Esas güç çekişmesi mollalar arasında

22 Haziran 2009 14:05 tsi
Mesihi bekleyeduran Şiiliğe devrim yaptırtmış, ‘İslam’ın yeşili’ bu. İran da ‘renk körlüğü’ kaldıracak bir memleket değil.

Ceyda Karan / Radikal

Hamaney'in ikilemi

İran’da kriz cumhurbaşkanının kim olacağı tartışmasının çok ötesine geçti. Aşırı muhafazakar Mahmud Ahmedinecad’ın hileli zafer kazandığı iddiasıyla sokağa dökülen reformcu Mir Hüseyin Musavi taraftarları, dini liderin ültimatomuyla karşı karşıya. ‘Velayet-i Fakih’ Ayetullah Ali Hamaney, geçen haftaki cuma hutbesinde açıkça ‘Hile hurda yok. Gösterileri bitirin, kan dökülürse sorumlususunuz’ diyerek ‘son sözü’ söyledi. Kum’daki ulemaya başvurup da destek alamayan liberal destekçisi eski Cumhurbaşkanı Haşimi Rafsancani’nin çıtı çıkmazken, Musavi’nin dini lidere yanıtı adeta son bir girişim niteliğinde: ‘Hileye geçit vererek sistemin cumhuriyetçi yönünü kesip atıyorsunuz!”
İran’ın cumhuriyetçi yüzünü es geçip salt teokratik yüzüne takılıp kalanların bu çıkışı not etmesinde fayda var. Tahran’daki toplumsal huzursuzluğa Batılı gözlüklerle bakanlara göre, ‘Teokratik molla rejimine’ isyan eden ‘reform, liberalleşme ve dünyayla bütünleşme arzulayan kitleler’ artık patlama noktasında! Hani neredeyse ‘yeşil devrim’ kapıda! Amma velakin, bu yeşil renk ‘turuncuya, pembeye’ (bir kısım memleketlerdeki devrim salgınlarına atfen) pek benzemiyor. Mesihi bekleyeduran Şiiliğe devrim yaptırtmış, ‘İslam’ın yeşili’ bu. İran da ‘renk körlüğü’ kaldıracak bir memleket değil.
Muhalefetin Musavi’nin talimatı üzerine kullandığı iki araç dikkat çekici: Biri herkesin Ayetullah Humeyni’nin İslam Devrimi’nin rengi yeşile bürünmesi. Ötekisi ise ahalinin Humeyni’nin Şah’a karşı eylem biçimini canlandırıp her akşam evlerinin damına çıkıp tekbir getirmesi. Bu eylem, olup bitenleri Türkiye’deki laiklik perspektifinden anlamlandırmaya çalışanlara şu tuhaf cümleleri kurdurtuyor:
“Onlar aslında laiklik istiyorlar, ama bunu açıkça söyleyemediklerinden tekbir getiriyorlar!”
Şii İran’ı, genellemeci mantıkla anlamak hakikaten hiç kolay değilken, bu yorumlar insanın gönlünü nasıl ferahlatıyor!
Öyleyse biz kendi algımızdan gidelim... Rejimin bekçileri Devrim Muhafızları ve Besiç güçleri Hamaney’in emri altındayken, aslında muhalefeti örgütleme kapasitesi pek şüpheli olan Musavi’nin ‘cumhuriyet’ vurgusu dikkate şayan. Zira Hamaney’e ‘Sen şimdi bu konjonktürde açıklık siyaseti izleyip Batı’yla diyalog kuracağız diye bizi tercih etmiyorsun, lakin bu Ahmedinecad senin başına daha işler açar’ mesajı içeriyor. Ahmedinecad’ın ‘İran’ın cumhuriyetle yönetilmesini istemeyen ve dini liderlikte gözü olduğu bilinen Kum’daki muhafazakâr ulemadan Ayetullah Misbah Yezdi’nin adamı olduğu’ anımsatması var satır arasında. Ahmedinecad ‘mollaların adamı’ mantığı hiç doğru değil. Zira kendisini ‘halkın adamı’ olarak sunarken ayetullahların sınırsız güç ve paraya dayanan varlığını sorgulamasıyla dikkat çekti popülist lider. Nihayetinde dengeci Hamaney, salt Ahmedinecad’la değil, vakti zamanında liberal Haşimi Rafsancani’yle de, ılımlı Muhammed Hatemi’yle de çalışmıştı.
Peki Hamaney ne yapabilir? Bu noktada, Ahmedinecad’ın geçen hafta Firdevsi Meydanı’ndaki ilk zafer mitinginde ‘Kırmızı çizgilerimizi aşarsanız, yolsuzluk dosyalarınızı ortalığa sereriz’ diyerek alenen tehdit ettiği Rafsancani’ye bakmak lazım. Teorik olarak Hamaney’i dini liderlikten edebilecek Uzmanlar Meclisi’nin başkanı Rafsancani. Başka makamları da var ancak asıl önemli olan Uzmanlar Meclisi’ndeki ulemanın ancak üçte birinin desteğine sahipken, Yezdi’nin de bir o kadar desteği var. Rafsancani geri kalan üçte birlik ulemayı iknaya soyundu, Kum’a gitti, sızanlar doğruysa pek başarılı olamadı. O yüzden ailesine baskılar had safhaya çıkmış, gösterilere liderlik eden kızı Faize tutuklanmışken, o sessiz. Rafsancani ‘devrimin evladı’, lakin geleceği Hamaney ile Ahmedinecad’ın ona ve ailesine ne kadar saldırmasına izin vereceğiyle bağlantılı. Sonra Hatemi’nin de bir kaç çıkışın ardından itidal telkin edip uzlaşmacı tavır alması dikkat çekici.  Anlaşılan o ki, Hamaney, hakikaten Ahmedinecad’dan vazgeçmeyecekse o vakit gösterileri kan dökerek bastıracak yahut Rafsancani’nin bir şekilde sokaktakileri pasifize etmesini sağlayacak. Humeyni’nin İslam Devrimi’nin ortaya koyduğu cumhuriyete vurgu yapan ‘yeşil’ muhalefetin işi çok zor.
Elbette İran’daki gelişmelerin dış siyasi denklemde de derin etkileri olacak. Yaşananların ayetullahlararası bir güç mücadelesi olduğunu en iyi gören ABD Başkanı Obama olsa gerek. Bugünkü İran rejiminin ortaya çıkmasında CIA’in 1953’teki Musaddık darbesinin payını da anlamış görünüyor Obama. Avrupa turu sırasında “Ben ABD’nin başkanıyım, dünyanın değil” sözleri dikkatten fazla kaçtı, lakin bu krizdeki tavrıyla ‘eski kötü alışkanlıkları’ bir kenara bırakmış gibi görünüyor. Hem bu başka ülkenin içişine karışmama tutumunda belki de 2000’de Amerikan halkının çoğunluğunun oylarını Al Gore almışken, George W. Bush’un yargı kararıyla başkan yapılmış olmasının da payı vardır! Velhasıl İran’la ikili ilişkilerde diyalog kurup nükleer müzakereler yürütmek arzusundaki Obama; idealist yorumlara takılmıyor, Musavi’yi yok yere Amerikancı göstermemek için titizlik sergiliyor. Gel gör ki, bu yüzden Amerika’daki dünyadan bihaber maceracıların eleştirileri ve baskıları altında kalıyor! Ne diyelim, İran’daki reformcular kadar Obama’nın da işi zor.

Bu haber 706 defa okundu.