Transpasifik kırılma

1990’ların ortalarından bugüne bakanlar son on yılda ortaya çıkan resmi rüyalarında görseler her halde “yok canım o kadar da değil” derlerdi. Çünkü 11 Eylül saldırıları sonrasında hızla zemin kaybı yaşayan küresel Amerikan stratejisi artık doğal müttefikleri nezdinde de zorlanmalar yaşıyor.

Aslına bakılırsa bunun ilk örneği 1 Mart 2003’te yaşanmıştı. O gün Türkiye tarihinde çok başvurmadığı bir politikayla –diplomasi dilinde- ABD’ye resmen rest çekmişti. O gün Türkiye’yi kıyasıya eleştirip “herşey bitti” diyenlerin aslında uluslar arası politikayı doğru okuyamadığı sonradan anlaşıldı. Nitekim çıkarları örtüşmediğinde ABD’nin her istediğini yapmayan ülke sayısında hızlı bir artış yaşandı. AB ülkeleri transatlantik kırılmaya neden olsa bile Washington’un dümen suyunda gitmemek için uzun bir süre direndi. Başta Venezüella olmak üzere Latin Amerika ülkeleri ve yükselen güçler ABD’nin hayati çıkarlarını tehditetmeye başladı. Rusya eski kayıplarını Gürcistan örneğinde olduğu gibi gerekirse silah zoruyla giderme arayışına girdi. Amerikan ekonomisinin Çin’e bağlılığı her geçen gün arttı, neredeyse göbekten bağlı hale geldi.

Tüm bunları sıralıyoruz çünkü ABD’nin eriyen hegemonyasına son darbe 2. Dünya Savaşı ile “ehlileştirdiği” ve artık bir “sorun” olmaktan çıkardığı Japonya’dan geldi. Aslında bu tarihi bir kırılmaydı.

Şöyle anlatalım… Türk matbuatına yansımadı ancak geçtiğimiz haftalarda ABD ile Japonya arasında önemli bir sorun yaşandı. Görevine yeni başlayan merkez sola yakın Tokyo hükümeti belki de yarım yüzyıldan sonra ilk kez Washington’a hayır dedi. Konu ABD’nin, Japonya’daki üssünü yine Japonya içerisinde bir başka bölgeye taşımasıydı. Japonya’daki Yukio Hatomaya hükümeti ABD ile 2006’da yapılan anlaşmaya karşı çıktı ve üssün taşınmasını istemediklerini söyledi. Japonya’dan gelen bu ilk hayır Washington’da soğuk duş etkisi yarattı. Ardından ABD’nin başkentinden Japonya’ya tam saha pres uygulanmaya başlandı. Örneğin ABD Savunma Bakanı Robert Gates biraz da diplomatik teamüllerin dışına çıkarak “Japonya hemen bir uzlaşıya varsın” gibi açıklamalar yaptı. Gates’in “üstten bakan” bu açıklamalarına daha sonra ABD Genelkrumay Başkanı Amiral Michael Mullen da katıldı. Ancak Japonya geri adım atacağa benzemiyor. Nitekim Tokyo’daki hükümet kararlarının “Japon halkının talebi ve görüşü” doğrultusunda gerçekleştiğini belirtiyor.

Özellikle Washington çok fazla belli etmek istemiyor. Ancak sözkonusu tartışma iki ülke arasında kısmi kırılmalara yol açmadı değil. Washington’da Japonya’nın ödünsüz tavrı şaşkınlıkla izlenirken kulislere 6 Kasım’da Washington’da gerçekleşecek ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton ile Japon Dışişleri Bakanı Katsuya Okada'nın görüşmesinin ertelendiği haberi bomba gibi düşüyor.
Peki, Japonya ABD için neden önemli? Ya da Japon hükümetinin bu tavrı Washington’a neyi düşündürüyor?

Öncelikle şunu vurgulayalım: 2. Dünya savaşı öncesi ve sırasında ABD’nin en önemli iki düşmanı Almanya ve Japonya’ydı. Bu savaşta yükselen bu iki gücün adeta beli kırıldı, yapılan anlaşmalarla hem ekonomileri ve siyasetleri ipotek altına alındı hem de orduları resmen ortadan kaldırıldı. Şimdi Almanya AB çatısı altında ABD’den bağımsız politikalar izliyor. Elbette bu kapitalizme zarar vermediği ve Washington’ın küresel denklemdeki yerini bozmadığı sürece önemli değil. Hemen yanı başında Çin ve Kuzey Kore tehdidi olan ve bu anlamda ABD’ye muhtaç olan Japonya ise Almanya’dan daha fazla ABD’ye bağımlı bir ülke. Üstelik Berlin’in aksine Irak savaşını ve ABD’nin Bush dönemi politikalarını destekledi. Bu yüzden ABD kendisine elli yıldır hayır demeyen Japonya’yı hep “çantada keklik” gördü. Ancak şimdi rüzgar terisne esmeye başlamış görünüyor. Washington’ın karışmasına neden olan da biraz bu.

www.iyibilgi.com