The Lazlar: Yeni belgesel neye hizmet ediyor?

2 Ekim 2007 13:44 tsi
Karadeniz, yakın dönemde Rahip Santoro ve Hırant Dink cinayeti ile ilgili olarak gündemde ve güncel olsa da, ya da İsmail Türüt’ün şarkısı popüler olsa da, gerçekte bölgenin hassasiyetlerine ilişkin kaygılar daha eskiye gidiyor. AB destekli yeni bel

Kimilerine göre komplo teorisi kimilerine göre ise stratejik bir gerçek olan Karadeniz’e ve insanına yönelik özellikle dış eksenli yaklaşımlar, üzerinde özenle ve israrla durmaya değer.

Karadeniz insanının diğer bölgelerden daha milliyetçi ve-veya bu tür konularda daha hassas olduğunu söylemek haksızlık olur. Ama bölgenin genel yapısı “merkez sağ” siyasete daha mütemayil ve toplumsal ve terörizm ile ilgili olaylara daha süratli ve heyecanlı yanıtlar verdiği bir gerçek.

Sinirlenirler!

Karadeniz’e ve bu bölgeye ait tanımlamayla “Lazlar”a yönelik okumalar bağlamında şunlardan söz etmek gerekli. Örneğin terörist PKK’nnın Doğu Karadeniz’e yönelik girişimleri hiçbir zaman başarılı olamadı.

Örgüt yine hiçbir zaman bölgeden destek bulamadığı gibi, bir iki denemesi de traji komik sonuçlara yol açtı. Örneğin vakt-i zamanında, yine Doğu Karadeniz’in dağlık bölgelerinde gelen bir keç terörist fark edilince, güvelik birimlerinden önce bölge halkı teröristleri kovalamaya başladı.

Bu vakalar kuşkusuz küçük örnekler. Karadeniz’in önemini anlamak için daha boyutlu gözlükler kullanmak gerekiyor.

Bu gözlüklerden birisi, Dink cinayetinden sonra bölgeye ilişkin gözlemlerde bulunan uzmanların, uzun yıllardan bu yana bölgede bulunan yabancı ülke vatandaşlarının-bir çoğuna göre istihbarat elemanlarının-inanılmaz sayıya ulaşmış olması.

Öyle ki, detaylı araştırmalara girmeden, internet üzerinden bir sorgulama yapıldığında bile, yabancı üniformalı askerlerin bol sayıda hatıra fotoğrafına bile rastlamak mümkün.

Özetle denebilir ki, bölgeye uzun zamandır devam eden ciddi bir yabancı ilgisi mevcut.  Bu uluslararası ilginin bir başka veçhesi, bölgenin bizzat Karadeniz ile olan ilgisi.

Karadeniz neden çırpınır?

Karadeniz, Orta-asya ve Rusya’dan gelen/gelecek enerji yollarının üzerinde. Bu çok ama çok önemli stratejik bir ayağı oluşturuyor. Öte yandan askeri ve hatta Ortadoğu’ya yönelik bir önemi de var bölgenin.

Örneğin ABD çok uzun zamandır bölgede deniz kuvvetlerini bulundurmak istiyor. Bunun için açık ve kapalı, resmi ve yarı resmi başvuruları da mevcut. Bu öneriler hem Rusya hem de Türkiye tarafından kesin biçimde reddediliyor.

Batı Karadeniz ülkeleri içinde bu talebi destekleyenler var. ABD’nin Karadeniz’de terörizm ve uyuşturucu hareketlerini kontrol etme, güvenliği sağlama mazeretinin ardında ise Karadeniz’i açık biçimde Ortadoğu ve Orta-Asya’nın bir üst miğferi olarak görmesi bulunuyor.

Bunun ötesinde Türkiye’nin etnik ve kültürel mimarisini bozmaya çalıştığı iddiası ile suçlanan Avrupa Birliği’ne yönelik sert eleştiriler de var. Bunların içinde Lazlar’a yönelik olarak bu tür girişimlerin de hayli zamandır uygulandığını dillendirenler de gizli saklı değil.

Yine bunların içinde “Lazlar” ismini kullanarak ve Karadeniz bölgesini irdeleyen kitap ve makale sayısındaki artış anlamlı bulunuyor. Gerçekten de son 10 yıl içinde, Lazlar’a ve Karadeniz mahreçli kitap sayısında inanılmaz bir artış mevcut.

Lazlar'ın ince bilgileri?

Fakat bu bağlamda yani “kültür ve sanat” hayatı için atılan son adım içlerinde en popüler olanı. “Avrupa Birliği Kültürel Hakların Desteklenmesi Hibe Programı” çerçevesinde AB ve Türkiye tarafından finanse edilen “Türk Kültür Mozaiğinde Lazların Yeri” isimli belgesel başta Ankara olmak üzere gösterime girmiş durumda.

Belgesel Lazlar’ın özellikle “dillerine ve farklı kültürel” davranışlarına vurgu yapıyor, milletine ve devletine bağlılıklarını anlatıyor.

Belgeselde röportajlar Lazca, Gürcüce ve Rusça olarak gerçekleştirilmiş. Mekanlar daha çok Doğu Karadeniz’de, Rize, Ardeşen, Çamlıhemşin, Pazar, Artvin, Arhavi, Hopa, Batum ve Gürcistan’dan seçilmiş.

Belgesel, Lazlar’ın beslenme alışkanlıklarından ninnilerine kadar geniş bir sosyolojik alt yapı incelemesinde bulunuyor ama bunun içinde en ilginci “Laz Paganizmi”nin özellerine yer vermesi!

Lazların kökeninin “Kolheti Uygurlığı’na gittiği, Lazca dil çalışmaları, bu dil çalışmalarını ilk kez yapan Fahri Kahraman’ın bir savcının arabasıyla çarpması sonucu öldüğü gibi detaylar da bulunuyor.

Peki tüm bunlar ne demek? Belgesi açık bir “ayrıştırma” aracı olarak tanımlayanlar var. Ancak bilim ve sanat, amaçları çoğu zaman iyi kamufle eden araçlar. Bu yüzden belgeselin ardında kötü bir niyet olup olmadığını söylemek zor.

Ama şu bir gerçek. Karadeniz ve insanına yönelik özellikle dış kaynaklı adımlara özenli bakmak gerekiyor. Çünkü bu daha önce de denendi ve tarihi örnekleri de mevcut.

Bu haber 1,840 defa okundu.