Çin’e kurt kapanı: Bir taşla 4 kuş

13 Temmuz 2009 08:33 tsi
Sincan’da çıkan olaylar Çin’i garip bir anaforun içine sürükledi. Bu anaforun etkilerini henüz göremiyoruz. Ama uzaktaki etkileri Washington’dan bile seziliyor. iyibilgi Washington

Geçtiğimiz hafta Çin’in bir fabrika kasabasında Uygur Türklerine saldırılarla başlayan ardından ülkenin sancılı bölgesi Doğu Türkistan’a yayılan çatışma ve protestolar dikkatlerin tekrar gelecek on yılda askeri ve ekonomik açıdan ABD’yi yakalaması beklenen, devleşen güce çevirdi. İnsanların (Uygur Türklerinin) sopalarla dövülerek öldürüldüğü görüntüler sadece Çin’deki insan hakları ihlallerini tekrar gündeme getirmedi, ayrıca Çin’in içindeki 10 milyon Müslüman’ın ülkenin en büyük zaaflarından birisi olduğunu gözler önüne serdi. Çin sadece ekonomik kapitalizmin olumsuz etkileriyle boğuşmuyor. Giderek devleşen ülkenin sosyal yapısı hiç de sağlıklı değil. Doların hakimiyetindeki sağlıksız küresel piyasalar son bir yıldır nasıl krizle boğuşuyorsa Çin de son bir haftada yaşananlarla aslında gelecekte ne tür krizlerle karşılaşacağının işaretini verdi. İşte bu yüzden Çin’de çıkan çatışmalar Başkan Hu Jintao’nun G8 toplantılarını iptal edip evine dönmesini gerektirecek aciliyetteydi.

Şimdi Washington’da Çin’de çıkan olayların orta ve uzun vadede olası sonuçları değerlendiriliyor. Çıkan sonuçlar ve yapılan gözlemler şöyle özetlenebilir:

• ABD’nin sekiz yıldır uyguladığı sert politikalar dünya genelinde Çin’e hareket edebilmesi için elverişli bir alan yarattı. Çin doğan bu güç boşluğunu oldukça yerinde kullandı. Bunun için Latin Amerika ülkeleriyle diyaloğa geçti, Afrika’da yatırımlar yaptı. Çin ekonomik olarak dünyaya yayılmaya başladı. üstelik bu yayılma silah kullanmadan, ülkelerin içişlerine müdahale etmeden barışçıl bir şekilde gerçekleştiriliyordu. Çin çıkan çatışmalar ve silahsız insanlara yönelik sert tutumuyla özellikle Ortadoğu, Latin Amerika gibi ülkelerde imajını zedeledi. ABD’nin sekiz yıllık olumsuz mirası ortadayken Çin’in İslam dünyası ile arasına kalın bir çizi çekmesi işine gelmez. İslam Konferansı Örgütü’nün Doğu Türkistan’da yaşananlara verdiği sert tepki Çin’in sert tavrının olası stratejik sonuçları açısından önemli bir işaret fişeği.

• Çin’in Hindistan, Japonya ve Güney Kore gibi ülkelerle sorunları uzun bir süredir malum. Ancak Çin uzun bir süredir bu ülkelerle anlaşmazlıklarında ses tonunu yükseltmiyor. Çin komşu ülkeler ve küresel güçlerle askeri ya da siyasi tartışmaya girerek ekonomik büyümesinin gölgelenmesini istemiyor. Elbette Kuzey Kore’ye sağladığı yaşam alanı Japonya ve Güney Kore için öncelikli tehdit konumunda. Yine de bu güne kadar sözkonusu ülkeler Çin’la tartışmak yerine Kuzey Kore’ye odaklanmıştı. Şimdi Doğu Türkistan’da çıkan çatışmalar ve Çin’in sert tutumu bölge ülkelerinde de tedirginlik yarattı. Örneğin Hindistan’ın saygın gazetelerinden The Times of India, Çin’in dikkatleri iç huzursuzluklarından ve ekonomik sıkıntılarından başka yönlere çevirebilmek amacıyla 2012’den önce Hindistan’a askeri müdahalede bulunabileceğini iddia etti.

• ABD uzun bir süredir Çin’in ekonomik, askeri ve siyasi gelişiminden rahatsız. Özellikle Pekin’in uzak Asya’da kendi deniz hakimiyetini bozma girişimlerinden ve dünya piyasalarında doların hakimiyetine meydan okuyan tavrından. Washington’u tedirgin eden son çıkış G8 toplantılarına Hu Jintao’nun yerine katılan bakan Dai Binggou’nun doların hakimiyetini sorgulayan konuşması oldu. Binggou küresel ekonominin yeni bir para sistemine ihtiyacı olduğunu dile getirdi. Amerikalılar küresel krizde Çin’e bağımlı olduklarından Pekin yönetimini sert bir şekilde eleştirmekten kaçınıyorlar. Ancak Doğu Türkistan’da yaşananlar Washington’a önemli bir şans verdi ve Demokrat ve Cumhuriyetçi senatörler Çin’i bu konuda sert eleştirmekten geri durmadı.

• İlginçtir ancak Washington’da Çin’le ilgili yapılan analizlerin radarına Türkiye de takılıyor. Başbakan Erdoğan’ın pek çok dünya liderini geride bırakarak Doğu Türkistan’da yaşananları sert bir şekilde eleştirmesi burada ilgiyle karşılandı. Türkiye’nin bu sert tepkisinin ardında Doğu Türkistan’la olan tarihi ve duygusal bağlarının yattığı biliniyor. Bu yüzden Ankara’nın bu sert tepkisi anlayışla karşılanıyor. Ancak dahası da var. Çin’in ABD’ye rağmen küresel sistemde yükselme çabalarında en çok dikkat ettiği konu düşman değil dost kazanmak. Bu yüzden Pekin’in Türkiye ile ilişkilerine de dikkat ettiği belirtiliyor. Türk gazetecilerin olayların çıktığı yerlere davet edilmesi biraz da bu yüzden. Üstelik Türkiye’nin stratejik konumu da Çin için çok önemli. Zira ABD’ye rağmen bulunduğu en hayati bölge Ankara’nın nüfuz alanına dokunuyor. Bahsettiğimiz yer Çin için hayati önemde olan enerji kaynaklarının bulunduğu Ortadoğu. Çin firmalarının Irak (Kuzey Irak dahil) petrollerine ne denli ilgi duyduğu yaptıkları yatırımlardan belli oluyor. Ancak bölgede Türkiye’nin etkisi de her geçen gün artıyor. Tıpkı Uluslar arası Kriz Grubu raporunda ima edildiği gibi. Washington’daki analistler Türkiye ile Çin’in karşı karşıya gelmekten kaçındığı görüşünde. Zira Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun Çin meslektaşıyla bir saat on dakika yaptığı telefon görüşmesi bunun bir neticesi olarak görülüyor. Ancak çıkan olayların ve Çin’in sert tutumunun Türkiye’de de, İslam dünyası genelinde de, Hindistan’da da Uzak Doğu Asya’da da önemli bir güven sorunu yarattığı tartışılmaz. Çin’in kürsel etkilerini önlemek ve zayıflatmak isteyenler için bu ortamın oldukça elverişli olduğu vurgulanıyor. 

Bu haber 3,006 defa okundu.