis ayrımı yapmadan sadece ve çok kazanmak için gayret gösteriyorlar. Tabii bu arada, Allah'a ve ahirete de inanmadıklarından, çok kazanmak için diğer insanların sağlık ve sıhhatleriyle çok rahat oynayabiliyorlar. Allah'ın her şeyi gördüğünü ve bildiğini bilselerdi, yarın ahirette yaptıklarının cezasını göreceklerine inansalardı, diğer insanlara böyle kötülük yapmazlardı.

İnsanlığın "temiz" gıdalardan uzaklaşması, yılların getirdiği doğal bir sonuç mudur? ("...(Şeytan dedi ki) Mutlaka onlara emredeceğim de hayvanların kulaklarını kesecekler ve yine mutlaka onlara emredeceğim de Allah'ın yarattığını değiştirecekler..." (Nisa Suresi 119.ayet)) Yoksa bu yaşadıklarımız, insanın yaratılışını bozmaya yönelik binlerce yıllık eski bir planın uygulanmasının bir sonucu mudur?

Sorunuzdaki ikinci şık, bana daha doğru gibi geliyor. Evet, şeytan ve insî şeytanların, yani insanlardan onun emrine uyanların da yardımıyla temiz gıdalar bozuluyor ve değiştiriliyor.

Son olarak sizin de "Kur'ân-ı Kerim'de Besinler ve Şifa" adlı değerli eserinizde detaylı incelediğiniz birçok besin var. Bu besinlerin "hakiki" olanlarında elbette şifa var, ancak günümüzde bunları bulmak da zor. En basitinden Türkiye'de üretilen balın yüzde 90'ının doğal olmadığı, arılara rafine şeker yedirilerek elde edildiği basına yansıdı. Dolayısıyla Kur'ân-ı Kerim'de adı geçen şifa kaynağı birçok besin bugün teknolojik-endüstriyel uygulamalar sonucunda hastalık kaynağı haline gelebiliyor. Bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz? Bundan sonra temiz gıdalar yiyebilmek, neslimizi korumak için neler yapmalıyız?

Kur'an-ı Kerim'de ismi geçen gıda maddeleri, diğer gıda maddelerinden daha faydalı ki, Kur'an gibi bir kitapta onlara yer verilmiş. Ama bu sözümüzden, Kur'an'da ismi geçmeyen gıda maddeleri faydasız gibi bir şey anlamamak lazım. Gerek Kur'an'da zikredilsin, gerekse zikredilmesin, Allah'ın helal kıldığı bütün yiyecekler, insan için yaratılmıştır ve faydalıdır. Ama bazı aç gözlüler veya şeytanın dostları, ister çok kazanmak için, isterse nesli bozmak için, temiz gıdaları hastalık kaynağı haline getirebiliyorlar. Bu tabii ki tasvip edilecek bir durum değildir. Onun için yapılacak şey, insanımızın bilinçlendirilmesidir. Bu arada, bu kötü niyetli insanlara da bir Müslüman olarak doğru yolu gösteririz, Allah'tan ve Cehennem ateşinden korkmalarını hatırlatırız. Dinlemezlerse istemeye istemeye de olsa onları Allah'a havale eder, onların şerrinden bizi koruması için Allah'a dua ederiz.