araP çökerken: Hangi iktidar değişecek?

Başbakan Erdoğan’ın İsrail Cumhurbaşkanı’na çıkıştığı Davos vakası bile, bazı Arap ülkelerini çok korkuttu. Zaten, reaksiyon vermemelerinin, hatta bazılarının olayı basına yansımasını engellemeleri de bu yüzden.

Yine de Arap ülkelerinin “sokakta yürüyen insanlar”ı, Türkiye’yi övmek bir tarafa, yöneticilerinin buz kesmelerini fark etti. Aslında yeni de fark etmediler ama çoğu zaman başta ekonomi olmaz üzere mazeretleri vardı.

Kuşkusuz bu olay tek başına Arap ülkelerinde yaşanabilecek müstakbel bir değişikliği açıklamıyor. Ama açıklayanı var.

Ekonomik krizden Arap’a ne?

Dünya çapındaki ekonomik kriz bütün Batı dünyasını ve doğu coğrafyasını vururken, aynı etkinliği Arap-Ortadoğu bölgesinde gösterdi mi?

Evet. Ama hepsi için bu önerme geçerli değil. Kriz Batı savururken, Çin ve Japonya gibi dünya ekonomisinde motor görev gören ülkeler de hayli sıkıntıya girdi.

Bunun sonucu olarak tüketim, onun sonucu olarak da üretim daraldı. Talep düştü. Doğal olarak ilk vurduğu yerlerden biri de petrol fiyatları oldu.

O kadar vurdu ki, kısa süre önce 150 dolara oynayan rakam, 35-40 dolar seviyesine çakıldı ve açıkcası, politik ve stratejik güç olmaktan çıktı. Petrol ülkeleri için bu bile kayıp sayılmayabilir. Fakat iş ülke içi ekonomik dengelerin bozulmasına doğru ilerliyor.

Bu ülkelerin petro-zenginlikle perdeledikleri iç sosyal bozuklukları, siyasi yönetim bozuklukları, demokrasi zaafları görünür hale geliyor. Hasılı bu petrol ülkeleri için yeni ama keskin bir dönem başlıyor.

Üstelik bu ülkelerin önemli bir kısmı enerji gelirleri dışında değer üretmeyen ülkeler. Başka sanayileri yok. Petrol yoksa, yoklar. İşte bu durumda Ortadoğu’da bazı iktidar değişiklikleri geliyor gibi.

İki liste, iki dünya!

Ama önce ayakta kalma ihtimali bulunanları söyleyelim. İlk akla gelen Suudi Arabistan. Suud yönetimi, petrol sanayine zamanında yaptığı yatırımlar nedeniyle, üretim maliyetlerini çok düşürmeyi başarmış bir ülke.

Aslında Riyad, kendisini destekleyen ülkeler tarafından da çok benimsenen bir ülke değil. Bölge dengeleri olmasa, ABD bile Suudi Arabistan’da bir yeniliğe kapı açabilir. Ama para ve uluslararası ilişkiler önemli can simitleri yaratıyor bu ülke adına.

S. Arabistan dışında bir veya iki minik ülkenin daha bu krizi aşması mümkün. Örneğin Kuveyt. Petrol zenginliği bu ülkeyi kurtarmayabilir ama küçük ve nüfusunun az olması, sağlam bir pansuman sunuyor.

Bunlar dışındaki ülkelerin çoğu riskli. Körfez ülkeleri de, Ortadoğu kadar bu denklemin içinde kimilerine göre. Tamamının kendi iç ihtiyaçlarını bile karşılaması zor günler gelebilir.

Bu ilk liste. Bir de daha Batılı bir liste var. Siyasi açıdan değil, ekonomik ve petrol fiyatlarındaki krizin, başka ülkeleri etkileyebileceği yönünde. O ülkeler; Rusya, İran, Katar vb.

Bu ikinci liste, Ortadoğu’daki siyasi ayrışmaya da ışık tutuyor! Ekonomik ve enerji krizinin, bölgedeki yansımalarını tam okuyabilmek, iktidar değişikliği yaşayacak ülkeleri eksiksiz işaretleyebilmek için, küresel dengeleri de iyi okumak gerekiyor.

Çünkü öyle veya böyle, şu veya bu liste gerçekleşsin, krizin faturası biraz da politik dengelerin istediklerine göre biçimlenecek.