İran, yeni Çin olacak mı?

28 Ocak 2016 10:24 tsi
ve İsrail o sözleri neden şimdi sarf etti?

Çin Devlet Başkanı Şi Cinping geçtiğimiz hafta Suudi Arabistan, Mısır ve İran'ı kapsayan Ortadoğu gezisine çıkmış, Pekin'in tarihi İpek Yolu'nun yeniden canlandırılması amacıyla ortaya koyduğu "Bir Kuşak, Bir Yol" projesi kapsamında önemli anlaşmalara imza atmıştı. Özellikle Suudi Arabistan'ın -halka arz edilmesi söz konusu olan- enerji şirketi Aramco ile Çin'in petrol şirketi Sinopec arasında imzalanan 1.5 milyar dolarlık anlaşma dikkatleri üzerinde toplamış olsa da, gazeteci Pepe Escobar'ın vurguladığı üzere, "can alıcı stratejik ortaklık" Pekin ile Tahran arasında kuruldu. Nükleer anlaşam sonrası İran'a uygulanan uluslararası yaptırımlar sona erer ermez ülkeyi ilk ziyaret eden kişi Çin Devlet Başkanı Şi olmuştu.

Escobar'ın buradan hareketle sorduğu soru ise şu: "İran, kapitalist gelişme çılgınlığı anlamında yeni Çin olacak mı? İran, Çin'in yaptığı gibi merkez tarafından kontrol edilen gelişim projelerine mi imza atacak?"

Yani Amerikan usulü serbest piyasa ekonomisi ve özel girişimcilik harmanlı bir büyüme modeli yerine Çin usulü merkezden kontrol edilen ama kapitalist ülkelerle de küresel ticarete entegre olmuş büyüme modeli ön plana çıkabilir, Tahran açısından. Escobar'a göre Tahran'ın Batı'daki ortağı ABD değil, AB olacak. Doğu da ise Rusya ve Çin'in sponsorluğunda Şanghay İşbirliği Örgütü'ne bir kaç ay içerisinde tam üye yapılacağı, böylece tam anlamıyla bir Avrasya gücü olacağı iddia ediliyor. Eğer şartlar böyle devam ederse, orta vadede İran'ın bölgesel bir süper güç olması işten bile değil.

Bu durumun yaratacağı yeni dengeler açısından rahatsızlığını en açık şekilde ifade eden İsrail ("İran ve DAEŞ'in ikisinden biri ile çalışma konusunda tercihte bulunmam istense DAEŞ ile çalışmayı seçerim") dışında şimdilik bölge başkentlerinden pek ses çıkmıyor. Rus uçağının düşürülmesi ardından Ankara-Tel Aviv arasında belirginleşen "uzlaşı" havasının, İran'ın söz konusu yükselişiyle alakalı olduğu sık sık dillendirilmesi de buna bağlıydı. Ancak iki haftadır İsrail tarafından yapılan açıklamalar, bu uzlaşı ihtimalinin akıbetini pek iyi  göstermiyor.

1) Bir hafta önce "İran yerine DAEŞ'le çalışmayı tercih ederim" diyen İsrail Savunma Bakanı Moşe Yaalon, iki gün önce Atina ziyareti sırasında Türkiye’nin, uzun süre resmi olmayan yollardan ve petrol alımıyla IŞİD’i finanse ettiğini savundu. Moşe Yaalon, “IŞİD, uzun bir zaman petrol karşılığında Türk parasının zevkini sürdü” dedi. Yaalon'un bu sözleri Atina'da sarf etmesinin tabii ki bir anlamı var ancak zamanlaması açısından ilginç bir hamle olduğunu teslim etmek gerekiyor.

2) Geçtiğimiz hafta İsrail Adalet Bakanı Ayelet Şaked ülkesinin Ortadoğu'da bağımsız "Kürt devleti" kurulmasına destek vermesini istedi. Şaked, "Bu yeni devletin Türkiye ve İran arasında yer alması gerektiğini" de savundu.

www.iyibilgi.com özel

Bu haber 1,900 defa okundu.