İran ne istiyor?

16 Kasım 2010 09:27 tsi
Tahran yeni bir sürprizle karşımızda: Batıyla yapılan nükleer müzakerelerin yeniden başlayacağını duyuruyor. Hem de Türkiye'de. Peki İran aslında ne istiyor? Türkiye'den beklentisi ne? iyibilgi analiz

Son günlerin belki de en ilginç sürprizi Tahran’dan gelen açıklama oldu. İran, P5+1’le görüşmelerine yeniden başlayacağını duyurdu. Hem de Türkiye’de... Aslında İran’ın bu açılımı meseleyi izleyenler için pek sürpriz sayılmaz. Çünkü daha önce görüşmelerin başlaması için Kasım ayının ortasından sonraya gün verilmişti. Çünkü ABD’de geçtiğimiz günlerde yapılan seçimler beklenmişti. Görüşmeler başlamadan önce Obama’nın içpolitikadaki yükünün azalması beklendi.

İRAN NEDEN MASADA

Yine de İran’ın hem de kendisini hedef aldığı söylenen füze kalkanında nihai kararın verileceği Lizbon zirvesi yaklaşmışken neden tekrar masaya döndüğü sorulabilir. BM yaptırım kararlarının ağırlaştırılmasıyla yeni bir merhaleye giren müzakerelerde İran, Brezilya ve Türkiye ile imzaladığı Tahran Deklarasyonu’nun kendisine yarattığı meşru alanı muhafaza etmek istiyor. Bu arada Tahran’ın neden Türkiye’yi seçtiği de sorgulanabilir.

GÖRÜŞMELER TÜRKİYE’DE

Tahran Deklerasyonu İran'ın bu konuda imzaladığı ilk anlaşma. Bu anlaşma Türkiye'yi çok zor durumda bırakmasına rağmen Ankara ABD’yle gerilim yaşaması pahasına anlaşmayı savundu. Şimdi İran hem daha önce yaptığı bir anlaşmaya rağmen kendisini BM’de zor durumda bıraktıkları için P5+1' in meşruluğunu sorgulatmak, hem Türkiye'ye Tahran anlaşmasında ortaya koyduğu basiret nedeniyle kredi vermek, hem de Tahran anlaşmasını diri tutmak için Türkiye’yi masada görmek istiyor. Bu arada eğer İran Türkiye’siz bir müzakereye girseydi kendisine destek verdiği için zor durumda kalan Türkiye’yi tamamen kaybedebilirdi.

İRAN’LA IRAK PAZARLIĞI

Peki, Türkiye’nin İran politikası ne olmalı? BM Güvenlik Koınseyi’nde hayır oyu kullanan Türkiye, bu konuda neler yapabilir? Ankara, İran nedeniyle Batı ile ikinci bir yüzleşmeyi kaldırabilir mi? Önce şunu vurgulamak gerekiyor: Türkiye bu anlaşmadan sonra ciddi riskler aldı. Açıkçası İran ile ABD'nin arasında kaldı. Ancak bu reelpolitik gereği gerekliydi. Çünkü İran ile bir güven ilişkisi oluşturması gerekiyordu. Ankara bunu başardı. Türkiye'nin Tahran anlaşmasından kazançlarını şöyle sıralayabiliriz: İran’dan Irak konusunda taviz koparıldı. İran, Irak’taki hükümet oluşumu sırasında yapılan perde arkası görüşmelerde Ankara’yla diyalog içinde kaldı.

ABD’YLE TERS DÜŞTÜK

Öte yandan bununla birlikte Türk işadamlarının İran'a yatırımı konusunda önemli mesafeler katedildi. Türkiye sözkonusu tavrıyla bağımsız dış politika profili çizdi ve uranyum zenginleştirme konusunu ilkesel düzeyde savunarak dışpolitikasının meşruiyet ayaklarını oluşturdu. Elbette bu sürecin zararları da oldu: ABD’yle ilişkiler görünenden daha fazla bir şekilde gerildi. Üzerine İsrail’in Mavi Marmara saldırısı gelince ulsulararası basında bu Türkiye’nin üzerinde oluşturulan bir psikolojik baskıya dönüştü.

TÜRKİYE NE YAPMALI

Şu andan itibaren Türkiye politika tercihinden geri adım atamaz. Bu şu anlama geliyor: Ankara, müzakerelere ev sahipliği yapacaktır. Ancak Ankara’nın daha önce olduğu gibi yüksek profilde elini taşın altına sokmasını kimse beklememeli. Çünkü Ankara Tahran anaşmasıyla hem batıya hem de İran’a can simidi nieliğinde bir jest yaptı. Ancak daha sonra yaşanan gelişmeler Ankara’ya şunu gösterdi: Bu sorun iyi niyetli diplomatik çıkışlarla çözülebilecek bir sorun değil. Çünkü taraflar sorunun çözülmesini istemiyor. Başta İsrail destekli ABD olmak üzere Batı, İran’ın nükleer silah değil, enerjiye de sahip olmasını istemiyor. Eğer İran nükleer hırsından vazgeçerse ortalık güllük gülistanlık olmayacak. Çünkü Tahran rejimi de varlığını biraz da Batı’yla çatışmasına borçlu. Bu kez Batı ile İran arasında farklı tartışmalar yaşanacak. Bu yüzden türkiye’nin elini taşın altına sokmaktan ziyade profili düşürerek tarafların tartışmasını izleyeceği bir pozisyona çekilmesi beklenebilir. Elbette eğer izin verirlerse...

www.iyibilgi.com özel

Bu haber 4,704 defa okundu.