Çin'den Rusya'ya enerji çelmesi

15 Aralık 2009 12:17 tsi
"Çin, Orta Asya enerji oyununda önemli bir aktör olarak ortaya çıkmış bulunuyor"

Orta Asya enerji kaynakları üzerinde Rusya'nın önemli bir nüfuz ve ağırlığa sahip olduğu aşikar.

Bu, elbette Rusya'nın bu bölgenin eski hakimi olması ve yıllarca önce kurduğu enerji iletim sisteminin alternatiflerinin ortaya çıkmamasından kaynaklanıyor.

Ne var ki, bu durum artık değişme yolunda; zira Çin de bölgeye enerji bağlamında nüfuz etmeye, bölge ülkeleriyle önemli enerji anlaşmalarını sonuçlandırmaya, bölgede dikkate değer yatırımlar yapmaya başlamış bulunuyor.

Dün törenle işletmeye açılan Türkmenistan-Çin doğalgaz hattı, bu çerçevede Çin'in bölgeye dönük attığı önemli bir adım sayılır. Türkmenistan'ın Özbekistan sınırlarına çok yakın Samantepe mevkiinde bir araya gelen Türkmen lider Kurbanguli Berdimuhammedov, Çin lideri Hu Şintao, Kazak lider Nursultan Nazarbayev ve Özbek lider İslam Kerimov'un birlikte vanayı çevirerek açtıkları bu hattın Kazakistan bölümü de iki gün önce Nazarbayev ve Hu Şintao tarafından yine törenle işletmeye alınmıştı.

Geçen cumartesi Kazakistan'ın resmi başkenti Astana'ya gelen Hu Şintao, hattı açmakla kalmayıp Kazakistan ile çok önemli anlaşmalar da imzalamıştı. Bunların arasında Çin şirketi Sinopec'in Atrau rafinerisinin modernizasyonu ve iki ülkenin çeşitli kurumlarının yenilenebilir enerji geliştirilmesi konusunda işbirliğini öngören anlaşmalar var mesela.

Esasen Hu Şintao, öteden beri Kazakistan'a çok önem veriyor. Nitekim son ziyareti, Kazakistan'a 2003 yılından bu yana gerçekleştirdiği dördüncü ziyareti oluyor. Öncekiler 2005 ve 2007 yıllarındaydılar. Bu üst düzey ziyaretler ve diğerleri sayesinde bugün Çin-Kazakistan ilişkileri pek çok önemli sahada gittikçe gelişiyor. Bu, en çok da ticaret hacmine yansımış bulunuyor. 2008 yılında ikili ticaret hacmi 2007 yılına göre yüzde 26 civarında artarak 17,5 milyar dolara yükselmiş durumda bugün. Böyle giderse bunun daha yüksek miktarlara ulaşacağı da kesin görünüyor.

Çin-Kazakistan ilişkilerinde görülen gelişmenin bir benzeri de Çin-Türkmenistan ilişkilerinde yaşanıyor. Bugün iki ülke arasındaki ticaret hacmi 2000 yılından bu yana 40 misli artarak 1-2 milyar dolara ulaşmış bulunuyor. Bugün Türkmenistan'da 35 kadar Çin şirketi 53 proje üzerinde çalışıyor. Bunlar enerjiden haberleşmeye, tarımdan tekstile, sağlıktan inşaata kadar pek çok alanı kapsıyor. Bunların toplam yatırım değeri de 1 milyar doları buluyor.

Dün açılışı yapılan Türkmenistan-Çin doğalgaz hattı, elbette ikili ilişkilerde bir zirveyi ve önemli bir safhayı teşkil ediyor. Orta Asya bölümü 2000 kilometreyi, tamamı 7.000 kilometreyi bulan bu hat ile Türkmenistan, Çin'in geliştirilmesine yardımcı olduğu Güney Yolöten doğalgaz sahasından Çin'e hat devreye girdiğinde yılda 40 milyar metreküp doğalgaz sağlayacak. Hat Türkmenistan'dan çıkıp Özbekistan ve Kazakistan üzerinden Çin'i Doğu Türkistan bölgesine, buradan da Çin milli gaz şebekesine bağlanacak. 40 milyar metreküp doğalgaz Çin'in doğalgaz talebinin aşağı yukarı yarısına tekabül ediyor ve böylece Türkmenistan, Çin'in en önemli doğalgaz tedarikçisi ülke konumuna yükselmiş oluyor.

Türkmenistan, yılda yaklaşık 70 milyar metreküp doğalgaz üretiyor. Bu yıla kadar Rusya, bu gazın 50 milyar metreküpünü satın alıyor ve bununla Türkmenistan üzerinde baskı uygulama fırsatına sahip oluyor ve istediği şartları dikte ettirebiliyordu. Ancak bu durum Çin hattının devreye girmesiyle önemli ölçüde değişmiş bulunuyor ve Türkmenistan, artık Rusya'ya tamamen bağlı olmaktan kurtulmuş oluyor, önemli bir alternatif hatta kavuşmuş bulunuyor.

Bu, şüphesiz çok önemli bir gelişme. Bundan Özbekistan ve Kazakistan da ayrıca pay alıyor; zira bu ülkeler hat sayesinde önemli transit ülkeler haline gelmiş oluyorlar. Rusya ise bu durumdan zarar görmüş halde çıkıyor. Birçoğunun yanlış şekilde iddia ettiği gibi bu 'oyunda' Amerika'nın esamesi bile okunmuyor. Çin ise Orta Asya enerji oyununda önemli bir aktör olarak ortaya çıkmış bulunuyor.

Türkmen-Çin hattı bu sebeplerle önemli bir gelişme bize göre.

Fikret Ertan / Zaman

Bu haber 534 defa okundu.