Gizli engelleme ortaya çıktı

11 Kasım 2010 08:16 tsi
İş Bankası'nın ilk Genel Müdürü Celal Bayar, yurt içinde hızla büyüyen bankayı, 1932'de yurt dışına açmak isteyince gizli bir el devreye girdi.

İş Bankası'nın ilk Genel Müdürü Celal Bayar, yurt içinde hızla büyüyen bankayı, 1932'de yurt dışına açmak isteyince Almanya'nın Hamburg kentindeki ilk şube için Deustche Bundesbank'ın yöneticilerinden gizli engelleme geldi. 78 yıl sonra ortaya çıkan bir belgede, "İş Bankası, Hamburg'da kesinlikle başarılı olamaz" denildi. Oysa bankanın Frankfurt merkezli özel bankası yıllardır çalışıyor.

Küresel krize rağmen, Türk bankacılık sistemi sağlamlığını korudu ve devletten "1 kuruş" bile yardım almaya ihtiyaç hissetmedi. Avrupa ve ABD'deki çoğu banka ise ya kurtarıldı, ya da daha durumu biraz daha iyi olan bankalarla evlendirildi.

Buna rağmen, reyting kuruluşları, hala Türkiye'nin ülke notunu ve banka notlarını gerçek seviyesine çıkarmadı.

Aslında Türk bankacılığına olan güvensizlik, tarihin eski yıllarına kadar uzanıyor. İş Bankası'nın arşivine giren Alman Merkez Bankası Deutsche Bundesbank kaynaklı 78 yıllık bir belge, bu güvensizliği açık biçimde kanıtlıyor.

KREDİ VERMEDİLER, İŞ BANKASI KURULDU

Atatürk, 1923'te cumhuriyeti kurduktan sonra 1924'te toplanan İzmir İktisat Kongresi'nde ülkemizin ilk özel bankası Türkiye İş Bankası'nı kurma kararını açıkladı. Banka, 1925 yılında da 1 milyon lira sermaye ile kuruldu. Atatürk, bilindiği gibi bu paranın 250 bin lirasını kendisi koydu, geriye kalan 750 bin lira ise çeşitli ortaklarca sağlandı. O günlerde Osmanlıların finansal hayatına hakim olan Deutsche Bank (DB), Deustsche Orient Bank ve Fransız kökenli Osmanlı Bankası, ülkedeki yabancı şirketlere ve azınlıklara çalışırdı. Türk girişimcisine kredi verecek banka yoktu. "Türkler bankacılık yapamaz" diye düşünen yabancı bankaların yöneticileri, İş Bankası'nın kurulmasından da pek hoşlanmadılar. Eski cumhurbaşkanlarından Celal Bayar'ın ilk Genel Müdürü olduğu İş Bankası, süratle büyüyüp gelişti. Yurdun her tarafına açılan şubelerle Türk girişimcisinin ve halkın ihtiyaçlarına cevap vermeye çalıştı.

ALMANYA AÇILIMINA ÇELME

İş Bankası Genel Müdürü Ersin Özince'nin ifadesiyle, "Banka, büyüdükçe, yabancılar, Türklerin de bu işi yapabileceğine kanaat getirdiler." 1932 yılı geldiğinde Bayar, bankayı Avrupa ve Ortadoğu'ya da açmak istedi. Böylece ihracat ve ithalat daha kolay yapılacaktı.

Almanya'nın Hamburg şehrini seçen Bayar, İran'da Tahran, Mısır İskenderiye'de de şubelerin kurulmasını istedi. Bu fikrini de o dönemdeki DB'nin İstanbul Şube Müdürü David Goldenberg ve bankanın üst düzey bir yöneticisi ile paylaştı. Bayar'a, Almanya'da şube açma fikrini çok beğendiğini söyleyen Goldenberg'in birlikte çalıştığı yöneticisinin DB'nin genel merkezine yolladığı istihbarat notunda ise bu konuda Türklerin başarılı olmasının mümkün olamayacağı iletildi. 78 yıl sonra, İş Bankası'nın Eminönü'ndeki müzesinde açtığı bir sergi nedeniyle Almanya'dan gönderilen o belgede yazılanları sizlere açıklıyoruz.

İŞTE O BELGE

Genel Müdür Ersin Özince ve arkadaşları, bankanın müzesinde sergilenmek üzere Deustsche Bundesbank'ın Berlin'deki merkezine, "İş Bankası ile ilgili elinizde belge var mı?" diye yazdıkları yazıya cevap olarak gönderilen 78 yıllık belgede (11 Mart 1932 tarihli) şunlar yazıyor: "Celal Bey (Bayar), İstanbul'da beni Bay Golderberg ile yemeğe davet etti. Arghana ile ilgili sohbetimizin dışında kendisi Tahran'daki izlenimlerini anlatmış ve İş Bankası'nın Hamburg, İskenderiye ve Tahran'da şubeler açma fikrinden bahsetmiştir. Ben bu fikri mükemmel buldum. Çünkü İş Bankası, böylece yurt dışında şube çalıştırmanın ne kadar zor olduğunu görecektir. İş Bankası'nın Hamburg'da herhangi bir şekilde başarılı olması bence kesinlikle imkansızdır. İş Bankası'nın genişleme politikası daha ziyade yönetimin ciddiyeti üzerine oldukça olumsuz bir ışık yaya niteliğindedir."

Bu belgeyi, ulu önder Atatürk'ün 72'inci ölüm yıldönümünde ona ithaf ederek açıklıyoruz.

GÜVENSİZLİK BUGÜN DE NOTUMUZA YANSIYOR

1930'lu yıllarda Avrupa'da şube açmasına kuşku ile bakılan İş Bankası, Bayar'ın girişimiyle Hamburg'da istediği şubeyi açmıştı. II. Dünya Savaşı'nın ardından kapanan şube, daha sonra yerini Frankfurt merkezli İş Bankası GmbH'a bıraktı. Aslında, 30 yılı aşkındır Almanya başta olmak üzere banka, Avrupa'nın her yerinde teşkilat kurdu. Türkiye'de 1100'ün üzerinde şubeye sahip banka, bugün Londra ve Bahreyn'de şubeleriyle, Mısır, Kuzey Afrika ve Çin'in Şanghay kentinde de temsilcilikleriyle hizmet veriyor.

Rusya'nın Sofia Bankası'nı 40 milyon dolara almak için BDDK ve Rusya'daki muadili kuruluştan son onayı bekleyen İş Bankası'nın Genel Müdürü ve Bankalar Birliği Başkanı Ersin Özince, 78 yıllık belgeyi değerlendirirken, aynı güvensizliğin bugün de ne yazık ki sürdüğünü söylüyor. Krize rağmen Türk bankacılık sisteminin sapasağlam mücadele ettiğini belirten Özince, şunları söylüyor: "Reyting kuruluşları, hem ülke notumuzu hem de bankaların notunu en az 2 puan ekside tutuyorlar. Oysa, Türkiye, Balkanlar, Doğu Avrupa ve birçok Batı Avrupa ülkesinden çok daha iyi durumda."

Özince, "Notumuzu yükseltmemeye gerekçe olarak siyasi nedenler gösteriliyor, bu nedenleri açıklasınlar neymiş biz de öğrenelim" diye uyarıyor derecelendirme kuruluşlarını.

bugün

Bu haber 1,069 defa okundu.