En kazançlı ülke Türkiye
25 Kasım 2013 10:33 tsi
Ekonomist Dr. Süleyman Yaşar, tarihi anlaşmanın bölgeye etkilerini yorumladı.
Tarihi anlaşmanın bölgeye etkilerini yorumlayan ekonomist Süleyman Yaşara göre; İrana para girişi, Türkiyenin ticaret hacmini artıracak.
Nükleer programı nedeniyle yıllardır ABD ve Avrupanın yaptırımlarına maruz kalan İran, yaptırımların hafifletilmesi karşılığında nükleer faaliyetlerini sınırlamayı kabul etti. Tahran yönetimi, nükleer programını altı aylığına donduracak ve uranyumun zenginleştirilmesini yüzde 5 azaltacak. Yaptırımların hafifletilmesiyle Tahrana yaklaşık 7 milyar dolarlık ekonomik rahatlama sağlanacak. Ekonomik rahatlamanın Türkiye ve bölgeye etkilerini
Tarafa değerlendiren ekonomist Dr. Süleyman Yaşar, İrana yaptırımların gevşetilmesinin Türkiyeye ve bölgeye olumlu yansıyacağını söyledi. Altın ticaretinin serbestleşmesinin olumlu olduğunu belirten Yaşar, Ocak- Eylül 2013te geçen yılın aynı dönemine göre 5.6 milyar dolar gerileyen ihracatın artacağına işaret etti
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin beş daimi üyesi ve Almanyanın, İranın nükleer programıyla ilgili sürdürdüğü müzakerelerde anlaşmaya varıldı. İsviçrenin Cenevre kentinde sağlanan anlaşmaya göre; İran, nükleer programını altı aylığına donduracak ve uranyumun zenginleştirilmesini yüzde 5 azaltacak. Buna karşılık İrana yönelik ekonomik yaptırımlar gevşetilecek. Yaptırımların hafifletilmesiyle Tahrana yaklaşık 7 milyar dolarlık ekonomik rahatlama sağlanacak. Bu çerçevede İranın petrol satışından elde ettiği paranın 4.2 milyarlık bölümüne erişimine izin verilecek. Ayrıca petrokimya ve diğer alanlardaki yaptırımların askıya alınmasıyla İran, 1.5 milyar dolarlık daha gelir elde edecek.
İrana yönelik yaptırımların gevşetilmesinin ekonomik boyutunu ekonomist Dr. Süleyman Yaşar Taraf'a anllattı. İranın batılı bankalarda bloke edilen 50 milyar dolar parası olduğunu ve bu paranın 6-7 milyar dolarının gevşetilen yaptırımlar nedeniyle İrana önümüzdeki altı ay içerisinde verileceğini belirten Yaşara göre, İrana para girişi, bölgenin ve Türkiyenin ticaret hacmini arttıracak. Altın ticaretine uygulanan yaptırımın kaldırılması Türkiyenin dış ticaret dengesini olumlu etkileyecek.
BATIDA 50 MİLYAR $I VAR
İrana yaptırımları gevşeten anlaşmanın ekonomik boyutu nedir?
İranın yaptırımlar nedeniyle petrol satıp bedelin tahsil edemediği batılı bankalarda bloke edilen 50 milyar dolar parası var. Bu paranın 6-7 milyar doları gevşetilen yaptırımlar nedeniyle İrana önümüzdeki altı ay içerisinde verilecek. İranın ülke dışında okuyan öğrencilerin bursları için 400 milyon dolar ödemesi sağlanacak. Bazı sivil uçak parçalarının alımına izin verilecek. Altın ve diğer kıymetli metal ticaretindeki yasaklar kaldırılacak. Otomobil ve petrokimya ürün ihracatındaki yasaklar kalkacak, bu yasakların kalkmasıyla 1.5 milyar dolar tutarında ilave gelir elde edebilecek.
PETROL SATIŞLARI ARTACAK
Yaptırımların gevşetiliyor olması bölge ticaretini nasıl etkileyecek?
Yapılan anlaşmaya göre ilk altı aylık sürenin ardından eğer İran kurallara uyup uranyum zenginleştirmesini yüzde 5in üzerine çıkmayacak şekilde sınırlar ve müfettişlerin Natanz ve Fordo nükleer alanları dâhil günlük erişimlerini sağlarsa petrol ihracatı üzerine konan yaptırımlar kalkabilir. Bu durumda İranın şu anda yüzde 45 oranında gerileyen petrol satışları eski düzeyine çıkacağından yıllık petrol ihracatı 80-90 milyar doları tekrar bulur. Tabi bu para girişi İranın ithalatını da artıracağından bölgenin ticaret hacmi çoğalır. Aslında önemli olan şu; yapılan anlaşmaya göre İran nükleer çalışmaları anlaşmada öngörülen kurallara göre yaptığı takdirde Ortadoğuda riskler azalacağından yatırımlar çoğalacak, güvenli bir ekonomik alan oluşacak, işte ekonomi ve ticaretin gelişmesi için asıl önemli olan güvenli bir ortamın sağlanması oluyor. Bu nedenle bölgede risklerin azalmasıyla ticaret ve yatırımlar hızla çoğalır.
Anlaşma, Türkiyeye İranla ticarette bir serbestlik tanıyor mu?
Anlaşmaya göre ilk ay için petrol ihracatındaki yaptırımlar kalkmıyor. İranın bloke edilen parasından bir miktar acil ihtiyaçları için veriliyor ve kıymetli maden ticaretindeki yaptırım kalkıyor. Tabi bu Türkiyenin İranla olan dış ticaret hacmini çoğaltır. Hemen bir rakam vereyim 2012 yılının Ocak-Eylül döneminde İrana olan ihracatımız 9 milyar dolar tutuyordu. Kıymetli madenlere uygulanan yaptırımlar nedeniyle 2013ün aynı döneminde bu ihracat tutarı 3.4 milyar dolara geriledi. İthalatımız ise 2012nin ocak-Eylül döneminde 9.7 milyar dolardan 2013ün aynı döneminde 8 milyar dolara geriledi. Dolayısıyla kıymetli maden ticaretine uygulanan yaptırımın kaldırılması Türkiyenin dış ticaret dengesini olumlu etkileyecektir.
DAHA FAZLA GAZ ALABİLİRİZ
Türkiye, İrandan doğalgaz alıyor. Enerji alanında ne gibi bir değişiklik olacak?
Türkiye doğalgaz alımı uzun vadeli bir anlaşma bu nedenle hâlâ sürüyor. İsviçrede yapılan anlaşmaya göre ilk altı ay İran kurallara uyarsa ardından Türkiye İranla daha fazla petrol ve doğalgaz ticaretine girişebilir.
Türkiye ile İranın ticaret hacmi bunda sonra nasıl değişir, artar mı azalır mı? Ne olur?
Sadece kıymetli maden ticaretinde yaptırımların kalkması nedeniyle değil, bölgede İran riski azaldığından daha fazla ticaret ve yatırım olanağı olacak. Bir de Türkiye ve İran komşu ülke olduğundan fiziki mal ticaretinde nakliye masrafları azalıyor. Bunun yanında yaptırımların kalkmasıyla transit ticaret çoğalıyor. Dolayısıyla ticaret hacmi artar.
Yaptırımlar petrol ihracatını 40 milyar dolar düşürdü
İrana hangi alanlarda yaptırım uygulanıyordu, hangileri kaldırılıyor?
Yaptırımlara ABD ve AB ülkeleri başta olmak üzere batılı ülkeler İrandan petrol ithalatını durdurdu. Para transferleri yasaklandı. İranın batılı bankalardaki paraları bloke edildi. İranın kıymetli maden ithalatı ve kıymetli maden kullanarak yapılan ithalatı yasaklandı. Bankacılık, sigortacılık, posta, liman hizmetlerinin hepsine yaptırım kondu. Genel olarak zorunlu gıda ve ilaç dışında tüm ithalatına da sınırlama getirildi. İranın ihracatının yüzde 80ini petrol oluşturuyor. Yaptırımlar nedeniyle yıllık petrol ihracatı 90 milyar dolardan 50 milyar dolara geriledi. Sadece Çin, Güney Kore, Japonya ve Hindistan petrol ithal edebiliyor İrandan fakat onlar da ABDnin baskısı doğrultusunda son aylarda ithalatı azaltmaya başladılar. Yani İran çaresiz durumda kaldı. 2010dan beri ABD ve ABnin yaptırımlarının İrana 120 milyar dolar kaybettirdiği ileri sürülüyor. Bir de tabi bu süreçte İran parası yüzde 50 oranında değer kaybetti, yıllık enflasyon yüzde 36 oldu.
Bu haber 1,374 defa okundu.
Yorumlar
+ Yorum Ekle