ABD, Uygurları Türkiye'de topluyor!

Ortadoğu’da İngilizler’in başarısı biraz yoğun tecrübesinden gelir biraz da sessizliğinden. Ama Çin’in başarısı bu yeni alanda daha çok ticari bağlarından ve sessizliğinden geliyor.

Pek değil hiç göze batmasa da Çin, Ortadoğu’nun yeni oyuncularından biri. Söylenmesi pek sevilen sıfatı ile “Uyuyan Ejderha” uzun zamandır bölgede bulunuyor ve İsrail’den Türkiye’ye, Suudi Arabistan’dan İran’a kadar denebilir ki tüm ülkelerle ticari ilişkiler kuruyor.

Ancak temel prensibi şu. Günlük Ortadoğu gelişmeleri üzerine konuşmuyor. Bu politikası yok demek değil. Sadece konuşmuyor.

Konuşması gerektiğinde ise ya Birleşmiş Milletler’i veya sekiz üyeli Güvenlik Konseyi’ni tercih ediyor. Tabii bu tercihlere bakarak “oyun dışı” olduğunu söylemek oldukça hatalı olur.

Zira ne söylerse söylesin, söylediği taraf “ağır” basmaya başlıyor. Çin’in bölge ile olan ilişkisi “genellikle” ticaret üzerine kurulmuş durumda. Özellikle de enerji. Bu da çok normal.

Çin “yıllık büyüme hızı” sürekli biçimde yüksek seyreden ülkelerin başında geliyor ve bu yüzden yine yüksek miktardar enerji tüketmesi gerekiyor. Petrol de bunlardan biri hatta başlıcası.

Ve doğal olarak laf petrole geldiğinde, işin politikaya sıçramasını engellemek imkansız. Çin’in Ortadoğu’ya ilişkin diplomatik perspektifi kalın hatları ile söylemek gerekirse ABD ile “mütenasip” değil.

Irak’a olduğu kadar İran’a bakışından da hoşlanmıyor. Suudi Arabistan’la ilişkilerinden de çok haz ettiği söylenemez. Buna mukabil, Çin’İn İsrail ile inanılmaz ticari ilişkileri mevcut. Bölgenin diğer ülkeleri ile de ana ekseni ekonomik olan özel bağları var.

Savunma teknolojileri alanında işbirlikleri inşa ettiği gibi, Ortadoğu’nun hemen her ülkesinde Çinliler bulunuyor.

Çok özetle bir analiz yapmak gerekirse Çin, Ortadoğu’nun en sessiz oyuncusu. Ama bu sessizlik aynı zamanda Washington çizgisine uygun değil.

Aynı ilişkilerin bir benzeri Türkiye ile de mevcut. Askeri ve ekonomik ilişkiler Çin ile Türkiye arasında gittikçe yükselen bir grafik çizdiği gibi, göze çarpmayan biçimde gelişen politik adımlar da atılıyor.

Ama burada asıl mesele şu. Çin, Türkiye konusunda oldukça duyarlı ve her türlü konuda ilişkiye son derece açık, yapıcı ve uyumlu bir heves trendi gösteriyor. Rahatlıkla denebilir ki, Çin’in gözünde Ankara’nın ayrı bir yeri var.

Doğu Türkistan'ı kaşımak

Çin gözüyle Türkiye, bölgenin ilk anahtarını oluşturuyor. Bunun detayları muhtelif. Ama konumuz bu değil.

İki ülke arasındaki bu yakınlığın son günlerde “bazı müttefiklerimizi” huzursuz ettiğine ilişkin duyumlar Ankara’da da duyulmaya başlanmış durumda.

Dosyanın ilk sayfalarında ise “Doğu Türkistan” bulunuyor. Ya da Türkiye’de daha bilinen ismi ve insanlarıyla Uygur Türkleri. (Harita da koyu mavi-lacivert olan bölge)

Bu bölge ve insanları Türkiye’nin olduğu kadar Çin’in de hassas damarlarından. Hatta söz konusu “kaygı” ise Çin’in bu konuda daha alıngan olduğunu belirtmek şart.

Bu bölgedeki en ufak huzursuzluk Beijing’in kaşlarını çatmasına neden oluyor. Uygurların yaşadığı bu bölge coğrafi açıdan da Çin’i huylandıran bir haritaya denk düşüyor.

Bir yandan Ortaasya ve hatta Sibirya’ya giden vektörleri izlemesi, (Sibirya uzun zamandır Çinlilerin ilgi alanı. Bölgeyi gören bir çok kişi sokaklardaki Çinli nüfustan hayrete düştüklerini belirtiyor.) sınır boyları olması ve nüfusun dini farklılıklar da içermesi Çin için büyük dert.

Doğal olarak burada bir sıkıntı olduğunda, çekik gözler hemen Türkiye’ye dönüyor. Ve şu sıralarda da dönük.

Türkiye’nin de durumu farklı değil. Uzakta da olsa bölge insanlarının huzurlu yaşamasını, kan ve tarih bağı olan bu insanlara eziyet edilmemesini arzu ediyor. Ediyor ama Ankara’nın bölge üzerinde hiçbir planı yok.

Bu konu esasında iki ülke arasında konuşulup tatlıya bağlanmış bir mesele. İki taraf anlayışlı olmak konusunda tokalaşalı hayli oluyor.

Bundan memnun olmayanlara gelince.

İddia şu; Uygur Türkleri’ne bir başka ülkenin pasaportları veriliyor. Açık yazalım, bu pasaportları Amerika veriyor. Bu pasaportlarla da bu insanları Türkiye’de bir araya getiriyor. Toplantılar düzenliyor.

Böyle olunca da Çin hop oturup kop kalkıyor. Ayrılıkçı bir ivmelenmeden Çin’in ödü kopuyor. Fakat şunun da farkında. Çin’e göre Türkiye konunun önemini ve kritikliğini en iyi algılayacak ülkelerin başında geliyor.

Bu da doğru. Ama ABD için öyle değil. Ankara bu konuda tamamen suçsuz ve olayları-başta kendi ülkesindekileri-pür dikkat izliyor. Çin’i de bilgilendiriyor. Peki Amerika bunu niye yapıyor?

Çin ve Türkiye’nin arasını bozmaya en müsait konuyu neden ve hem de bu şekilde kaşıyor?