İşte o tehlike: Araplar Ahmedinecad’a ısınıyor

Bir zamanlar Arap dünyasının en önemli başkenti olan Kahire’nin tozlu sokaklarında Mısırlılar, bugünlerde Ahmedinecad’ın son dönemdeki eylemleri üzerine kafa yorarken çoğu olumlu yönde tepkiyi hakettiği sonucuna ulaşıyor.

15 İngiliz askerini serbest bırakmasıyla, İran Cumhurbaşkanının dikkatleri çeken gösterisi biraz hayal kırıklığıyla karışık övgüyü doğuruyor: Neden Arap liderler onun gibi olup Batı’ya karşı koyamıyor?

Ahmedinecad’ın baskın olarak Şii kökenli bir millet olan Farsların lideri olması bu düşüncenin oluşmasında hiç engel arz etmiyor. 20 yaşında bir öğrenci olan Muhammed Ali “Ahmedinecad’ı Arap milletinin de lideri olarak görüyorum. O kendine güveniyor. Beni üzen şey ise onun gibi bir liderimizin olmaması” diyor.

Sünni Arap liderler İran’ın mezhepsel anlaşmazlıkları tetiklediğine, Irak ve Lübnan’a müdahil olmasına yönelik endişelerini dile getirip Tahran’ın nükleer faaliyetlerine kuşkuyla bakarlarken diğer yandan sıradan Araplar Ahmedinecad’ı yeni bir soluk olarak görüyorlar.

Analistlerin belirttiğine göre, mevcut durumda hakim olan duygular Mısır, Ürdün ve Suudi Arabistan gibi ılımlı türden devletlerin Amerika’nın emriyle hareket ettiği düşüncesiyle birleşiyor.

Kuveyt Üniversitesinde uluslararası ilişkiler uzmanı ve ABD çalışmaları birimi başkanı olan Abdullah Alshayji İran liderinin Arap dünyasında yankılanan bir denge oluşturduğunu, Batı ve İsrail’i hedef alan eleştirilerinde samimi, açık sözlü olduğunu aynı zamanda halkın arasından bir insan gibi göründüğünü ifade ediyor.

“Gördüğümüz şu ki; bölgede etkin olan iki süper güç ABD ve İngiltere’ye meydan okuması, İran’a hakikaten itimat kazandırıyor” diyen Alshayji sözlerini “Gördüğümüz şey İran’ın önde gelen güçlere meydan okuyarak kalpleri ve dimağları kazandığıdır ve bu yüzden ılımlılık eksenine güvenilememesi ile birlikte, Arap dünyasındaki, belki de Müslüman dünyasındaki kitlelerin İran’ı bu güçlerle boy ölçüşebilecek tek ülke olarak değerlendirilmesi muhtemel.” diye ekledi.

Hala bazıları  Irak’ta devam eden şiddetten ve Lübnan’da geçenlerde yaşanan sokak çatışmalarından, İran’ın bu ülkelerdeki Şii hareketine destek vermesi dolayısıyla Ahmedinecad’ın ve İran’ın Arap dünyasındaki imajının zedelendiğini söylüyor.

Arap Amerikan Enstitüsü ve Zogby Enstitüsü aracılığıyla beş Arap ülkesinde gerçekleştirilen anket sonucunda ankete katılanların çoğunun İran’ın Irak’taki rolüne yönelik düşüncelerinin olumsuz yönde olduğu ortaya çıktı. Dubai merkezli Körfez Araştırma Merkezi’nde güvenlik analisti olan Mustafa Alani “İran’ın Arap dünyasındaki imajı hiç bu kadar düşük olmamıştı” diyor.

Suudi Arabistan, Ürdün ve Birleşik Arap Emirlikleri’nde ankete katılanların yüzde 70’den fazlası İran’ın Irak’taki rolüne olumsuz düşünce sahibi. Mısır ve Lübnan’da katılanlarda ise aynı yöndeki düşünce oranı sırasıyla yüzde 66 ve 69 olarak çıktı.

İran’ın bölgede artan nüfuzu ayrıca Sünni devletlerin hükümetlerinde de tepkilere yol açtı. Mısır, Ürdün ve Körfez İşbirliği Konseyi’nden altı ülkenin geçenlerde yayınladığı nükleer teknoloji geliştireceklerine dair bildiriler kısmen Tahran’a verilen bir mesaj olarak görüldü.

Öte yandan Suudi Arabistan da, görüşmeye ev sahipliği yapmaktan  ilk başta vazgeçmiş olsa da en sonunda geçen hafta Arap Birliği zirvesini düzenlediğini düşünürsek, bölgede göze çarpar bir şekilde  aktif hale geldiği görünüyor. Riyad zirvesi ayrıca yine Sünni devletlerin İran’ın müdahalesinden yakındığı yerlerden biri olan Filistindeki “birleşik hükümet hususunda” da anlaşmaya aracılık etmişti.

Alshayji, İran’ın Filistin sorununa sahip çıkma ve Hamas’ı destekleme yönündeki kararı Sünni liderlerde büyük sıkıntı yarattı.

Prof. Alshayji İran hakkında “İran çok zekice taktikler ve gösterişli politikalar uyguladı ve Araplar arasında büyük miktarda destek bulmayı başardı.” dedikten sonra şu ifadelerde bulundu: “Gülünç ve acı olan şey bunun  İran’ın hegemonik hırslarına hizmet etmesi.”

Yine Kahire’de 43 yaşındaki halıcı Eşref El-Loughi, Ahmedinecad’ı “ mütevazi, ılımlı ve sorun istemeyen bir kişi” olarak tanımladı. Loughi “İngiliz denizcileri bıraktı. Diğer Arap liderleri olsaydı onları tutarlardı, bu ajanlar oldukları için anlayışla da karşılanabilirdi gene; ama Ahmedinecad denizcileri evine geri göndererek nezaketini gösterdi” diyor.

Fakat diğer taraftan konuşmaya kulak misafiri olan bir avukat kendini tutamamış olacak ki “Nereden biliyorsun? Sen hiç İran rejimi altında yaşamadın ki!” demekten kendini alamadı.

(Financial Times, 6 Nisan 2007, Andrew England)
ADAM çeviri grubu iyibilgi.com için çevirdi