Jose Saramago ölümü 'gördü'

19 Haziran 2010 12:17 tsi
Jose Saramago kuşaklardan ve akımlardan bağımsız, hep tek başına anılan bir yazardı. Bunun birkaç nedeni var: Öncelikle Saramago tam anlamıyla 'geç kalmış' bir yazardı.

İlk ses getiren romanı Baltasar ve Blimunda (18. Yüzyıl Portekiz'inde geçen bir aşk hikayesiydi) yayımlandığında yazar 60 yaşındaydı. 1998 yılında, 76 yaşındayken Nobel Ödülü'ne değer görüldü. Kitap Zamanı için Ali Pektaş'a verdiği söyleşide, "Ben yeni dönem yazarlar arasında ihtiyarım." demişti zaten. Romanlarının kahramanları hep mütevazı, geleceğe ait bir umut taşımayan insanlardı. Yine de o romanlarda bir ihtişam ve umut bulurdunuz.

İSRAİL'İ CESURCA ELEŞTİRMİŞTİ

Saramago'yu birçok çağdaşından farklı kılansa içindeki -kendi deyişiyle- "adalet duygusu"ydu. Evet, ateistti ama McEwan, Amis, Rüşdi gibi inançsızlığını bir tür öfkeli faşizme dönüştürmedi. Geçen yıl Türkçede de kitap olarak yayımlanan, internette yayımladığı notlarında Gazzelilere koşulsuz destek verdi, İsrail'i kıyasıya eleştirdi: "Davut'un taşları el değiştirdi, şimdi onları atanlar Filistinliler. Goliath öbür tarafta, savaşlar tarihinde kimsenin olmadığı kadar, Kuzey Amerikalı arkadaş hariç, tabii, silahlı ve ekipmanlı. Ah, evet, intihar komandosu teröristlerin neden olduğu korkunç sivil kayıpları... Korkunç, evet, kuşkusuz, lanetlenecek, evet, kuşkusuz, ama eğer bir insanı canlı bombaya dönüştürecek nedenleri anlayamıyorsa, İsrail'in hâlâ öğrenecek çok şeyi var." 2002'de Batı Şeria'yı ziyaret etti ve İsrail hükümetinin yaptıklarının Yahudi soykırımından farksız olduğunu söyledi.

Jose Saramago 1922 yılında, Lizbon'un kuzeyindeki Azinhaga köyünde doğdu. Lizbon onun yazarlık hayatında belirleyici olacaktı: Bir başka Lizbonluya, Portekiz dilinin en büyük şairi Fernando Pessoa'ya genç yaşlarından itibaren hayranlık duydu. Bu hayranlık ileride Ricardo Reis'in Öldüğü Yıl adlı romanla taçlandı. Bu roman eleştirmenlerce yazarın başyapıtı sayıldı. Saramago küçük bir çocukken ülkesinin faşizme gidişine tanık olmuştu. İlk romanını henüz 23 yaşındayken yayımladı ancak bu romanı 30 yıllık bir suskunluk takip edecekti. 1974 yılında Portekiz Devrimi'ne katıldı, Komünist Parti'nin aktif bir üyesiydi. 1977'de Ressamın El Kitabı'nı yayımladı. Çok tartışılan romanı İncil'deki İkinci İsa'nın bir roman ödülüne aday gösterilmesine ülkesi tarafından izin verilmeyince Kanarya Adaları'na göç etti. Unutulmaz romanı Bütün İsimler'in Türkçede yayımlandığı yıl (1998) Nobel Ödülü'ne değer görüldü. Ödül konuşmasında doğduğu köye, okuma yazma bilmeyen köylülere çok şey borçlu olduğunu söyledi. Saramago kendi dilinin eleştirmenleri kadar Batılı eleştirmenlerin de eserlerine konu oldu. Harold Bloom onun "kendine özgülüğüne" vurgu yapmıştı. Bir başka önemli eleştirmen James Wood ise Saramago'nun yapıtlarını hem avangart hem geleneksel olarak tanımladı.

Türkçedeki Saramago kitapları

Eserleri 20'nin üzerinde dile çevrilen Jose Saramago'nun 10'dan fazla kitabı İnci Kut, Aykut Derman, Saadet Özen gibi farklı çevirmenlerin Türkçesiyle dilimize kazandırıldı. 'Filin Yolculuğu' adlı romanı geçtiğimiz yıl Turkuvaz Kitap tarafından yayımlamıştı. Yazarın Türkçeye çevrilen bazı kitapları şunlar: Ressamın El Kitabı, Umut Tarlaları, Baltasar ve Blimunda, Yitik Adamın Öyküsü, İsa'ya Göre İncil, Bütün İsimler, Görmek, Mağara, Ölüm Bir Varmış Bir Yokmuş. Saramoge'nun son olarak Kopyalanmış Adam'ı İş Bankası Kültür Yayınları'dan çıktı. Yazarın ünlü romanı 'Körlük' iki yıl önce Fernando Meirelles'in yönetmenliğinde Julien Moore, Marc Ruffalo ve Danny Glover gibi oyuncuların rol almasıyla sinemaya uyarlanmıştı. İspanyol gazeteci Pilar del Rio ile evli olan yazarın, ilk evliliğinden de bir kızı vardı. "Fiziksel olarak bir yer kaplarız, ancak duygusal olarak bir hafızada yer ediniriz." diyen Saramago artık okurlarının hafızasında yaşayacak.

ZAMAN

Bu haber 1,149 defa okundu.