Ve oyuna Rusya da dahil oldu

13 Nisan 2009 10:39 tsi
Dile kolay, mevzu bahis olan 'Büyük Oyun'...

Ceyda Karan / Radikal

Barack Obama’nın Amerikalıların PR sanatındaki ustalığını bir kez daha ispat eden Avrupa ve Türkiye ziyaretinin ardından, Türkiye kendisini ‘çok bilinmeyenli bir denk-lemin’ ortasında buluverdi. Amerikan Başkanı, Türkiye’de şahsi kanaati değişmemiş olsa da 24 Nisan’da ‘soykırım’ demeyi aslında hiç de arzulamadığını ortaya koydu, topu Türkiye ile Ermenistan arasındaki ilişkilerin normalleşmesine attı. Ancak mesele iki ülke arasında yeniden canlanan ilişkilerde ‘Demokles’in kılıcı’ misali duruyor. Türkiye de hakikaten Erivan’la tarihsel husumetlerini çözüme kavuşturmak ve normalleşme yoluna girmek arzusunda.
Gel gör ki Dağlık Karabağ’daki işgal halinden ötürü Türkiye’nin Erivan’la sınırları açmak yahut diplomatik ilişki kurmak türünden açılımlara girişmesi, Azerileri fena halde küstürme potansiyeli taşıyor. Petrol ve doğalgaz kaynakları üzerine çöreklenmiş Azerileri küstürmek ise doğrusu her baba yiğidin harcı değil. Amerikalıların bile!
Dile kolay, mevzu bahis olan Orta Asya enerji kaynaklarının dünya pazarlarına taşınacağı hatlar üzerine verilen malum ‘Büyük Oyun’...
Daha dün Enerji Bakanımız Hilmi Güler, şu Avrupa’yı Rusya’nın hegemonyasından kurtaracak meşhur Nabucco projesi için ha gayret tekrardan harekete geçtiklerini duyurdu. Türkiye’nin Ermenistan’ı da bir biçimde katmayı çok arzuladığı Nabucco doğalgaz boru hattı 3 bin 300 km aşıp Orta Asya doğalgazını Avrupa’ya ulaştırmayı hedefliyor. Bu haliyle Rusya’yı bay-pas etmenin alternatifi görünümünde. Ancak 10 milyar dolar biçilen proje için ortalıkta henüz kreditör bile yok. Güler ise Türkiye’nin Avrupa ülkelerine projenin
bir an önce hayata geçirilmesi için birer mektup yolladığını, cevaplar bir an önce gelirse hazirana dek anlaşmaları imzalayabileceklerini aktardı.
Enerji bakanımıza bakılırsa, Nabucco borularını Kazaklarla birlikte doldurması beklenen Bakü’de hiçbir sıkıntı mevzu bahis değil!
Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev, İstanbul’daki Medeniyetler İttifakı Forumu’na katılacağını beyan etmesine karşın gelmemiş, Cumhurbaşkanı Gül, ABD Dışişleri Bakanı Clinton ve dahi bizzat Obama telefon açmış da, heyhat yatıştıramamıştı. Zaten Aliyev Nabucco’ya asla destek açıklamamışken, Ermenistan’ı buna katma girişimlerine de soğuk durdu. Hatta Nabucco yerine Ukrayna’nın önerisi olan ‘Beyaz Akım’a yönelip doğalgazını Gürcistan ve Ukrayna üzerinden Avrupa’ya göndermeyi değerlendiriyor. İstanbul’a gelmeyen Aliyev’in Medvedev’in davetiyle bu hafta Moskova’ya gideceğini de not edelim. Muhtemelen mutabakat muhtırası geçenlerde imzalanan uzun vadeli doğalgaz işbirliği anlaşmasını ele alacak.
Gürcü lideri Saakaşvili’nin ağustostaki Amerikan destekli savaş macerası da Aliyev’e pahalıya patlamış, Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) hattı kapatılınca kısacık savaşta 500 milyon dolarından oluvermişti. Kazaklar, Özbekler, sağları solları belli olmasa da Türkmenlerin gazını garantilemiş Ruslar, Avrupa fiyatından Azeri gazı almayı da arzuluyor. Rivayet o ki Aliyev BTC hattına daha az petrol pompalamayı değerlendirirken, Moskova tarafından baştan çıkarılmaya hayli teşne.
ABD, Bush yönetimi boyunca bugün artık -niyeyse!- avucunun içinden kayıp giden Kırgızistan’ın Manas askeri üssünü merkezine alarak ‘Kaide ve terörle mücadele ediyorum’ filan derken, Rusya, Sovyet döneminde iskambil kâğıtları gibi karılmış
bu koskoca coğrafyada borusunu öttürmekle meşguldü. Orta Asya pazarını askeri, ekonomik, sosyal ve siyasal yöntemlerle uzun vadeli enerji satışı konusunda kendisine bağlamayı bildi Ruslar. 2001’de Çin ile elbirliği edilip eski Sovyet cumhuriyetlerini de kapsayan Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) de boşuna kurulmadı. Elbette aklı Hazar üzerinden Doğu Türkistan’ı geçerek kendisine ulaşacak hatta olan Çin de ŞİÖ’yü Batılı olmayan medeniyetlerin (Rusya, Çin, Müslüman, Hindu ve Budist) nadir rastlanan bir ortaklığı görüyor. Bu tam da ABD’nin NATO vesilesiyle rol oynamaya çalıştığı bir coğrafya.
‘Yaşasın çoklu hatlar, herkese bir parça düşer’ formülasyonu iyi bir sunum, lakin mesele enerjinin kontrolüne gelince bir mana ifade etmiyor. Velhasıl Rusya’nın enerji hatları üzerindeki hegemonyasını kırma potansiyeli taşıyan Nabucco hayli yaş. Rusya, Bill Clinton’ın 1990’larda zayıflığından faydalanarak kotardığı BTC’nin bir ikincisine kolay kolay geçit vermeyecektir. Hele bir de 9 milyar dolar potansiyeliyle ‘taçtaki inci’ misali duran Kazakistan’ın Kaşagan’dan çıkacak petrolünün hangi rotaları izleyeceğinin henüz belli olmadığı bir ortamda..ki kimileri 2013’te belli olacak bu hattı Rusya’nın kazanması halinde BTC’nin ipinin bile çekileceği iddiasında.
Türkiye-Ermenistan ilişkilerinde de Türkiye-Azerbaycan ilişkilerinde de anahtar büyük ölçüde Rusya’nın elinde. Ve Rusya’nın Dağlık Karabağ’daki çözümsüzlükten bir rahatsızlığı filan yok. Hatta Rus basını Nabucco’yu engellemek için Ermenistan ve Azerbaycan arasında silahlı çatışma çıkartmayı bile göze alabileceğini yazıyorsa, Ankara’nın son gelişme-ler üzerine daha incelikli düşünmesinde fayda var demektir. Yoksa Karabağ’da çözüm yahut daha geniş çerçeveden Türk-Azeri-Ermeni üçlü enerji diyaloğu kulağa hakikaten çok hoş geliyor.
Peki hal böyleyken Ankara’yı Erivan’la yeni başlangıç için Bakü’yü gözden çıkarmış gibi gösteren manzara da nereden çıkıyor? Yoksa ABD Tahran’la içli dışlı olacak da borular İran gazıyla mı dolacak? Yoksa Karadeniz ve Ege’de doğalgaz ve petrol
rezervleri bulundu da haberimiz mi yok? Bunlar faraziyeyse ortada tek bir gerçek kalıyor. Krize çevirdiğimiz Ermeni meselesini çözerken hem biz hem de AB ayazda kalabilir. ABD’ye gelince, galiba onlar da Orta Asya’nın enerjisinin Rusya ve Çin arasında nasıl paylaşıldığını izleyecek.

Bu haber 1,319 defa okundu.