Ulus-devlet modeli çöküyor!

10 Mart 2009 14:30 tsi
'Eskiden Türkiye gibi ülkelerin başbakanları seçilir seçilmez kendilerini anlatmaya ABD’ye giderlerdi. Şimdi bir ABD başkanı, seçilir seçilmez, Türkiye’ye geliyor.' Neden?

Cemil Ertem / Taraf

Krizin ikinci dönemi ve Obama'nın ziyareti

Öyle görülüyor ki krizin birinci aşamasını artık geride bırakıyoruz. Bu aşama, krizi su yüzüne taşıyan yapıların ortaya çıkması ve bunların tasfiye sürecine girmesiyle kendini anlattı. Şimdi ikinci aşamaya giriyoruz.

Gerçek değişimler ve depremler bu aşamada olacak. Dünya Bankası’nın yayınladığı raporda dünya büyümesinin, ikinci savaştan bu yana ilk defa, eksi olacağı vurgulandı. Ayrıca Financial Times bu hafta başı “Kapitalizmin Geleceği” adlı bir yazı dizisi başlattı. FT editörleri, hepimiz gibi, kapitalizmin bir döneminin bittiğini kabul ediyorlar. Ama burada üzerinde mutabık olunmayan konu; hangi dönemin bittiği. Biraz sola yaslanmış medya ve akademi dünyası bu konuda çok net: Neoliberal dönemin bittiğini söyleniyor bu cenahta. Tamam, bu kesin ama neoliberal dönem taş çatlasa son 30-35 yıllık aralığı kapsıyor. Bence biten yalnızca neoliberalizme sınırlı değil. Çok daha gerilere gitmek gerekiyor. “Derin” ve çalkantılı bir tarihin sonuna geldik. Yani Britanya’nın dünya imparatorluğu ile başlayan, 1929 krizinden sonra faşizmler ve dünya savaşıyla kendini yenilemeye çalışan ve savaş sonrası da ABD’nin mutlak hegemonyasıyla devam eden bir dönem bitiyor. Bu dönemin özellikleri neydi; yani bütün bu iki yüzyıla yakın kanlı tarihi hangi kurumlar, kavramlar sembolize etmiştir. İşte onlara bakmak gerek; çünkü onlara yakında veda edeceğiz.

Birincisi, şu anda geçerli olan, konvertibl paralara dayalı mali sistem bitiyor. Aslında altın standardı ile anlatılan, klasik iktisadın üretim ve rekabet gücüne dayandırdığı, bir önceki sistem, birinci dünya savaşıyla birlikte fiili olarak bitmişti. Ancak Britanya, yeniden paylaşımı “eski” imparator sıfatıyla zoraki yürütüyordu. Fransa’da 1931’de işbaşında olan Halk Cephesi hükümeti, derinleşen kriz karşısında paniğe kapılıp elindeki sterlin karşılıklarını altına çevirmek isteyince Britanya İmparatorluğu’nun saadet zinciri koptu. Britanya’nın elinde Fransa’nın talebini karşılayacak altın yoktu çünkü. Böylece Britanya, zorunlu olarak, altın standardından ayrıldığını ilan etti. Tabii diğer ülkeler de aynı şeyi yapınca sistem, dolayısıyla Britanya’nın dünya egemenliği, çöktü. Artık, yeni dünya düzenini, onun parasını ve hükümdarını belirleyecek diktatörlük ve savaş günleri başlayacaktı. Faşizmler dönemi ve ikinci savaş ortaya ABD’yi çıkardı. Böylece, 1929’da bunalımla, 1931’de Britanya’nın artık benim gücüm bitti demesiyle, kesintiye uğrayan, kapitalizmin ulus-devletten gücünü alan sistemi devam edebilirdi. İşte bu sistem, gerçek anlamda, 1971 yılına kadar devam etti. Vietnam’la birlikte artan savaş maliyetleri ve son sürat gelen kriz, dolar-altın ilişkisini kopardı. Nixon, 1971’de, tıpkı 1931’deki Britanya gibi, doların altına endeksli olmayacağını ilan etti. İşte bu tarihten sonra da, 1931’de başlayan sürecin değişik bir versiyonunu yaşamaya başladık.

ABD, aralarında Türkiye’nin de olduğu birçok “azgelişmiş ülkede” ordulara dayalı diktatörlükleri geliştirmek için darbeleri teşvik etti. Militer yapıları, baskıcı yönetimleri açığa çıkararak egemenliğini, egemenliği altına aldığı ve yönlendirdiği ulus-devletlerle devam ettirdi.

Ortadoğu, Afrika, Asya’nın önemli bir bölümü savaş bölgesi ilan edildi. Düzenleme ve paylaşım için bir dünya savaşı çıkmıyordu ama, bölgesel savaşlar ve ulus-devlet yapılarını ABD kontrolünde tutmak için iç savaşlar her zaman vardı. Avrupa’da iç savaş ve militer kontrol örgütleri, bu dönemde, toplumsal bir olgu olarak yeniden örgütlendiler; Türkiye’de bütün iç savaş provaları ve katliamlar, devlet terörü, baskı, buna bağlı içe kapalı ekonomi ve toplum modeli bu dönemin temel karakteristiği olarak varoldu. Gladio ve Ergenekon türü örgütlenmeler bu dönemin gürbüz çocukları olarak serpilip geliştiler. Bu anlamda Nazilerin faşizmi ile Türkiye’de darbelere dayalı faşizmin babası aynıdır. Yani şimdi bizi, boğarcasına çökmekte olan ve yaklaşık 200 yıldır devam eden kapitalizmin, ulus-devlet egemenliğine dayalı modeli, Nazilerin babası olduğu kadar, Türkiye’de de darbecilerin, Ergenekoncuların ve diğer katliamcıların da babasıdır. İşte, çöken öyle basitçe neoliberal model falan değildir. Çöken kapitalizmin ulus-devlet modelidir. Yaklaşık 200 yıllık bir model yerle bir oluyor. Şimdi Obama Türkiye’ye geliyor. Bu bir ihsan değil; Obama yeni dönemi anlatmaya Türkiye’den başlayacak. Bu, yeni dönemin savaşla ve halkları birbirine kırdıran diktatörlüklerle olmayacağının ilk işareti. Eskiden Türkiye gibi ülkelerin başbakanları seçilir seçilmez kendilerini anlatmaya ABD’ye giderlerdi. Şimdi bir ABD başkanı, seçilir seçilmez, Türkiye’ye geliyor; gücünü paylaşacağını ve ‘yeni dünya düzeni’nin ancak küresel bir mutabakatla kurulacağını anlatmaya.

Bu haber 1,521 defa okundu.