Şu 'cemaat' meselesi

27 Ağustos 2010 13:37 tsi
Cemaatler örgütlenecekmiş de, ülkeye şeriat gelecekmiş de... Lütfen, yeter artık!

Bu referandum süreci çok öğretici oldu. Birtakım kavramlar ortaya çıktı; insanlar bu kavramlar üzerinden tartıştılar, sorular sordular ve bir hükme vardılar. Hatta bazı kavramlar siyasi tartışmalarda ve cepheleşmede belirgin bir yere sahip oldu. Mesela, benim dikkatimi çeken iki formül kavram var böyle: Sivil dikta (darbe) ve cemaat sermayesi. “Laik” ulusalcı cephenin icat ettiği ve olur olmaz her yere sokuşturduğu bu iki kavramdan birincisini gerek siyaset bilimi ve gerekse de mantık açısından pek tartışmaya gerek yok sanıyorum; zaten Osman Can son kitabında bunu anlatıyor.

Bu gibi kavramların ve formülasyonların ne olduğunun tartışılmasından çok, bunların nasıl bir zekâ ve yaratıcılık sonunda yaratıldığını insan merak ediyor. Hayır, hadi mantık sınırlarını ve siyaset bilimi literatürünü geçtik; bu gibi uyduruk kavramlar üzerinden köşe yazısı yazmak, TV’lerde bilirkişi olarak tam buradan bütün argümanlarını kurmak cesareti nereden geliyor; bunu hiç anlayamıyorum. Tabii, ben bir iktisatçı olarak, en çok şu “cemaat sermayesi” meselesinden sıkıntı çektiğimi söylemeliyim. Mesela, yeni dönemde sermayenin birikim rejimi üzerine bir yazı yazıyorsunuz; mail geliyor: “Nerede cemaat sermayesi?” İşte tam burada sakin olacaksınız ve içinizden 10’a kadar sayacaksınız. Ben de böyle yaptım ve sonra da, affınıza sığınarak bu yazıyı yazmaya karar verdim.

Kapitalist toplumda sermaye denince ilk bakılacak kaynak, Marx. Kapital ’in özellikle ikinci ve üçüncü ciltleri, sonra başta Grundrisse olmak üzere birçok çalışma ve makale, sermaye kavramı üzerine. Bugün görüyoruz ki Marx, sermaye kavramını bütün bu çalışmalarda çok eksik ele almış. Mesela, Kapital ’de sermaye ile ilgili birçok başlık var ama Baba, Vatikan sermayesi ya da Yahudi sermayesi üzerine yazmayı unutmuş. Yahudi sermayesi meselesini anlıyorum; zaten kendisi Yahudi’ydi, görmezden gelmiş olabilir; bir de, o zamanlar Yahudiler, boğazlanacak kadar zengin olmamıştı. Peki, koca Marx burnunun dibindeki Vatikan’ı nasıl görmez?

Neyse, şaka bir yana, ulusalcı, vatansever ve “Solcu” arkadaşları yormayayım: Evet, arkadaşlar, cemaat olur ama cemaat sermayesi diye bir şey olmaz. Cemaat örgütlenmesi, iktisadi olarak kapitalizm öncesi bir sosyolojik olgudur ve yine iktisadi olarak kapalıdır, açılırsa cemaat olmaz. Piyasa ve cemaat ekonomisi (değiş-tokuşu) aynı anda birarada olamaz. Avrupa’da 16. yüzyıldan itibaren piyasa gelişmeye başlayınca, üretimi ve dağıtımı kendi içlerinde yapan cemaatler hızla dağıldılar. Artan üretim kapalı cemaat yapılarında yeterli talebi bulamayınca, ulusal pazarlar ve homojen ulus yapıları doğdu. Bugün bazı gruplar dinî referanslarla ticari faaliyetlerde bulunuyorlarsa bu, ulusal ekonomiyi parçalama (feodal yapılar) yönünde tehdit oluşturmaz. Tam aksine, ulusal ekonomiyi küreselleşme yönüne zorlar ve toplumu kendi niyetinden bağımsız olarak sekülerleştirir. Zaten, şimdilerde şu cemaat, bu cemaat denen yapılar, gerçek anlamda dinî ve ideolojik örgütlenmeler değil, ticari yapılardır. Bu gruplar için din meselesi de, bir şirket ya da grup etiği anlayışıdır; o kadar! Nasıl Coca-Cola Company’nin yüz yıldır biriktirdiği bir grup geleneği, etiği ve yönetim anlayışı varsa, dinî referanslarla faaliyet yürüten bazı grupların da (grup diyorum, çünkü bunlar iktisadi, sosyolojik ve tarihsel olarak cemaat değildir), dini temel alan, din ahlakını öne çıkartan yönetim, büyüme ve yönetim anlayışları vardır.

Şimdi gelelim, “Bunlar devlette, poliste, şurada burada örgütleniyor” meselesine. Eh, örgütlenir, gücü yeterse. Bu ülkede sigara, tütün tekelleri, silah tüccarları devlet içinde örgütlenmedi mi? Başbakanlara, bakanlara pazar payları için rüşvet teklif edip, bakanları adamları yapmadılar mı? Kapalı, teokratik-din toplumu mu burası? Sonuçta, kapitalist bir ülke; gücü yeten, her yerde örgütlenir. Sen de örgütlen! Zaten örgütlüydün, ama şimdiye kadar içine ettin ülkenin.

Sonuç itibarıyla, kapitalist üretim ilişkileri çerçevesinde üretim, hizmet ve ticari faaliyetlerde bulunan gruplar, güçleri oranında, kapitalist devlet içinde örgütlenirler. Bunun önüne geçemezsiniz. Bütün kurumlarıyla demokratik bir devlet inşa etmişseniz ve burjuva demokrasisini ülkede hâkim siyasi rejim olarak yerli yerine oturtmuşsanız, hiçbir grup devlet içinde ayrı devlet olamaz. Devlete bir grubun, “cemaat”in sermaye fraksiyonunun tümüyle hâkim olması, ancak diktatörlüklerde mümkün olur. Hem yanlış bir şekilde son, laik, bağımsız Türk devletini “şeriatçı cemaatler” ele geçiriyor diye yaygara yapacaksınız, hem de demokratik bir devlet için en büyük adım olan ve yargı oligarşisini kaldırmaya yönelik bir reform niteliği taşıyan Anayasa oylamasında “hayır” diyeceksiniz.

Devlet içinde örgütlü bu faşist yapı, şimdiye kadar kaç kritik davayı zamanaşımına uğrattı? 16 Mart, Kemal Türkler, şimdi de Yüksekova... Bunlar bildiklerimiz. Bu çeteler kaç katili, katliamı akladı böyle?

Devlet içinde cemaatler örgütlenecekmiş de, ülkeye şeriat gelecekmiş de... Lütfen, lütfen, yeter artık!

Cemil Ertem / Taraf

Bu haber 1,999 defa okundu.