İşte en kritik 2 madde

26 Ağustos 2010 08:15 tsi
AK Parti bu düzenlemeleri, 'millet iradesi üzerindeki yargı vesayeti sona erecek' söylemiyle savunurken, CHP ve MHP, 'İktidar kendi yargısını oluşturmak istiyor, yargı siyasallaşacak' endişesini dile getirerek pakete karşı çıkıyor...

Halkoyuna sunulacak 26 maddelik değişiklik paketinde, AK Parti ile muhalefeti karşı karşıya getiren ve özellikle CHP'nin 'hayır' kararının temel dayanağını oluşturan 2 önemli düzenleme var. Bunlardan ilki Anayasa Mahkemesi'nin yapısını ve üye sayısını değiştiren hükümler, diğeri ise Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun (HSYK) yeniden yapılandırılmasını öngören maddeler. İşte o 2 kritik düzenlemede yer alan değişiklikler:

ANAYASA MAHKEMESİ'NDE NELER DEĞİŞECEK?

ÜYE SAYISI ARTACAK: Düzenleme Anayasa Mahkemesi'nin yapısını, üye sayısını ve yetkilerini sil baştan yeniliyor. Mevcut anayasaya göre 11 asıl, 4 yedek üyeden oluşan mahkemenin üye sayısı 17'ye çıkacak, yedek üyelik kaldırılacak.

TBMM DE ÜYE SEÇECEK: Mevcut düzenlemede üyelerin tamamı Cumhurbaşkanı tarafından seçilirken, yapılacak değişiklikle TBMM'ye de üye seçme yetkisi tanınacak. Yeni yapılanmayla 14 üyeyi Cumhurbaşkanı, 3 üyeyi ise TBMM Genel Kurulu seçecek.

ÜYE SEÇİMİ: Cumhurbaşkanı; 3 üyeyi Yargıtay, 2 üyeyi Danıştay, 1 üyeyi Askeri Yargıtay, 1 üyeyi Askeri Yüksek İdare Mahkemesi'nce gösterilecek 3'er aday içinden; en az 2'si hukukçu olmak üzere, 3 üyeyi ise YÖK'ün, üyesi olmayan yüksek öğretim kurumları öğretim üyeleri arasından 3'er aday içinden seçecek. Cumhurbaşkanı; 4 üyeyi de üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar, 1. sınıf hakim ve savcılarla en az 5 yıl raportörlük yapmış Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından belirleyecek. TBMM'nin Anayasa Mahkemesi'ne seçeceği 3 üyeden 2'si, Sayıştay Genel Kurulu'nun göstereceği 3'er aday arasından, 1'i ise baro başkanlarının avukatlar arasından göstereceği 3 aday arasından gizli oyla seçilecek.

BAŞKANIN SEÇİMİ: Mahkeme Başkanı, üyelerin tamamının katılımıyla yapılacak gizli oylamada, salt çoğunluğun oyuyla 4 yıllığına seçilecek. 2 başkanvekili de aynı yöntemle belirlenecek. Görev süresi bitenler yeniden seçilebilecek.

12 YIL SINIRLAMASI: Mevcut uygulamada mahkeme üyeleri, 65 yaşına kadar görevde kalıyordu. Yeni düzenleme ile Anayasa Mahkemesi üyelerinin görev süresi 12 yıla indirilecek. Bir kişi 2 defa üyeliğe seçilemeyecek. 12 yıldan önce yaş sınırını dolduran üye emekliye ayrılacak. Anayasa Mahkemesi'nin mevcut yedek üyeleri, değişiklik paketinin kabul edilmesi halinde asıl üye sıfatını kazanacak.

YENİDEN YAPILANDIRILACAK:  11 asıl üyeli tek heyetten oluşan Anayasa Mahkemesi, yeni düzenlemede 2 bölüm ve 1 Genel Kurul'dan oluşacak. Bölümler, başkan vekilinin başkanlığında 4 üyenin katılımıyla toplanacak. Genel Kurul ise mahkeme başkanının veya belirleyeceği başkan vekilinin başkanlığında en az 12 üye ile toplanacak. Bölümler ve genel kurul, kararlarını salt çoğunlukla alacak.

KAPATMA DAVALARINA GENEL KURUL BAKACAK: Siyasi partilere ilişkin dava ve başvurulara, iptal ve itiraz davalarıyla Yüce Divan sıfatıyla yürütülecek yargılamalara, Genel Kurul bakacak. Anayasa Mahkemesi, anayasa değişikliğinde iptale, siyasi partilerin kapatılmasına ya da devlet yardımından yoksun bırakılmasına karar verilebilmesi için toplantıya katılan üyelerin üçte iki oy çokluğuyla karar alacak. Şekil bozukluğuna dayalı iptal davaları, Anayasa Mahkemesi'nce öncelikle incelenip karara bağlanacak.

BİREYSEL BAŞVURU HAKKI: Mevcut düzenlemede bireysel başvuru hakkı bulunmuyor. Referandumda değişiklik paketi kabul edilirse vatandaşlar, anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile güvence altındaki temel hak ve özgürlüklerin, kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiası ile Anayasa Mahkemesi'ne başvurabilecekler. Başvuru için diğer kanun yollarının tükenmiş olması şartı aranacak.

DOSYA ÜZERİNDEN İNCELENECEK DAVALAR: Mahkeme, Yüce Divan sıfatıyla baktığı davalar dışındaki işleri, dosya üzerinden inceleyecek. Ancak, bireysel başvurularda duruşma yapılmasına karar verilebilecek.

YÜCE DİVAN'DA KİMLER YARGILANACAK: Mevcut düzenlemede Meclis Başkanı, Genelkurmay Başkanı ve Kuvvet Komutanları'nın nerede yargılanacağına ilişkin hüküm bulunmuyor. Değişiklik paketi kabul edilirse, Meclis Başkanı ile Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz, Hava ve Jandarma Kuvvetleri Komutanları da görevleriyle ilgili olası suçlamalarda, Yüce Divan görevini yürütecek Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu'nda yargılanabilecek. Yüce Divan kararlarına karşı yeniden inceleme başvurusu yapılabilecek. Genel Kurul'un yeniden inceleme sonucu verdiği kararlar kesin olacak.

HSYK'DA NELER DEĞİŞECEK

ÜYE SAYISI 22'YE ÇIKARILACAK: Halen 7 olan üye sayısı 22'ye, 5 olan yedek üye sayısı da 12'ye çıkarılacak. HSYK, 3 daire halinde çalışacak. HSYK'nın Başkanı, Adalet Bakanı olmaya devam edecek. Adalet Bakanlığı Müsteşarı da doğal üye olarak kuruldaki varlığını sürdürecek.

ÜYE PROFİLİ DEĞİŞECEK: Kurulun, 4 asıl üyesi, yüksek öğretim kurumlarının hukuk dallarında görev yapan öğretim üyeleri ile avukatlar arasından Cumhurbaşkanı'nca; 3 asıl ve 3 yedek üyesi, Yargıtay üyeleri arasından Yargıtay Genel Kurulu'nca; 2 asıl ve 2 yedek üyesi, Danıştay üyeleri arasından Danıştay Genel Kurulu'nca; 1 asıl ve 1 yedek üyesi, Türkiye Adalet Akademisi Genel Kurulu'nca kendi üyeleri arasından; 7 asıl ve 4 yedek üyesi, birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş adli yargı hakim ve savcıları arasından adli yargı hakim ve savcılarınca; 3 asıl ve 2 yedek üyesi idari yargı hakim ve savcıları arasından idari yargı hakim ve savcılarınca 4 yıl için seçilecek. Kurul üyeliği seçimi, üyelerin görev süresinin dolmasından önceki 60 gün içinde yapılacak.

'İHRAÇ' KARARLARINA YARGI YOLU: HSYK'nın 'meslekten çıkarma' cezasına ilişkin kararlarına, yargıya başvurarak itiraz yolu getirilecek. Kurulun diğer kararlarına karşı yargı mercilerine başvurulamayacak. HSYK'nın mevcut asıl ve yedek üyelerinin görevleri, seçildikleri sürenin sonuna kadar devam edecek.

ANAYASA MAHKEMESİ AÇISINDAN DEĞİŞİKLİĞİN ANLAMI

Anayasa Mahkemesi ve HSYK'nın yapılarına ilişkin düzenlemeler, iktidar partisi AK Parti ve muhalefet partileri tarafından taban tabana zıt yorumlanıyor. Avrupa'dan örnekler veren AK Parti, değişiklikleri, 'milleti temsil eden siyasi iradenin üzerindeki yargı vesayetine son verecek, demokratik adım' olarak savunuyor. Muhalefetin ve özellikle CHP'nin itirazı ise 'yeni yapılanma ile kuvvetler ayrılığı ilkesi ve yargı bağımsızlığının zedeleneceği, yargının siyasallaşacağı' üzerinde yoğunlaşıyor.

Anayasa Mahkemesi'ne üye seçiminde, TBMM'ye 3 üye seçimi yetkisi tanınması, Meclis'te çoğunluğu elinde bulunduran iktidar partilerine yakın isimlerin seçileceği  eleştirilerini getiriyor. Ancak birçok hukukçu, Meclis'in seçeceği 3 üyeden 2'sinin, Sayıştay Genel Kurulu'nun her boş üye için göstereceği 3'er aday arasından, 1 üyenin ise baro başkanlarının serbest avukatlar arasından gösterecekleri 3 aday içinden seçilecek olması nedeniyle bu eleştirilere katılmıyor. Anayasa Mahkemesi üyelerin çoğunun, Cumhurbaşkanı tarafından seçilmesi de, yürütme-yargı ilişkileri açısından kuvvetler ayrılığı ilkesine aykırılık yönüyle sorgulanıyor.

Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkının tanınmış olması, Mahkeme'nin aşırı iş yüküyle karşılaşabileceği nedeniyle çekinceyle karşılanıyor. Başvurunun, mevcut kanun yollarının tüketilmiş olması ile temel hak ve özgürlükler konusundaki ihlallerle sınırlı tutulması bu çekinceyi haffletiyor. Düzenlemeyi destekleyen bir başka faktör ise, AİHM'e yapılacak başvuruların azalacağı öngörüsü.

HSYK AÇISINDAN DEĞİŞİKLİĞİN ANLAMI

HSYK'nIn yapısına ilişkin değişikliğe yönelik eleştiriler ise 'yürütmenin yargıyı denetim altına alacağı' endişeleri üzerinde yoğunlaşıyor. Adalet Bakanı'nın kurul başkanlığının devam etmesi, Adalet Müsteşarı'nın kuruldaki varlığını sürdürmesi, Cumhurbaşkanı'nın hukuk kökenli öğretim üyelerinden atama yapması, bu endişeleri güçlendiriyor. HSYK'nın 'ihraç' kararlarının yargı denetimine açılmasına imkan sağlayan düzenleme ile birinci sınıfa ayrılmış hakim ve savcıların kurulda temsil edilmesi ise HSYK'nın daha demokratik bir yapıya kavuşacağı görüşünü oluşturuyor.

PROF. DR. ERGUN ÖZBUDUN: DEĞİŞİKLİK SON DERECE DEMOKRATİK

'Meclis'in Anayasa Mahkemesi'ne üye seçmesi, birçok Avrupa ülkesinde yıllardır başarıyla uygulanıyor ve bu ülkelerde yargının siyasallaşması gibi bir sorun yaşanmıyor. Anayasa Mahkemesi'nin fonksiyonu dikkate alındığında, burada görev yapan yargıçların millet iradesini temsil eden parlamentodan seçilmelerinde bir sakınca görmüyorum. Aksine bu uygulamayı son derece demokratik buluyorum. Çünkü mevcut uygulamada, milleti temsil eden siyasi iradenin üzerinde hissedilir bir yargı vesayeti var. Kaldı ki, Anayasa Mahkemesi'nin 17 üyesinden sadece 3'ü Meclis tarafından seçilecek. HSYK'yı yeniden yapılandıran düzenleme de, son derece demokratik ve temsil yönüyle geniş katılıma imkan tanıyor. 22 üyeden oluşacak Kurul'un 15 üyesi, yargıdan kendi eşitleri arasında doğrudan seçilerek belirlenecek.'

PROF. DR. HİKMEK SAMİ TÜRK: ÜYELER UMARIM SİYASALLAŞMAZ

'PARTİLER arasında mutabakat olmamasında, hem iktidar hem de muhalefetin hataları var. Anayasa Mahkemesi ve HSYK'nın yapılarına ilişkin değişikliklerin bir bölümü 1961 Anayasası ile denenmiş, ancak daha sonra terk edilmişti. Anayasa Mahkemesi'nin üye sayısının artırılmasına ilke olarak karşı değilim. Ancak, üyelerin bir bölümünün Meclis tarafından seçilmesi, 'yargı siyasallaşır mı?' sorusunu akla getiriyor. Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkı tanıyan düzenlemeyi de, mahkemenin iş yükü açısından doğru bulmuyorum. Yüce Divan kararları için kararı veren aynı heyete itiraz yolu açılması da pratikte bir anlam ifade etmeyecektir. HSYK için öngörülen yeni yapılanmaya ilişkin çekincelerim de var. Yargı mensubu olmayan hukuk kökenli öğretim üyelerinin kurula seçilmesini doğru bulmuyorum.'.

akşam

Bu haber 979 defa okundu.