Rusya'nın derdi başka...

27 Nisan 2009 10:50 tsi
Bu soruya kulak verin: 'Rusya, Kafkaslar'daki nüfusunu ve enerji hâkimiyetini kaybetmek istemiyor. Bakü- Ceyhan ilk yarayı açtı. Rusya bir tane daha istemiyor...Şimdi Karabağ meselesini halletmekle Nabucco bir anlaşma meselesi mi acaba?'

Ecevit Kılıç / Sabah

'Obama, barış uğruna soykırımı kullanmadı'

Emekli Büyükelçi Temel İskit'e göre Obama'nın 24 Nisan açıklamasının özeti bu cümle. İskit: Obama, soykırıma kesin olarak inanıyor. Ama bu sözcüğü barış uğruna kullanmadı"

Uzun yıllar Türkiye'nin Daimi AB Temsilciliği de yapan İskit: "Obama, soykırım dememe kararını Türkiye ziyaretinde aldı. Hükümetin attığı adımlar tarihi ve cesurca"

Obama'nın Türkiye'ye ziyaretinden önce Amerika'daydım. ABD Dışişleri Bakanlığı'nın davetiyle gittiğimiz ekipte Demokrat Parti Genel Başkan Yardımcısı ve Türkiye'nin geleceği en parlak siyasetçiler arasında gösterilen Salih Erhan, Büyük Kulüp Gençlik Komitesi Başkanı ve öğretim üyesi Özlem Öncel ile Van'da yaptığı sivil toplum çalışmalarıyla AB'nin bile dikkatini çeken Can Ozan Tuncer de vardı. 10 gün boyunca ABD Dışişleri ve Savunma Bakanlığı yetkilileri, Cumhuriyetçi ve Demokrat Parti'den senatörler ve hatta valilerle görüştük. Bu isimler arasında ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Daniel Fried de vardı. ABD'nin Türkiye'yle ilgili politikaların belirlenmesinde en yetkili ismi olan Fried, ısrarla "Obama'nın soykırım dememesi Türkiye'nin atacağı adımlara bağlı" dedi.

BARIŞ İÇİN DEMEDİ

Fried, sınır kapısının açılmasını atılacak adıma örnek gösterdi. Aslında Obama'nın 24 Nisan'da yapacağı açıklamanın ipuçlarını açık bir şekilde vermişti. Fried, Obama'nın Türkiye ziyaretinde hemen yanında yer alıyordu. Ardından Türkiye ve Ermenistan tarihi adımlar atarak bir paket üzerinde anlaştı; sınırlar açılacak, Ermenistan Kars Antlaşması'nı tanıyacak, ortak komisyon kurulacak... Obama da bu gelişmeler üzerine soykırım yerine büyük felaket sözünü kullandı. Ama bu açıklamadan ne Ermenistan ne de Türkiye memnun oldu. Azerbaycan'ın görüşmeler sırasındaki sert çıkışı da önemli. İşte emekli büyükelçi ve Türkiye'nin eski AB Daimi Temsilcisi Temel İskit ile bütün bu süreci konuştuk. Bakü- Ceyhan Projesi'nde Türkiye adına görüşmeler yürüten İskit, Sabancı Üniversitesi'nde diplomasi dersleri veriyor.

- Obama'nın bu açıklaması sürpriz oldu mu?

Böyle bir beyan yapacağını tahmin etmek zor değildi. Çünkü İstanbul'da soru üzerine zaten " Benim düşüncelerim kayda geçmiştir" dedi. Bundan kastı "Ben soykırıma inanıyorum, benim için soykırım bir vakadır." Obama olayların bir soykırım olduğuna inanmış. Bunda hiçbir tereddüt yok. Fakat Obama, dünyadaki kriz noktalarının bir nevi istikrara kavuşmasını isteyen bir politikayı temsil ediyor. Bu çerçevede Kafkaslar'da da bir istikrar oluşmasını istiyor. Bunun kilit noktalarından biri Türk-Ermeni ilişkilerinin normalleşmesi ve Azerbaycan ile Ermenistan'ın sorunların çözülmesidir.

İLERİYE BAKMALIYIZ

- Obama, seçim öncesi açıklamaları çok sertti. Soykırım sözcüğünü ne zamandan beri kullanmama kararı aldı?

Türkiye'ye gelince. O zaman anladı; soykırım kelimesini telaffuz etmesi sorunları çözme politikasına ters düşecek; Türk-Amerikan ilişkilerini bozacağı gibi Ermenistan-Türkiye ilişkilerinin normalleşmesini de sekteye uğratacak. Bir de Obama, samimi bir adam. "Bu açıklamayı yaptım ama bilin ki soykırım var" dedi.

- İnanıyorum ama söyleyemiyorum durumu mu?

Evet. 'Barış uğruna ben bunu söylemeyeceğim, siz beni anlıyorsunuz. Gözlerime bakın anlarsınız' durumu.

- Cümleleri çok sert değil mi?

Çok çok sert. Fakat yinede bakınca ağırlığı Türk-Ermeni ilişkilerinin normalizasyonuna veriyor. 'Bu mesajı aslında bunun için verdim' demeye getiriyor. O bakımdan nispet olarak görmek lazım. Evet, bizi yaralayabilecek taraflar var ama artık insan kelimelerle yaşamamalı ileriye bakmalıyız.

- Ermenilerin tepkisi sert. Sonuçta Obama, "Soykırımı tanıyacağım" demişti. Hem de 7 kez ... Hangi Ermeniler tepki gösterdi?

Diaspora gösterdi. Amerika'daki Ermeni cemiyetleri falan... Bunlar zaten aşırı tipler. Obama'nın büyük felaket kullanmasının nedeni Ermenileri tatmin etmekti. Ama olmadılar. Ermenistan'dan gelen seslere baktığımızda onlar tatmin olmuş görünüyorlar. Çünkü Ermenistan devleti ve halkı da görüyor ki ilişkilerin normalleşmesi onların lehine. Sıkışmış vaziyetteler, artık dünyaya açılmak istiyorlar. Artık soykırım kelimesinin kullanılıp kullanılmamasının ötesine geçmek istiyorlar. Kaldı ki Ermenistan Cumhurbaşkanı Sarkisyan "Türkiye'nin soykırımı tanıması bir ön şart değildir" diyerek pozisyon da aldı.

- Türkiye- Ermenistan anlaşma planı işler mi? Geri dönüş olur mu?

Türkiye'nin attığı adımlar çok olumlu. Ve çok cesurca. Hükümetin yakınlardaki en olumlu dış politika adımı. Planın işlemesinde Ermenistan'la problem olacağını zannetmiyorum. Ermenistan Batılı anlamda müzakere eden bir anlayışa sahip. Sözlerinden geri dönmeyeceklerdir. Azerbaycan beklenti içinde. Ermenistan'ın "Çekileceğim" dediği topraktan çekilmesini bekleyeceklerdir. Çekilme olmayınca tepki göstermeye başlayacaklardır.

- Peki, önümüzdeki yıl da Obama, "Ne diyecek" diye aynı tartışma yaşanacak mı?

Söz konusu paketteki ilerlemeler oldukça Obama bu pozisyonda kalır. Bundan ileri gitmeyecektir, soykırım demez. 4 yıl boyunca bu tonda kalır.

- Soykırım iddiasının temelli kapanma şansı var mı?

Yok. Bu paketteki önemli konuların başında ortak komisyon geliyor. Bu üzerimizdeki baskıların azaltılması için. Ama temelli yok olması için değil. Şimdi açıkça görmek lazım; dünya soykırıma inanıyor bir kere. Genel kanı bu. Buna müteakip Türkiye de hiçbir zaman bu iddiayı kabul etmeyecek. Nasıl Ermenilerin bir kimliği haline gelmişse Türk toplumunun bunu kabul etmesi aynı derece zor. İki değişmeyecek pozisyondan bahsediyoruz. Ama Türkiye demokratikleştikçe, azınlıklar kendini eşit görmeye başladıkça soykırım ikinci, üçüncü plana düşer.

- Tarih komisyonları, mahkemeler düşünce ne olur?

Mahkeme dese ki "Soykırım yoktur", siz zannediyor musunuz ki Ermeniler bundan vazgeçecek? Mümkün değil. Hiçbir şey bunun Ermeniler için bir kimlik, bizim açımızdan bir vicdan sorunu olduğu vakasını değiştirmiyor.

VETO EDECEK

- Obama'nın bu sert açıklaması, başka ülkeleri soykırımı tanımaya yol açar mı?

Pakette galiba "Ermenistan başka ülkelerin meclislerin soykırım kakarı almasını çalışmaktan vazgeçecek" maddesi de var. Yani bir nevi ateşkes durumu. Soykırım karar tasarısı Amerikan Kongresi'nde duruyor. Üstelik çok daha tatsız bir karar tasarısı bekliyor Türkiye Cumhuriyeti'ni de işin içine katan bir karar tasarısı. Obama bu tasarıyı durduracak, durduramazsa bile veto edeceği anlaşılıyor. Başka ülkelerin bu kararı almasını teşvik edeceğini sanmıyorum.

Azerbaycan'ın çıkışı PR

- Türkiye, görüşmelerde Azerbaycan'ı kenarda mı bıraktı?

Hayır. Görüşmelerle ilgili Azerilere bilgi veriliyordu.

- O zaman neden tepkileri bu kadar sert?

Nazariyem; Azerbaycan son bir hamleyle Karabağ'ı pakete dahil etme veya dünya kamuoyunda ön plana çıkarmaya çalıştı. Bir nevi piar politikası. Kendileri açısından da başarılıydı. Bir operasyondu aslında.

- Peki, Karabağ neden masada yoktu?

Aslında müzakerelere yansıyor ama unsur olarak pakette yok. Karabağ daha çok ABD ve Rusya arasındaki bir mesele. Türkiye dahil değil. Sorunun çözümü Rusya ile Amerika'nın anlaşmasına bağlı.

- Azerbaycan, Rusya'ya yakınlaştı bu dönemde...

Bu manevra olarak kullanıldı. Türkiye ile Azerbaycan ilişkileri eski haline döner. Burada aklımı karıştıran Rusya oldu. Muhakkak ki Amerika ile Rusya temasta. Azerbaycan ile Ermenistan da konuşuyor. Hem de bizden fazla. Rusya, Kafkaslar'daki nüfusunu ve enerji hâkimiyetini kaybetmek istemiyor. Bakü- Ceyhan ilk yarayı açtı. Rusya bir tane daha istemiyor. Nabucco boru hattı açılırsa hâkimiyeti yara alacak. Şimdi Karabağ meselesini halletmekle Nabucco bir anlaşma meselesi mi acaba?

- Rusya-Azerbaycan ilişkisi Türkiye'yi rahatsız etmiyor mu?

Azerbaycan uzak değil Rusya'ya. Azerbaycan'da ciddi bir Rus lobisi de var eskiden kalma. Hatta eski Sovyetler'e özenen bir çevre var. Moskova ile ilişki halinde. Tabii Azerbaycan arzu ediyor Batı'ya yakınlaşmayı ama başları sıkışınca da Moskova'ya gidiyorlar.

Haberin devamı için: Sabah

Bu haber 1,197 defa okundu.