Model değil, 'derin ortaklık'

27 Ocak 2010 09:55 tsi
ABD ile işbirliğinin güçlendirilmesi Türkiye'yi hedef yapar mı?

ABD Ulusal Güvenlik Konseyi sözcüsü Hammer, ABD-Türkiye stratejik ortaklığını derinleştirmek istediklerini bildirdi. “Derin” lafı Türkiye’de şüpheli bir sözcük olabilir, ama ABD’de olumlu bir anlama sahip.

ABD’nin dünya politikasında son derece sıkıştığı birkaç konu var. Bunların başında Afganistan ve Pakistan’daki Taliban varlığı ile ucu Yemen’e uzanmış El-Kaide nedeniyle bu iki ülkede bir türlü istikrarın sağlanamaması. Afganistan’da Mayıs’ta öngörülen seçimlerin Eylül’e ertelenmesi, Bin Ladin’in kasetler yoluyla tehditler savurması, Pakistan yönetiminin askeri kapasitesizlikten yakınması ve her gün yaşanan patlamalarla hem bu ülke vatandaşlarının hem de müdahale güçleri askerlerinin ölmesi, durumun vahametinin arttığını gösteriyor. Üstelik bu ülkelerin komşularıyla, özellikle Keşmir nedeniyle Hindistan ile de patlamaya hazır sorunları var.

ABD bu koşullarda öncelikle Türkiye’nin El-Kaide ile mücadelede daha fazla desteğini bekliyor. Geçen hafta Türkiye’de yapılan büyük El-Kaide operasyonu, tam da uluslararası işbirliğinin açık göstergesi, ancak ABD açısından yeterli değil. Türkiye’de bu tür operasyonların sürmesi gerekecek, ayrıca siyasi-askeri araçlarla Türkiye’nin El-Kaide’yi desteklediği ileri sürülen ülkelere tatlı-sert baskı yapması da beklenecek. Bu ülkelerin başında Pakistan geliyor; Türkiye bu ülkeye verdiği askeri desteği artıracak ancak bu desteğin aynı zamanda “demokratikleşmeye” de hizmet etmesi için zemin hazırlanmasına yardım edilecek. Kısacası, askeri otoriter yapının güçlenmesi yönünde bir destekten çok etkin ordu arayışı söz konusu. Türkiye bunu yapabilir mi, belli değil. Neyse, amaç farklı eğilimdeki grupların siyasi mekanizmalara taşınmasını sağlaması için Pakistan’a baskı yapmak. Benzer durum Afganistan için de geçerli ve Taliban’ın “normalleştirilmesi”, El-Kaide bağının zayıflatılması konusunda da Türkiye’nin muhataplığına ihtiyaç duyuluyor. Belki “Kürt açılımı-PKK bağının koparılması” türü Türkiye’de şimdilik sonuç vermemiş bir model ABD tarafından makbul bulunuyordur.

Üç cumhurbaşkanı, Gül, Karzai ve Zerdari’nin Türkiye’de bir araya geldiklerinde tam da bunların konuşulduğunu ve ortaya bir irade koyacak adımlarda Türkiye’nin ısrarının anlatıldığı tahmin edilebilir.

Stratejik ortaklığın derinleştirilmesinin ikinci ayağını muhtemelen İran oluşturuyordur, ancak Türkiye’nin bu konuda fazla bir derinliğe gidilmesine itirazları var; belki de bu arada Kuzey Kore-Güney Kore gerilimine takılmış ABD, İran’ı ertelemiştir. Bu ertelemenin gerçekleşmesi ise, biraz İsrail’e bağlı. İsrail’in sert adımlarının İran’ın çıkışlarını meşrulaştırdığı aşikar. Bu durumda derinleşecek ilişkiler, Türkiye’nin İsrail’i “yitirmeden” dönüşmesine katkı sağlamasını ima ediyor. Kısacası Türkiye-İsrail ilişkilerinde tatlı ile sert çıkışların bir arada yürütülmesi esası söz konusu.

Türkiye açısından derinleşecek ilişkilerin yukarıdaki konularla ilgili bazı riskleri olabilir. Öncelikle, Türkiye’nin El-Kaide’nin terör hedefine eni-konu gireceği öngörülebilir. İkincisi, “normalleşme”lere destek verecek Türkiye’nin önce kendi normalleşmelerini yaşama sokması bekleneceğinden buradaki gecikmeler sorun yaratabilir.

Dolayısıyla Türkiye’nin anayasa değişikliği, Kürt-Alevi açılımları ve Ermenistan protokollerinden geri adım atma ihtimali ile ABD-Türkiye ilişkilerinin, dolayısıyla El-Kaide-Taliban-Afganistan-Pakistan açılımlarındaki başarısızlık arasında doğrudan bağ bulunuyor. Kısacası ABD yönetiminin talebi, Türkiye’de daha iyi bir demokrasiyi ve tüm komşuları ile AB ilişkilerinin geliştirilmesini ima ediyor. Tabii, meseleye buradan bakılmak istenirse.

Beril Dedeoğlu / Star

Bu haber 1,057 defa okundu.