'Anti emperyalist tek kaleyi yıkıyorlar'

10 Eylül 2012 09:46 tsi
"Suriye Ortadoğu'da anti emperyalist yani süper güçlerin Ortadoğu'yu dizayn etmesi, özellikle İsrail'in güvenliğini garantiye almak üzere yürüttükleri her politikada ve Filistin sorununda tek direnendir."

Alevi Enstitüsü eski başkanı Prof. Cengiz Güleç'in Akşam gazetesinden Şenay Yıldız'a vermiş olduğu röportajdan ilgili kısım:

- Nusayrilerle Anadolu Alevileri arasındaki fark nedir?
Nusayrilerin yaklaşık nüfuslarının 1 milyon civarında olduğu varsayılır. Ağırlıklı olarak Tarsus, Adana, Samandağı, Mersin, Antakya'da yaşarlar ve kendilerini daha has Alevi kabul ederler. Arap soyundan geldikleri ve Hz. Ali de Arap olduğu için, Ehlibeyit soyundan gelme ve seyitlik meselesinde daha doğrudan bir ata ilişkisi kurarlar. Nusayrilerde kutsal silsile, hiyerarşik yapı daha katı. Cemlere katılım orijinali itibariyle yabancıya kapalıdır ama bugün bizde artık yabancı da Cem'e giriyor. Oradaki cemlerde kadın ve erkek ayrı ayrı; bizde değil. Nusayrilik'te sır meselesi çok önemli. Bu Bektaşilik'te 4 kapı 40 makam meselesinde de var. Yani sadece Alevi ana babadan doğmak yetmiyor. Bir toplulukta yetişkin bir Alevi kabul edilmek için tarikat kapısına girmeniz gerekir. O inançta kamilleştikçe olgunlaşma düzeyine uygun sırlar da mürşitler tarafından verilir. Nusayrilikte bunlar daha sıkı tutuluyor. Sünni İslam'la ortak fikir ve inançları daha sıkı, daha yaygındır. Mesela Nusayriler arasında Sünni İslam'ın oruç, namaz, hacca gitmek gibi ritüellerine sıkça rastlarız. Anadolu'da Türkmen Sivas'ta, Isparta'da, Burdur'da, Balıkesir'de Alevi köylerinde 'Dem' adı altında dedenin desturuyla belli dozda alkollü içki içilir. Nusayrilerde bu kesinlikle yok. Hz. Ali figürünün önemi açısından da büyük bir fark var.

- Nasıl bir fark var Hz. Ali bakımından?
Irak'ta da, Suriye'de de 'Aliullah', yani 'Ali Allah' kavramı var. Anadolu Aleviliği'nde Ali çok önemli olmakla beraber, Allah'la özdeş bir figür değil. 'Hak, Muhammed, Ali' üçlemesi, birlik/tevhit diye bilinir. Bizim için Ali velidir, velayet makamının piridir. Nusayrilerdekiyse tanrısallaşmış bir figürdür. Bu Irak ve Kakailerde de böyledir. Sonuçta, temel teolojik konularda farklılıklar olmakla beraber –etnik aidiyeti ne olursa olsun- Alevilikte 3 ortak ilke var: Eline, diline, beline sahip çık. 

- Alevilik neden bu kadar farklılık gösteriyor?
Bizim bugün Alevilik dediğimiz inanç topluluklarının homojenize olması neredeyse 16'ncı, 17'nci yüzyıldan sonradır. Atalarına, öncülerine baktığınız zaman Melamilik, Kalenderilik, Haydarilik gibi Hıristiyan heteredoks grupların da dahil olduğu- çok değişik heteredoks gruplardır. Osmanlı'nın son dönemlerinde Anadolu'ya baktığınız zaman bugün bizim İslamcıların iddia ettiği gibi bir yapı değil; heterodoks inanç gruplarını görürsünüz. Anadolu halk İslam'ı son derece gevşekti. Bu nedenle Alevi ve Sünni köyleri yan yana yüzyıllarca yaşayabildi. Bugünkü Diyanet'in veya radikal İslamcıların temsil ettiği İslam'la hiçbir ilgisi yoktu. O nedenle Anadolu Müslümanlığı diye farklı bir İslam türünden bahsetmek bile mümkün. Anadolu 12, 13'üncü yüzyıldan Cumhuriyet'in ortalarına kadar heteredoks topluluklar cennetidir.

- Alevilerle İran Şiileri arasında nasıl bir ilişki var?
Ehlibeyt, Hz. Ali, 12 İmam meselesine bağlılık dışında Anadolu Alevilerinin Şiilikle hemen hemen hiçbir ortak noktaları yoktur. Biz bugün Vahabilik veya Selefilik gibi Sünniliğin en Ortodoks yorumunu rahatsız edici buluyorsak, Şiiliğin yorumu da bundan farklı değil. Şiiliğin temel dayanağı imam meselesidir. İmamlara da tanrısallık atfedilir, Hz. Ali ve onun soyundan gelenlerin siyasal erk sahibi, hüküm verici olma iddiası, arzusu 7'inci yüzyıldan beri vardır ve bunlar dönem dönem İran'da yaşamıştır. Şu anda da o tarihi geleneğin bir parçasını görüyoruz. Anadolu Aleviliği'nde siyaset ve din arasında böyle bir ilişki yoktur.

- Ortadoğu'da yaşananların biraz mezhepçi algı oluşturduğu ve Türkiye'deki Alevilerde rahatsızlık yarattığı biliniyor. Aleviler Suriye meselesinde homojen bir tavra sahip mi?
Bence bu işin şöyle bir yönü var. Anadolu Alevilerinin sekülerizme, modernizme, Cumhuriyet ideolojisine ve demokrasiye daha açık oldukları bir gerçek. Bu kavramlarla birlikte Anadolu'daki Alevilerin büyük çoğunluğu neredeyse son 50 yıldır büyük çoğunluğu sol hareketlerin içinde yer aldı. Bu durum sol ideolojiyle de çok alakalı.

- Nasıl bir alakası var solla?
Suriye Ortadoğu'da anti emperyalist –anti Kapitalist demiyorum- yani süper güçlerin Ortadoğu'yu dizayn etmesi, özellikle İsrail'in güvenliğini garantiye almak üzere yürüttükleri her politikada ve Filistin sorununda tek direnendir. Baas daha sol renkli bir siyasal ideoloji ve Filistin meselesindeki duyarlılığı da gayet açık. Dolayısıyla, Nusayri olmayan Alevilerin de Suriye duyarlılığı göstermelerinin altına biraz da bu var. Ben de açıkçası aynı fikirdeyim: Ortadoğu'daki anti emperyalist tek kaleyi yıkıyorlar. Burada İsrail'in güvenliği meselesidir asıl olan. Suriye'ye sadece inanç değil, tarihsel işlevi, sol, anti-emperyalizm ve Filistin desteği açısından da bakmak lazım.

Bu haber 2,158 defa okundu.