Ortadoğu neden geri kaldı?

20 Mart 2011 10:06 tsi
Son olaylar Ortadoğu'nun neden geri kaldığı tartışmalarını alevlendirdi.

Sedat Laçiner / Star

Son olaylar Ortadoğu’nun neden geri kaldığı tartışmalarını yeniden alevlendirdi. Hemen her gün bu soruyu cevaplamaya çalışan bir yazı ile karşılaşıyorum. Örneğin New York Times’dan Nicholas Kristof köşesinde büyük bir tartışma başlattı ve tüm okurlarını bu soruyu cevaplamaya çağırdı. 28 Şubat tarihli New Yorker dergisinde John Cassidy’nin “Peygamber Motifi” başlıklı makalesi de aynı sorunun peşine düşmüştü.

Gerikalmışlığın nedeni din mi?

Batı’da ve hatta Doğu’da bu soruya en kestirme cevap din farkı. Pek çoğuna göre Doğu’dakiler Hristiyan olmadıkları için, daha doğrusu Hristiyanlar gibi din ile devletin birbirinden ayıramadıkları için geri kaldılar. Nitekim İslam tarihi uzmanı Bernard Lewis Müslümanların geri kalmasını İslam’da sekülarizme yer olmamasına bağlıyor. Lewis’e göre Hristiyanlık “İsa’nın hakkını İsa’ya, Sezar’ınkini ise Sezar’a” veren bir din. Başka bir deyişle din ile devleti birbirinden ayırıyor, böylece dünyevi kalkınmayı kolaylaştırıyor. Diğer taraftan, Lewis ve benzeri pek çok oryantaliste göre İslam, dini alanı devlet işlerinden ayırmadığı gibi, özü itibariyle demokrasi ve kapitalizme de uygun değildir.

Aslında benzeri tespitler Çin’in geri kalmışlığında Konfüçyüs inancı ve Hindistan’da Hinduizm için de yapılmıştır. Oysa uzun yıllar Konfüçyüscülüğün kapitalizm ile bağdaşmadığını iddia edenler bugün Çin’in kalkınma mucizesini bu inanca bağlamaya başladılar. Aynı şekilde Hindistan yükselişe geçince Hindu ve Sih inançları da kıymete biniverdi. Kısacası geri kalmışlığı din gibi son derece genel bir sebebe bağlayacak kadar yüzeysel ve kaba değerlendirmeler pek çok örnekte yanlış olduğunu gösterdi. Umarız bu durum İslam dini için de kısa sürede kanıtlanır.

Türkiye ezberleri bozuyor

Aslına bakarsanız İslam’ın demokrasi ve kalkınma için engel olmadığı, Müslümanların da modern, demokrat, özgürlükçü ve üretken zenginler olabileceğini kanıtlayan bir örnek de hızla yükseliyor ve bu örnek çok tanıdık: Türkiye.

Nitekim yazar Kristof yukarıda bahsettiğimiz yazısında “ekonomide çok iyi işler çıkaran Türkiye ve Endonezya örnekleri varken İslam’ın kapitalist bir başarıya ve modernleşmeye engel oluşturan bir miras olduğunu iddia edebilmek çok zordur” diyor. (NYT, ‘Why is the Middle East Backward?’, 5 Mart 2011). Aynı şekilde Cassidy de yazısında Türkiye örneği ortada dururken İslam’ın demokrasiye, modernleşmeye ve kalkınmaya engel oluşturduğunu iddia etmenin imkansız olduğunu söylüyor. Cassidy’e göre Müslüman ülkelerden Endonezya ve Malezya’nın iktisadi başarıları Batı’nın demokrasi ve modernleşmesi yolunda ilerlemiyor. Ancak Türkiye bambaşka bir örnek:

“Kendisini iktisaden canlı bir demokrasiye dönüştürmeyi başarmış hiçbir İslam ülkesinin bulunmadığını söylemek artık mümkün değil. Türkiye tam da bunu yaptı işte.”

Atatürk ve Özal’ın başarılarını uzun uzadıya anlatan Cassidy, Tayyip Erdoğan’ın da Atatürk ve Özal’ın başarılı reformlarını takip ettiğini belirterek şunları söylüyor:

“AK Parti’nin İslami mirası onu ekonomik modernleşme politikası izlemekten alıkoymadı. Bugün Türkiye dünyanın 15. büyük ekonomisi ve G20 üyesi. Dünyanın en çok çimento ihraç eden 2., en çok cam üreten 3. ülkesi. Ayrıca televizyon, otobüs ve gemi gibi yüksek değerde pek çok ürün de ihraç ediyor. Ve ABD Dışişleri Bakanlığı’na göre nüfusunun % 99’u da Müslüman” .

Türkiye gibi yaşayan bir örnek varken Müslüman ülkelerin geri kalmışlığını dine bağlamak mümkün değildir. Dahası gerikalmışlığı dine bağlayan yaklaşımlar Ortadoğu’da iktidarın dincilerde olduğu gibi yanlış bir varsayıma da dayanıyorlar. Oysa ki Arap ülkelerinin pek çoğu dini olmak bir yana, en laikçi rejimlere sahiptir. Örneğin Tunus bağımsızlıktan bu yana dünyada eşi benzeri olmayan militan bir laikçilik ile idare edilmiştir. Aynı şekilde Suriye’de Esad ailesinin dini olduğunu söyleyebilmek için zır cahil olmak olmak gerekir.

***

Ortalık toz duman. Olaylara takılıp, bu karmaşa içinde boğulmadan sağlıklı sonuçlar çıkarabilmek için bu konuya gelecek yazıda da devam edeceğiz.

 

Bu haber 1,222 defa okundu.