ABD ile yeni denge aranıyor

18 Ağustos 2010 09:06 tsi
Erdoğan hükümeti Obama yönetimine karşı hem alttan almayan, hem de İsrail ve İran siyaseti nedeniyle Kongre’de güçlenen muhalefeti kırmak için destek isteyen zor bir yolu deniyor... Murat Yetkin yazıyor...

Murat Yetkin / Radikal

Önce dünden kalan haberin devamını verelim: İngiliz ekonomi gazetesi Financial Times’ın (FT) ABD Başkanı Barack Obama’nın haziran ayında Toronto’daki G-20 sırasında Başbakan Tayyip Erdoğan’a ‘İsrail ve İran siyasetiniz değişmezse silah alamazsınız’ yolunda ültimatom verdiği haberin ‘ültimatom’ Beyaz Saray tarafından yalanlandı.

Önceki akşam Habertürk’te Erdoğan, dün de Kahramanmaraş’ta Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu da ültimatom konusun yalanladı.

Doğrusu, dün Radikal’de yazdığımız gibi, Obama’nın Erdoğan’a roketli insansız hava aracı Reaper gibi Senato onayı isteyen silah sistemleri satışının İran ve İsrail siyasetine duyulan tepki nedeniyle zorlaşabileceğini söylemiş olmasıydı.

Gerçekten de ne bu FT haberinde abartıldığı gibi bir ültimatomdu, ne de ABD’nin Türkiye’ye şöyle bir zamanda ültimatom vererek İran ve İsrail kaşını yaparken Irak ve Afganistan gözünü çıkarmak gibi maceraya niyeti olabilir.

Bu son söylediğimi Amerikan kaynaklarıyla dün yaptığım konuşmalardan çıkarıyorum. Evet, ABD Türkiye’nin İsrail ile ilişkilerinin kötüleşmesinden ABD ile İran konusunda ayrı telden çalmasından rahatsız. Amerikalı bir kaynağım, Başbakan Erdoğan’ı teyit eder şekilde ‘iki ay önce çok kötüydü, şimdi o kadar değil’ dedi.

Masada ne var?
Ancak ABD’nin Türkiye ile pek çok işbirliği alanı var ve hâlâ Obama açısından en stratejik önemdeki konular arasında yer alan Irak ve Afganistan bunların başında.

İşte bütün bunlar önümüzdeki hafta başında, 23-24 Ağustos’ta Vaşington’da yapılacak yüksek düzeyli siyasi görüşmelerde ele alınacak.

Davutoğlu’nun daha geçenlerde Amerikalı muadili Hillary Clinton’a Türkiye üzerine ‘deep dive-derin dalış’ toplantısı yaptıran ekibin başındaki ABD Dışişleri Müsteşarı Williams Burns ile görüşmekle görevlendirdiği heyetin başında Dışişleri Müsteşarı Feridun Sinirlioğlu bulunuyor. Amerika işlerinden sorumlu yardımcısı Büyükelçi Selim Yenel ile NATO işlerinden sorumlu yardımcısı Büyükelçi Tacan İldem de ona eşlik edecek. Vaşington’da Büyükelçi Namık Tan da bu önemli toplantılara katılacak.

Türkiye bakımından masada iki konu başlığı var. Biri güncel konular. Türk dışişleri kaynakları bu konuları Irak, İran, İsrail diye sıralıyor; Afganistan NATO başlığı altında görülüyor ve az sonra ayrıntısına gireceğimiz önemli bir ekonomi maddesi var.

Irak, Türkiye’nin ABD ile en yakın durduğu alan; iki ülke de bir an önce istikrarlı
bir hükümet için. PKK bir sorun olmayı sürdürüyor, ama Obama’nın şu anki dikkati, askerini olabildiğince hasarsız çekebilmekte.

İran konusunda Türk heyeti İran’a BM yaptırımlarına Batı’dan ayrı düşündüğü için değil, İran’ı masada tutmak için ‘hayır’ oyu verdiğini anlatacak. (Oysa Amerikalılar arasında İran’ın Tahran anlaşmasına Türkiye ve Brezilya’nın ısrarı yanı sıra, Çin’in yaptırımlar yönünde oy kullanacağını anladıktan sonra imza attığına inananlar var.

Amerikalılar ayrıca İsrail’in İran’a karşı saldırganlık yapmaması için kendisinissetmesi gereğine inanıyorlar; Türkiye ile zıtlaşma ise İsrail’in vücut kimyasını bozan bir unsur oanıyor.

Alttan alma yok ama...
İsrail çetrefil konu. Türk tarafı ‘İsrail ile sorunumuz yok, İsrail hükümetiyle var’ tezini tekrarlayacak, Kongredeki lüzumsuz havanın kırılması için Dışişleri’nden destek isteyecek. Oysa Amerikan kaynakları, İsrail’in de kendilerine ‘Türkiye ile sorunumuz yok Türk hükümetiyle var’ dediğinden yakınıyorlar.

ABD görüşmelerde Erdoğan hükümetinin ‘özür ve tazminat’ talebinin kısmen yerine gelebilmesi için İsrail’de yumuşama olarak algılanabilecek bazı adımlar gerektiğini söyleyebilir Türk tarafına.

Erdoğan-Davutoğlu siyasetinin özellikle de 12 Eylül halkoylamasına giderken söz konusu değil.

Bu da bizi Vaşington görüşmelerindeki diğer konu başlığına getiriyor.

Davutoğlu’nun dünkü Kahramanmaraş konuşmasına da ‘Türkiye’ye dünyada yeni bir imaj veriyoruz’ şeklinde yansıyan anlayışı şöyle özetlenebilir: ABD’nin dile getirdiği sorunları yok sayıyor hafife alıyor değiliz. Ama büyütmüyoruz da... ABD ile müttefiklik politikamız değişmedi. Ama dünya değişti, Türkiye’nin dünyadaki rolü, yapabilecekleri değişti. Bu duruma uygun bir denge kurmalıyız.’

Özetle, Erdoğan hükümeti Obama yönetimine karşı hem alttan almayan, hem de İsrail ve İran siyaseti nedeniyle Konre’de güçlenen muhalefeti kırmak için destek isteyen zor bir yolu deniyor.

İmkânsız değil, kolay da değil.
İmkânsız değil çünkü ABD, Türkiye’nin değişen öneminin farkında ve Türkiye’nin işbirliğinden vazgeçmek istemiyor. Bunun en önemli göstergelerinden birisi, Başbakan Yardımcısı Ali Babacan ile Sanayi Bakanı Zafer Çağlayan’ın ekim ayında planlanan ABD gezisi sırasında imzalanması beklenen Türk-Amerikan İş Konseyi anlaşması olacak. Bu Amerika’nın Hindistan ve Brezilya’dan sonra imzaladığı üçüncü anlaşma olacak. Yani ilişkileri stratejik boyutta çeşitlenerek devam ettirme niyeti var. Öte yandan bu dengeyi tutturmak çok kolay da değil, çünkü ABD Türkiye’nin özellikle Ortadoğu’da yapabileceği önemli işleri İsrail ile sürekli kavgalı kalarak yapamayacağına inanıyor.

Bu haber 973 defa okundu.