Gözde ülke: Azerbaycan

8 Mayıs 2009 11:42 tsi
Bir tarafta Rusya, öbür tarafta ABD...

Beril Dedeoğlu / Star

Kafkasya’da yaşamsal tercihler zamanı 

ABD dışişleri bakanı, Azerbaycan ile Ermenistan dışişleri bakanları ile Washington’da ayrı ayrı görüşmeler yaptı. Görüşmelerde tam olarak neler konuşulduğu bilinmese de, ABD bu yolla taraflar arasındaki anlaşma ya da anlaşmazlık çerçevesinde bölgede oyuncu olmaya devam edeceğini göstermiş oldu. Prag’taki AB zirvesinde de bu minvalde görüşmeler oluyor, AB de az biraz işe dahil olduğunu, dahil olma arzusunu ortaya koyuyor.

Gürcistan krizi, daha doğrusu savaşı Kafkasya’daki güç mücadelesinin ne denli şiddetli boyutlara tırmanabileceğini göstermişti. Rusya ile yaşanan sorunların Gürcistan’da hala etkin biçimde kendisini hissettirdiği anlaşılıyor. ‘Batı’ yanlısı olduğu tahmin edilen gruplar sokak eylemleri yapıyor, Rusya yanlısı olduğu ileri sürülen güçler darbe yapmaya kalkışıyor, devlet başkanının kaçıp sığınacak bir ülke aradığı iddia ediliyor. Ayrıca, Azerbaycan’daki üniversite baskınını yapanların Gürcü asıllı Azeri ya da Azeri asıllı Gürcü olabileceği ileri sürülerek Gürcistan ile ilgili sorunların çevreye nasıl yayılabileceğine dikkat çekilebiliyor.

Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki sorunlar ile Gürcistan sorunu bazı bakımlardan aynı alana ilişkin anlaşmazlıklara işaret ediyor; aradaki fark en azından şimdilik Azerbaycan ve Ermenistan’da ‘iç’ direniş’ gruplarının şiddete dayalı çatışmaya girişmemeleri. Bu olasılık iki ülke için de geçerli, zaten Ermenistan’ın Parlamento baskınları biçiminde yaşanmış bazı deneyimleri de mevcut. Dolayısıyla karar alıcıların atacağı her adım, bu ülkelerin kaderini oluşturacak önemde.

Ermenistan’ın Türkiye ve dolayısıyla ‘Batı’ ile normalleşmesi, Rusya’nın doğrudan belirleyici olduğu bir yapıdan kurtulması anlamına geliyor. Şu ana kadar yapılanlara tepki gösterenlerin teröre başvurmadıklarına bakılırsa, Rusya da artık Ermenistan’ı el altında tutmayı yararlı görmüyor. Kısacası Ermenistan’ın tercihleri Rusya tarafından onaylanıyor denebilir. Öte yandan Azerbaycan konusunda Rusya’nın tutumu daha farklı. Azerbaycan’ın ‘batı’ ile ilişkilerini bozmaması, ancak enerji konusunda Rusya alternatifi gibi değil Rusya tekelini güçlendirecek biçimde faaliyet sürdürmesini tercih ediyor. ABD ise, Ermenistan’ın ‘Batı’ya kazandırılması karşılığında Azerbaycan’ın Rusya ile bazı konularda ortak davranmasına razı. Zira zaten Ermenistan-Azerbaycan sorunlarının ortasında Azerbaycan topraklarında ve Ermenistan’da bulunan Rus askerleri bulunuyor.

ABD, Azerbaycan’ın Rusya’dan çok kopacak işler yapmamasına razı ancak tümüyle Batıdan uzaklaşmasına razı değil. Üstelik ülke İran’ı da dengeleyecek, sınırlayacak bir oyuncu olarak görülüyor. Bu durum Azerbaycan’ı ip üzerinde yürüyen cambaz olmaya zorluyor ve doğrusu şu ana kadar o kadar da başarılı gözükmüyor. Enerji hatlarını ağırdan alarak, Türkiye’ye satılan doğalgaza zam yapmaya uğraşarak tercihini ne yöne kaydırabileceğini göstermiş gibi oluyor.

Bununla birlikte, bölge ülkelerinin tercihleri karar alıcıların kendilerine bırakılmayacak kadar karmaşık değişkenlere sahip. Hepsi ‘iç karışıklık’ riskleriyle karşı karşıya, hepsi büyük güçlerin baskısı altında, hepsi ‘komşu’ tehdidi yaşıyor. Ayrıca, bu ortama bir de Gürcistan’ın da aralarında yer aldığı bir NATO tatbikatı eklenmiş durumda. Bu, bölgedeki üç ülkenin sorunlarının çözümü ile tercih oluşturma biçimlerinin silahların gölgesinde geliştiğinin en temel göstergesi. Bu durumda bölgede ya Rusya’nın göze aldığı gibi şiddet kullanımıyla ya da yeni ABD yönetiminin önerdiği gibi barış yoluyla paylaşım olacak; ama her halükarda bir paylaşım olacak denebilir.

Bu haber 723 defa okundu.