Bölgesel savaş kapımızda

11 Ekim 2012 11:03 tsi
"Çevremiz dünya savaşı moduna giriyor"

TRT Haber kanalında Faruk Bilgin'in moderatörlüğünde her Çarşamba saat 22:45'de yayınlanan Açı programının son bölümünde Türkiye-Rusya ilişkileri, Rusya Devlet Başkanı Putin'in Türkiye ziyaretini ertlemesi ile ilgili olarak ve Esenboğa Havalimanı'na dün akşam indirilen Suriye'ye ait Moskova-Şam seferini yapan yolcu uçağı meselesinin arka planı sorgulandı.Prof. Dr. Deniz Ülke Arıboğan Prof. Dr. Sedat Laçiner, Prof. Dr. Talip Küçükcan ve Doç Dr. Atilla Sandık'ın konuk olduğu bölümde yapılan tespitlerden bir kısmı şöyle: 

Sedat Laçiner:

- Uçağın indirilmesini çok garip görmüyorum. Yanı başınızda çatışma varken kontrol maksatlı indirebilirsiniz, uluslar arası hukuk size böyle bir hakkı veriyor. Bildirilmemiş ya da yanlış bildirilmiş kargo durumunda, şüphe varsa bunu yapabiliyorsunuz. İran'a karşı da Türkiye bunu yaptı. Uçağın Moskova'dan gelmiş olmasında da gariplik görmüyorum. Fakat Rusya Suriye'ye silahları sivil bir uçak ile gönderiyorsa, çok akıllıca olmaz. Çünkü Rusya'nın Suriye'de zaten askeri üssü ve danışman adı altında askerleri var. Kendi üssüne silahları yollar, oradan da kamyonlara yüklettirip, Şam'a gönderir. Detayları çıkacaktır ortaya, ya da hiç çıkmayabilir. Devletlerarası ilişkilerde bazı şeyler hiç çıkmayabilir. Bunun istihbaratı kimden geldi; Putin'in ziyaret edeceği gün böyle bir uçaktan neden böyle bir şey çıkıyor; Bu Türkiye'nin, Rusya'nın ve Suriye'nin iradesi dışında üçüncü bir iradeden mi geliyor, onu bilemiyorum. Beni Suriye-Türkiye-Rusya üçgen içersinde beni endişelendiren başka şeyler oldu. Bir, Putin'in ziyaretini ertelemesi. Rusya devlet başkanı, Türkiye gibi önemsediği bir ülke ziyaretini neden geciktirir, önemsiz bir sebebi olabilir mi, onu bilemiyorum. İkincisi, Irak Başbakanı Nuri El Maliki, Putin ile buluştu, 4.2 milyar dolarlık bir silah anlaşması imzalandı. Savaş uçakları için de bir anlaşmanın daha yapılması bekleniyor. Böylece ABD ile birlikte Rusya, Irak'ı silahlandırıyor. Bildiğiniz gibi Amerika da bol miktarda silah vermişti. Irak kim? İran’ın müttefiki. Şiilik temeli üzerinde bir mezhepçi dayanışma üzerinden gidiyorlar. Ve bu Irak dediğimiz ülke, önceki haftalarda Türkiye'nin Kuzey Irak'taki askeri üslerini boşaltmasını talep etti, hatta ve hatta gerekirse Türkiye uçaklarını düşürebiliriz şeklinde açıklama yapmış bir ülkeden bahsediyoruz. Irak ile İran, Suriye'de Esad rejimini destekliyor. Başka kim destekliyor? Rusya. Rusya, İran ve Irak üçgenindeki yakınlaşma beni ziyadesiyle rahatsız ediyor. Eğer Rusya, güney ve doğumuzdaki üç komşumuzu, yani Suriye'yi, Irak'ı ve İran'ı koordine ediyorsa, bu çok ciddi bir meseledir. Çünkü dördü de bizim komşumuz. Uçak meselesinin kapatılacağını düşünüyorum. Eğer Rusya bunun üzerinde duruyorsa, bu bahane aramaktır. Böylesine bir mevzudan dolayı büyük kriz çıkarılmaz.

- (Rusya Devlet Başkanı Putin'in Türkiye ziyaretini ertlemesi ile ilgili olarak) Türkiye’nin tezkereyi çıkarması, Genelkurmay Başkanı’nın sınıra kadar gitmesi, her an bir savaş olacakmış gibi bir manzaranın verilmiş olması, Rusya açısından yeniden değerlendirmeyi gerektiren bir gelişme. Şimdiye kadar Türkiye ile karşı karşıya gelmeden orta yollu açıklamalar yapıldı. Bu şekilde götürmeyi düşünüyordu, Rusya. Oysa şimdi sıcak bir çatışma çıkarsa, Rusya, Suriye’nin en yakınına…

- Suudi Arabistan gibi meseleye İran karşıtlığından bakan bazı ülkeler, Amerika girdiği her yeri İran’a teslim ediyor şeklinde yorumlar yapıyor. Irak böyle… Amerika aynı şekilde Afganistan’dan çıkmak çabası içersinde, Rusya İran ve Çin’e bırakabilir. Üçünün kuşattığı bir yerden bahsediyoruz. ABD Bush döneminde ortalığı bir hayli dağıttı, sonrasında da toparlayamadı. Uzun süre kararsızlık sergilediler. Irak meselesinde bir hayli silah verdiler, sonra Cumhuriyetçilerden “Sizin verdiğiniz silahları İran kullanacak” şeklinde eleştiriler gelince, Irak’ı tehdit etmeye başladılar. Maliki’ye “Sen bu İran uçaklarının Suriye geçişine müsaade ettiğin sürece biz bu silahları sana vermeyeceğiz” dediler. Irak da ABD’yi tehdit etti, “siz bunları bize satmazsınız ben de Rusya’dan alırız.” Amerikalılar silahları vermediler, onun üzerine Bağdat silahları Rusya’dan aldılar. Amerika buradan çekiliyor. Türkiye normal şartlarda müttefiki, madem çekiliyorsun Türkiye’ye bırak bölgeyi, yardımcı ol. Öyle şey de yapmadılar. Ne Irak’ta, ne Suriye’de tam destek verdiler.


- Aklı başında Rusya hiçbir zaman bu uçak meselesini açıktan bir krize dönüştürmez. Beni endişelendiren husus şudur: Keşke, Talip Hoca’nın dediği gib Rusya ile Türkiye arasındaki karşılıklı bağımlılık denilen şey gelişebilsiydi. Bu gelişemedi. Bizim ihracatımızı Rusya bugün hemen kesebilir, ve başka bir yerle ikame edebilir. Rusya’nın çok büyük esnekliği var. Ama bizim tarafta esnekliğimiz sıfıra yakın. Ticaretimizin tamamına yakını bizim Rusya’dan aldığımız gaza ve petrole dayanıyor. Orada vanayı kapatma ihtimalimiz yok. Dünyanın en kötü ilişkilerine de sahip olsak o gaza muhtacız. Onu kesseniz, İran gazına muhtaçsınız. O yüzden biz Azerbaycan ve Irak gazları ile işi dengelemeye çalışıyoruz ama bu zaman alacak. Türkiye ile Rusya arasında büyüklük ve yetenek dengesizliği var. Rusya, Irak, İran gibi bir denklem oluşursa bu çok büyük bir sıkıntıdır. Rusya'nın yeteneği buradadır. Karşısına almadan canını acıtabilir.
 

Atilla Sandık:

- Bir takım Çin ve Rusya'daki araştırma merkezleri ile görüştük. Söyledikleri şey şu: Suriye'deki olay bizi yakından ilgilendiriyor. Batılıların iç politika üzerinden iktidarı değiştirme projesi burada başlayınca, bizlere kadar uzanır. Bunun dışında nükleer silah baskısı altındaki İran için Suriye'deki olay ne kadar devam ederse, çatışmayı kendisinden uzak tutacağı için son derece önemli.

- Bir kırılma oldu. Putin'in ertelemesi, bir soğuk duş etkisi yaptı. Türkiye-Rusya ilişkilerinde çok önemli gelişmeler olacaktı. Tezkere çıkışından sonra Rusya politikalarını tekrar değerlendirme ihtiyacı hissetti


Deniz Ülke Arıboğan:

- Şu anda gizli diplomasinin geçerli olduğu bir dönemdeyiz. Birileri el altından istihbarat vermiş belli ki. Rusya’dan gelecek tepkiye bağlı olarak bu işin ciddi mi değil mi olduğunu anlayacağız. Ruslar eğer çok fazla üzerinde durmazsa, bu herhangi bir olay olarak değerlendirilir, tıpkı İran’a ait uçakları durdurduğumuzda olduğu gibi. Eğer Rusya sert bir tepki gösterirse, kendisini zan altında hissederse o başka bir şey.
 
- Dünya büyük bir bölgesel savaşa gidebilir. Türkiye olarak içimizde gerilim hissediyoruz, Suriye ile savaşa gidiyoruz diye. Hayır, bu Türkiye’ye ait bir şey değil. Bölge tamamen savaşa hazırlanıyor. Irak’ta her an çok ciddi bir sıkıntı ortaya çıkabilir ki ilk problem yaşayacak bölge Kuzey Irak, Kürtler. Ak Parti kongresine Barzani’nin çağrılması, Türkiye’nin o bölgeye hamilik yapma girişimidir aslında. Bağdat ile Kürtler arasındaki ilişkiyi Türkiye dengeleyecek. Suriye’de iç savaş var. İran karışmaya başladı. Lübnan her an patlayacak bomba. Ürdün’de problemler var. Ve bu arada inanılmaz bir silahlanma yarışı başladı. Suudiler, Birleşik Arap Emirlikleri vs. herkes silahlanıyor. Bunun içinde Türkiye’ye “Suriye’yi sen provoke ettin” diye suç bulmak kolay değil. Çevremiz dünya savaşı moduna giriyor.

- İşin şu boyutunu da göz ardı etmeyelim. Eğer uçakta silah bulunduysa, Rusya açısından çok handikaplı bir durum. Uluslar arası ortamda çok zor durumda kalacak. Bir, iç savaşa silah gönderdiği ortaya çıkacak. İki, Türkiye ile ilişkilerinde zedelenme olacak. Üç, Suriye’nin etrafında buraya silah taşınıyor diye ablukaya veya uçuşa yasak bölgeler varan önlemler alınabilir, Rusya’nın Birleşmiş Milletler’deki sağlam tutumunu geriletebilir. Kolilerin içinden tam olarak ne çıktığı belli değil, açıklamayabilirler ya da Rusya ile gizli bir şey olabilir. Söz konusu kargolardaki –eğer varsa- silahları yükleyen Rusya olmayabilir. Bir güç Rusya’yı zor duruma düşürmek istiyorsa, oradan silahı yükler, istihbaratını da verir, onu da Rusların üzerine atar.

Talip Küçükcan:

Türkiye ile Rusya ilişkileri bizim sandığımızdan daha derin ve geniş platformda. Yaklaşık 35-40 milyar dolarlık bir ticaret hacmi var. AB’den sonra bizim en büyük ticari partnerimiz Rusya’dır. Bu Rusya’nın lehine. Ekonomik olarak kaybedecek olan ülke Türkiye değil Rusya’dır. Bizim bir bağımlılığımız var ama Türkiye son zamanlarda enerji alımını çeşitlendirmeye çalışıyor. Ama şunu da görmemiz lazım, Rusya’nın ekonomik büyümesini sürdürebilmesi için satış yapmak zorunda. Haftasonu St. Petersburg Üniversitesi’ndeydim, orada Türk-Rus ilişkileri üzerine çok ciddi bir toplantı yapıldı. Toplantıya katılanların üzerinde durduğu şey buydu. Türkiye ile Rusya arasındaki ekonomik ilişkiler o kadar karşılıklı bağlılığa dönüşmeye başladı ki, iki ülke arasında siyasi kriz çıkma pek de kolay görünmüyor. Dolayısıyla Türk-Rus ilişkilerinin ciddi bir sarsıntıya uğrayacağını düşünmüyorum çünkü iş dünyası bu konuda duyarsız kalmayacaktır.

Bu haber 7,463 defa okundu.