SHOKUIKU Aaaa bu da ne demeyin!

3 Şubat 2009 12:55 tsi
Japonlar yine yapmış… Ama bu sefer başka! Japon Hükümeti'nin son yıllarda yaptığı en önemli yeniliklerden biri yemek yeme alışkanlıklarını kapsayan, yürürlükte olan “SHOKUIKU” kanunudur. İşte Shokuiku kanunu ve Japon halkına getirdikler

OECD Health Data 2005 bilgilerine göre, ülkelere göre obesitenin yaygınlığını gösteren veri tablosunda, Japonya 29 ülke içerisinde 28. sırada yer almaktadır. Ayrıca OECD Health Data 2008 verilerine göre ise; 2005’te Japonya’da, sağlık sektöründeki hizmetin %82,7’sinin devlet eliyle yapıldığı görülmektedir. Yaptığı sağlık harcamasının OECD (%73) ortalamasının çok üzerinde olduğu görülmüştür. OECD ülkelerinde de en uzun yaşam süresine (82,4) sahip olan ülkedir. 2006 yılında, bebek ölümlerinde OECD ortalamasının çok altında bir rakama sahiptir (1000 doğumda 2,6). Obesite oranı tüm OECD ülkelerinde artış göstermekte (en yüksek ABD’de %34,3) iken Japonya’da %3,9 oranında deklare edilmiştir. ¹

Bir Japon araştırmacısına göre bu düşük oranın nedenleri; Japonların çok fazla kırmızı et tüketmemesi, besin değeri az olan abur cubur gıdalar (junk food) yememeleri, özellikle kendi geleneksel gıdalarını (pirinç/tahıl, sebze, deniz mahsulleri vb.) tüketmelerine bağlanmakta ve şişmanlık hastalığının da az görüldüğü iddia edilmektedir.

Türkiye’de ise ortalama ömür 71,6; bebek ölümü 190; obes yetişkinlerin oranı %12 ve obes ülkeler arasında 18. sırada yer almaktadır. Obesite ile ilgili kronik hastalıkların (diabet, astım vb.) arasındaki ilişkiye bakıldığında, pek çok OECD ülkesindeki obesite artışının gelecekteki sağlık problemleri ve buna ilişkin masrafları ile ilgili ipuçlarını vermektedir.²

Japonya’nın beslenme biçimine biraz daha yakından baktığımızda, son yıllarda yaptıkları en önemli yeniliklerden yemek yeme alışkanlıklarını kapsayan yürürlüğe soktukları SHOKUIKU kanunudur.

Temel Shokuiku kanunun önsözünde, “Shokuiku” (gıda/beslenme/yemek yeme tarzı) bilgiyle donanmış, merhamet sahibi ve fiziksel olarak iyi görünümdeki çocuklardan donanımlı yetişkinler yetiştirilmesi için Shokuiku’nun çok önemli olduğu vurgulanmıştır. Kanun, chiiku (zihinsel), tokuiku (ahlaki) ve taiiku (bedensel) eğitimi de içine alan Shokuiku’yu, resmi olarak yaşamın temellerinden biri haline getirmiştir. Kanun Shokuiku ile bağlantılı bilgi sahibi olmayı teşvik ederek sağlıklı gıda alışkanlığı kazanacak çocukların yetiştirilmesini hedeflemiştir. Shokuiku çocukların insani özellikleri gelişmiş bir birey olmalarının yanında zihinsel ve fiziksel sağlıkları üzerinde de büyük bir etki gösterecek, karakterlerinin oluşmasında bir temel teşkil edecektir.³

 

Shokuiku, “yemek eğitimi” diye tercüme edilebileceği gibi, yeme alışkanlıklarının tekrar gözden geçirilmesi ve farkındalığın artırılması şeklinde de tanımlanabilir. Shokuiku, “yediğiniz neyse o’sunuz” prensibine dayanmaktadır. Shokuiku’da yenilen maddenin dikkatlice seçilmesi, yemek pişirmeye aktif olarak katılma, çocuklara fiziksel ve zihinsel olarak daha sağlıklı yaşamayı öğretecektir. ^4-5

 

Shokuiku’nun Kanunlaşma Süreci

 

Shokuiku ile ilgili kanun Haziran 2005’te çıkarılmıştır. Bu kanun ile Shokuiku, uygun gıdayı seçebilme yeteneğinin kazanılması yanında gıda ile ilgili bilginin elde edilmesini de tanımlamaktadır. Gıdalarla ilgili doğru bilgilendirmenin eksik olması, dengesiz ve düzensiz beslenme öğünleri, obesite artışı, yaşam biçiminin neden olduğu ciddi rahatsızlıklar, özellikle genç insanların aşırı zayıf olma istekleri, gıda güvenliği ile ilgili patlak veren olayların çoğalması, yurt dışından gelen yiyeceklere karşı bağımlılık, geleneksel gıda kültürünün kaybolması gibi çeşitli gıda ve beslenme konuları kanunun içeriğine dâhil edilmiştir. Kimi insanlar bu kanunu yemek yemenin kişisel bir tercih olduğunu savunarak eleştirmişlerse de gıdada aşırıya kaçan Japonların durumu kritik bir noktaya geldiği için, bu kanun yürürlüğe sokulmuştur.⁵

 

Bebekler ve çocukların yemek yeme alışkanlıkları gelecekteki sağlıklı birey olma durumlarını belirleyeceği için çok önemlidir. Bazı şeyler yanlış gittiğinde onları tekrar düzene sokmak gerçekten zordur. Maalesef genç Japonlar, gün geçtikçe daha fazla abur cubur yemekte ve şişmanlık artmaktadır. Son günlerde yetişkinler önceden önlem alarak, “Shoukiku” kavramını tartışmaya başlamış ve Japon anne-babalar, çocuklarının midesini koruyucular, kimyasallar ve şekerlerle dolu gıdalarla doyurmasını istememektedirler. Tabiatın hazırladığı gıdaları yemenin insanoğlunu, doğanın ritmiyle uyum içinde yapacağı, huzurlu ve özgür kılacağını fark etmişlerdir. Ebeveynler, çocuklarının gıda olarak bildikleri şeylerin sadece hazır paketlerde, dondurucuda ya da teneke kutulardan ele geçirileceğini düşünmelerini istememektedir. Etiket üstündeki bilgilerle ilgili ne kadar çok bilgi sahibi olunursa, metabolizmaya girecek olan kötü maddelerin farkında olma hissi de o kadar artırılmış olacaktır” anlayışını canlandırmışlardır.^4-5

 

Japon beslenme düzenindeki ana malzeme pirinçtir. 1980’e gelinceye kadar balık, et, sebze, meyve sütle birlikte kullanılarak çeşitlendirilmiştir. Bu beslenme düzeni, besleyicilik açısından dengelidir. Son yıllarda bu beslenme düzeni unutulmaya yüz tuttuğu için 2003 yılında Ulusal Sağlık ve Beslenme anketi yapılmıştır. Bu ankete göre 30’lu yaş grubundaki erkeklerin %30’unun aşırı kilolu ve 20’li yaşta olanlar hariç diğer yaş gurubundaki erkeklerde de aşırı şişmanlığın olduğu görülmüştür. Bunun yanında genç kadınlar arasında da “daha zayıf daha güzel” anlayışı hızla yayılmıştır.

 

Kötü beslenme alışkanlıklarına örnek teşkil edecek şekilde genç erkeklerin %30’u güne kahvaltı etmeden başladıkları tespit edilmiştir. Kahvaltının atlanması sabahları yeterli enerji alınamaması nedeniyle, değişik ciddi rahatsızlık ve obesiteye sebep olabileceği gibi, diğer öğünlerde fazla yemek yeme ve pek çok probleme ve hastalıklara götürebilecek olumsuz etkiye olanak verdiği görülmüştür. Ulusal Beslenme Anketinin 1999 yılında yaptığı ankette, halk arasında gıda güvenliği ile ilgili endişeler artarken genç insanların da uygun gıdaları seçme ve öğünlerin hazırlanması ile ilgili yeterli bilgi ve beceriye sahip olmadıklarını söylenmiştir. Bütün yaş gruplarına bakıldığında, erkeklerin %30’u, kadınların ise %50’sinin gıda seçimi ve öğün hazırlama konusunda yeterli bilgi ve beceriye sahip olduğu görülmüştür.

 

2003’de gıda hizmeti endüstrisi araştırma merkezinin (FSIRC) mali yıl hesaplarına göre, Japonların %44,5’unun restoranlarda yemek, paketlenmiş gıda satan dükkânlar (bento) ve şarküteriden alışveriş etme gibi bir beslenme biçimini tercih eden hazır yeme kültürüne dayalı bir alışkanlığa sahip olduğu görülmüştür.

 

Buna ilaveten Norinchukin Bank tarafından 2004 mali yılında yapılan bir araştırma yapılmış; Tokyo şehrinde yaşayan ve ankete katılan tüm çocukların %10,5’inin kahvaltılarını ve akşam yemeklerini tek başına yedikleri saptanmıştır. Rapora göre, ilkokul düzeyindeki çocukların %14,1’i, lise öğrencilerinin de %36,2’sinin kahvaltıyı tek başlarına ettikleri görülmüştür. Bu verilerden de görüldüğü gibi, yemek hammaddelerini alıp, onları pişiren ve ailenin diğer üyeleriyle birlikte yiyen insanların sayısının giderek azaldığı ve çocukların “Shokuiku-gıda eğitimi”ne evde sahip olmalarının zorlaştığı ortaya çıkmıştır.

 

Ayrıca, temel beslenme ihtiyacını karşılayacak kalorinin sağlanması ile ilgili Japonya’nın gıda konusunda kendi kendine yetebilirliği %40’tır (2004 mali verilerine göre). Gelişmiş ülkeler açısından ülkenin bulunduğu konum en alt düzeydedir.

 

Japonya’nın yiyecek konusundaki kendi kendine yeterlilikte alt seviyede olmasına rağmen, gıda ile ilgili endüstriler ve evlerde yiyeceklerin atılması ve son kullanma tarihi geçen ürünlerin çöpe atılarak israf edildiği görülmüştür. Aslında, kişi başına düşen kalorinin gerçekteki tüketilen kalorinin çok üzerinde olması da sürekli olarak artmaktadır. Bu durum, kaynakların israf edilmesini dolayısıyla da olumsuz çevre etkilerini de ortaya çıkarmaktadır.

 

Shokuiku’da vurgulanan başka bir konu ise, yemek yeme, hangi yaşta olursa olsun insan hayatının hayati bir parçası olmasına rağmen gıdaları üreten yetiştiren, bize getiren ve pişiren insanların ne kadar önemli olduğunun unutulmaya başlanmış olduğudur. Çok eski çağlardan beri insanlar rahat ve konforun peşinde koşmuş ve ona sahip olmuştur. Ancak fazla konfor insanı tembel ve kayıtsız biri haline dönüştürmekte ve iyi yeme alışkanlıklarımızın azalmasına ve tabiata karşı olan minnet borcumuzu kaybetmemize neden olmaktadır.

 

Shokuiku ile ilgili temel kanunun hedefi nedir

 

Shokuiku’nun tanıtımı için gerekli kanun, sağlıklı bir beden ve zihne sahip uzun ömürlü yeni nesillerin yetiştirilmesi içindir. Kimse gıdasız yaşayamaz. Bu yüzden kanunun hedeflediği sadece çocuklar değil tüm Japon halkıdır.

 

Kanundaki temel düşüncenin ögeleri şunlardır:

 

Shokuiku’nun insan hayatını zenginleştirmesinin yanında beden ve zihin sağlığını destekleyen bir amaca sahip olması gerekir.

Doğal çevrenin, yiyecekleri üreten taşıyan ve hazırlayan insanların rolünü de kapsayacak şekilde beslenme konusunu anlama ve daha fazla değer vermesini sağlayacak tedbirlerin alınması gerekmektedir.

Yurt çapında Shokuiku’nun tanıtımının yapılacağı gönüllü faaliyetler genişletilmelidir.

Özellikle ebeveynler, eğitimciler, çocuk bakıcıları, çocuklara Shokuiku’yu aktif olarak tanıtmalıdır.

Beslenme konularını kavrama eylemi, evde, okulda ve her yerde var olan gıda ile ilgili tecrübeleri ve aktiviteleri sunan fırsatların avantajlarını kullanarak pekiştirilmelidir.

Köy tarımını ve balıkçılığı canlandırmak ve Japonya’nın gıdada kendine yeten bir ülke haline gelmesi için, gıdanın elde edilişi/gıdaya olan talep konusunun beraberinde geleneksel Japon mutfağı kültürüne de değer verme ve farkında olmanın tanıtımı yapılmalıdır. Gıda üreticileri ve tüketicileri arasında etkileşim yaratılması gerekir.

İnsanların en uygun beslenme biçiminin uygulamalarına yardımcı olmak için gıda güvenliği ile ilgili uygun bilgi sunulması gerekir.

Shokuiku’yu oluşturan ögeler, çok geniş kapsamlı olduğundan, tek biri bütün bu ögeleri kaplayamayacaktır. İlgili kısımlar arasındaki iş birliği Shokuiku için vazgeçilemez bir durumdur.

 

Shokuiku’nun tanıtımı için temel plan nedir

 

Kanun, Shokuiku’nun tanıtımı için temel planın içeriği ve yürütülmesini teşvik etmeyi öngörmektedir. Bu asli plan, başbakanın başkanlık ettiği “Shokuiku Tanıtım Konferansı” ile hazırlanmıştır. Bu işlem, uygulamaya koyulmuş ve 2006’ya kadar tamamlanması öngörülmüştür. Kanunda bölge, il, kasaba ve köy yönetimlerinin kendi lokal düzeydeki Shokuiku tanıtım planlarının ulusal temel plana uygun olacak şekilde yapılmasını gerektirmektedir.

 

Temel plan, dört unsur üzerine inşa edilmesi beklenmektedir; temel politikalar, hedefler, kapsamlı tedbirler ve planın detaylı ve uygun yürütülmesini gerektirecek diğer şeylerdir.

 

Aşağıdaki yöntemlerin uygulanması beklenmektedir: 

 

Evde, oku

lda, çocuk bakım evlerinde ve halk arasında Shokuiku’nun tanıtılması

Ulusal Shokuiku hareketinin gelişmesi

Gıda üreticileri ve tüketiciler arasında etkileşimin artırılması

Geleneksel Japon mutfak kültürünü koruyacak şekilde tasarlanan aktivitelerin desteklenmesi

Gıda güvenliği ve beslenme konularını kapsayacak şekilde yiyeceklerle ilgili araştırma ve çalışmaların tanıtımı

 

Bilgi alışverişi faaliyetleri ve ürünlerle ilgili bilgilerin paylaşılması

 

Shokuiku’nun tanıtılması için, bakanlığın gıda güvenliği komisyonu (FSC); Eğitim, Kültür, Spor, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı (MEXT); Sağlık, İş ve Sosyal Yardım Bakanı (MHLW), ile Tarım, Orman ve Balıkçılık Bakanlığı (MAFF) gibi devlet dairelerinin birbirleriyle derin bağlantı içinde olması çok önemlidir. Bakanlar kurulu liderliği öncülüğünde, bu devlet kurumları, tutarlı ve kapsamlı bir şekilde gerekli tedbirleri yürütmek ve geliştirmek için Shokuiku ile ilgili ortak bir anlayışı paylaşacaklardır. Yerel devlet kurumlarının, Shokuiku’nun geliştirilip ilerleyebilmesi için ilgili enstitü ve departmanlar arasında iyi bağlantılara sahip olması beklenmektedir.

 

Uluslararası perspektiften bakıldığında, bu kadar geniş kapsayıcı kavram sadece Japon Shokuiku’da görülmektedir. Batıda, zirai eğitim çiftliklerinde uygulanan organize katılım ve obesite konusunda hedeflenen beslenme eğitim programları gibi yöntemlerin oldukça sınırlı olduğu görülmektedir. Bu yüzden Japon hükümeti, Shokuiku’yu temel planıyla uyumlu olarak aktif bir şekilde yabancı ülkelere taşımayı hedeflemektedir.

 

Çiftçiler, balıkçılar ve gıda işi ile ilgili olanların alacağı rol

 

Shokuiku temel planında, ulusal hükümet, yerel idare, eğitimciler, çiftçiler, gıda sektörü grupları ve Japon halkının “görev ve sorumluluklarını” maddeler halinde belirtmiştir.

 

Kanun, tabiatın faydalarının anlaşılmasını sağlamak, gıda üretiminde ve dağıtımında insan faaliyetlerinin ne kadar önemli olduğunu göstermek için çiftçi, balıkçı ve ilgili organizasyonlardan “çiftçilik, balıkçılık, ormancılık ve ilgili aktiviteleri tecrübe etmek için insanlara fırsatlar sunmasını istemektedir. Çiftçi ve balıkçıların eğitimciler ve ilgili kişi ve kurumlarla iş birliği yaparak, Shokuiku faaliyetlerini tanıtmak için gönüllü çaba göstermeleri umut edilmektedir.

 

Buradan hareketle kanun, günümüzün meşgul sosyal ortamında akıllıca yemek yemenin değerinin kaybolmasını sağlayan eğilimin artmasına karşı durabilmek için beslenme hayatımızı destekleyen çiftçi ve balıkçıların önemli bir role sahip olduğunu öngörmüştür.

 

Bazı belediyelerde, tüketiciye doğrudan satış yapan, ilkokul çocuklarına yerinde tecrübe edebilecekleri faaliyetleri sağlayan eğitici turlara ev sahipliği yapan, okul çocukları için öğlen yemekleri hazırlanmasında tarım ürünleri tedarik ederek sorumluluk kabul eden bir dizi çiftçi ve balıkçıların sayısında önemli bir artış olmuştur. Shokuiku temel kanunun yürürlüğe girmesiyle, bu tip faaliyetlerin daha da ileri götürülmesi ve genişletilmiş bir devlet yardımıyla desteklenmesi beklenmektedir.

 

Ayrıca merkezi hükümetle yerel yönetimlerin Shokuiku’nun tanıtımı ile ilgili yöntemler ile ilgili yakın iş birliği çalışmaları yaparken gıda ile bağlantılı iş sektörünün de gönüllü ve aktif olarak kendi iş süreçlerinde Shokuiku’yu tanıtmaları beklenmektedir. Şimdiye kadar Shokuiku’yu tanıtmamış olduğunu düşünenler bile fabrika turları, yemek pişirme kursları (kendi ürünlerini kullanarak), Shokuiku bakış açısından gıdalarla ilgili web tabanlı bilgi gibi mevcut aktiviteleri yapabileceklerdir.

 

Tarım, Orman ve Balıkçılık Bakanlığı tarafından yapılacaklar

 

Eğitim, Kültür, Spor, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı (MEXT), Shokuiku’yu okul programları vasıtasıyla tanıtmıştır. Sağlık, İş ve Sosyal Yardım Bakanı (MHLW), sağlık bilincinin artması için gayret sarf etmiştir. Tarım, Orman ve Balıkçılık Bakanlığı (MAFF) ise üretiminden dağıtımına, işlenmesine ve tüketimine kadar olan süreç yani “gıda zincirine” odaklanmıştır.

Mart 2000’de, bahsedilen üç bakanlık, “Japon Beslenme Rehberi” oluşturmak için de iş birliği yapmıştır.

MAFF, 4 özel hedefi tesis etmek için Shokuiku üzerinde çalışmaktadır:

İnsanların sağlıklı bir beslenmeye sahip olmasına yardımcı olmak;

İnsanların tarım, orman, balıkçılık ve gıda endüstrisi ile bilgilenmelerini teşvik etmek;

Geleneksel gıda kültürünün devam ettirilmesi;

 

Gıda güvenliği ile ilgili bilgi sağlamak.

 

Bütün bu amaçlar için yoğun bir ulusal program belirlemiştir. Örneğin “ Nippon Shokuiku fuarı”, iki günde 27.000 kişi tarafından ziyaret edilmiştir. “The month to rethink diet” sempozyumu tertiplenmiş, “shokuiku local activities’ competition” yarışmasında ödül verilmiştir. Shokuiku ile ilgili bilimsel araştırma yapanlara fon sağlandığı gibi özel organizasyon faaliyetleri de desteklenmiştir. 2005’te hükümet, Japonya’nın 12 semtinde “Shokuiku ve sağlık fuarı” tertip etmiştir. Bu fuarlar lokal yerel ürünlerden geleneksel gıdalara kadar ürünleri görebilme, kişilerin tecrübelerini ve karşılaştıkları zorlukları paylaşma fırsatını sağladığı gibi gıdalarla ilgili geleneklerin ve geçmişe ait bilgilerin yeni nesle aktarılma fırsatına olanak sağlamıştır.

 

“Japon gıda rehberi topacı”nı oluşturma

 

MAFF, MEXT, MHLW, “Japon Beslenme Rehberi”ni halkın anlayabileceği hale getirerek halk bilincinin artmasını sağlamıştır. Buna rağmen, 2005’te yapılan “Information Service Center for Food” ve “Food Ways” tarafından yapılan bir anket çalışmasına göre, rehberden haberdar olma oranının %22,3 gibi bir rakamla sınırlı kaldığı görülmüştür. Rehberin yayınlanmasının ardından geçen beş sene süresince çok küçük bir ilerleme kaydedildiği görülmüştür. Rehber 10 temel öneriyi içermektedir ancak belli bir eylem planı göstergesinden daha çok slogan koleksiyonunu çağrıştırdığı için insanlardaki sağlıklı beslenme bilincinin gelişmesi ve bu bilincin uygulamaya koyulması için daha detaylı ve kolay anlaşılır araçlar gerekli olduğu tespit edilmiştir.

 

İhtiyaç duyulan bu araca ulaşmak için, MHLW, MAFF, Aralık 2004’te beslenme araştırmacısı, gıda sektöründeki iş adamları, tüketici organizasyonları ve medyadan oluşan 15 uzmanı bir araya getirdikleri “Gıda Rehber Komitesi”ni oluşturmuşlardır. Bu topluluk, gerekli besin ögelerinin alınması için ne yenilmesini gösteren gıda rehberinin kolay anlaşılmasını sağlamak ve resimlerle göstermek için rehberi geliştirmekle yetkilendirilmişlerdir. Altı ay düzenli olarak toplantı yapılmış ve Haziran 2005’te panel sonucu açıklanmıştır.

 

Bu rehberin resimli olarak gösterilmiş hali “Japon Gıda Rehberi Topacı” olarak adlandırılmıştır. Resimdeki, ters dönmüş bir koni, gıdalar alt kısımdan başlamak üzere tabakalara yerleştirilerek gösterilmiştir. Üst tabakada sırasıyla tahıl yemekleri, sebzeler, kırmızı et ve balık eti. Alt kısımda ise eşit derecede önemli olmak üzere süt ve meyveler bulunmaktadır. Bu beslenme resmi, çok iyi bilinen geleneksel Japon oyuncağına benzeyen topaç gibi çizilmiştir. Bu topaç sembolizmi, insanların beslenmelerinde dengeyi sürdürebilmelerinin ne kadar önemli olduğunu hatırlatmak üzere seçilmiştir. Ayrıca dinamik bir dönme hareketi halindeki topaç, egzersizin önemini göstermektedir. Fiziksel sağlığın devamı, sadece makul bir beslenmeyle değil fiziksel aktiviteyle birlikte sağlanır. Bu topacın dik ekseni tüm diyetin zaruri bileşeni olan su ve çayı gösterir. Sağlık için zaruri olmayan keyif verici aperatif, şekerleme ve içecekler koniye bağlı bir ip olarak gösterilmiştir. Bu ip topaca dönme hareketini başlatmak için hız sağlar. Bu da bu tip aperatiflerin keyif verici özelliğinden dolayı çok az olması gerektiğinin mesajını vermektedir.

 

Konide tavsiye edilen her bir gıda kategorisinden günlük alınması gereken porsiyonlar gösterilmiştir. Günlük alınması gereken miktarlar, ağzına kadar dolu dört pirinç kâsesi gibi anlaşılabilir bir dille yazılmıştır. Böylelikle insanlar sezgisel olarak günlük alması gereken miktarları bileceklerdir. Bu resimde sadece tipik günlük bir diyeti göstermesinden daha çok ne tür gıdalardan ne kadar alacağını açıklamaktadır. Porsiyon tabağı resmi, insanların her bir gün almaları gereken gerçek porsiyon sayısını tespit etmelerine yardımcı olur. Böylece sayısal öğünleri aklında tutmalarına gerek kalmaz. Farklı ülkelerde bazı gıda rehber çizelgeleri yapılmış ancak okuyucu için en anlaşılır olma özelliği taşıması açısından dünyada örneğinin olmadığı iddia edilmektedir. ⁶

 

“Japon Gıda Rehberi topacı” nın içeriği ve gelecekte kullanılması

 

Bu topacın her bir kategorisi için kriterler aşağıdaki tabloda gösterilmektedir.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                

Kategori	Pişirme kategorisi	Bir porsiyonunda	Tavsiye edilen günlük miktarın kullanımı
Tahıl yemekleri	Pirinç, ekmek, makarna, erişte (karbohidrat kaynağı)	Yaklaşık 40 g karbohidrat	Her öğün alınması gerekir. Yediğiniz diğer yemeklerle birlikte pirinç, ekmek, erişteden birini seçin. Eğer bir öğünde yemezseniz diğer öğünde takviye edin.
Sebze yemekleri	Patates, fasulye, mantar, deniz yosunu (vitamin, mineral ve lif kaynağı)	Yaklaşık 70 g	Günlük beslenmemiz daha çok balık ve kırmızı et ağırlıklıdır. Bu yüzden yetersiz sebze alımı söz konusu olmaktadır. Et ve balık yediğinizde bilinçli olarak yeterli sebze yemek için çaba gösterin.
Balık ve kırmızı et	Kırmızı et, balık, yumurta, soya fasulyesi soya ürünleri (protein kaynakları)	Yaklaşık 6 g protein	Çok fazla balık ve kırmızı et yemeyin. Özellikle yağlı et yemekleri, aşırı yağlanma oluşturabilir.
Süt	Süt, yoğurt, peynir (kalsiyum kaynağı)	Yaklaşık 100 mg kalsiyum	Kabaca günlük tavsiye edilen miktar 200 ml süt.
Meyve	Meyve ve meyvemsi sebzeler (vitamin C ve potasyum kaynağı)	Yaklaşık 100 g	Her gün uygun meyve miktarını bilinçli olarak artırın.

 

Geleneksel Japon yemeklerinde kullanılan gıda bileşenlerinden örnekler

 

Adzuki fasulyesi: Küçük kırmızımsı fasulye; nötral fasulyelerden biri olup, böbrekler için çok faydalı olduğu düşünülmektedir.

Agar Agar: Jelatin yapmak için kullanılan deniz sebzesidir.

Amazake: Kahverengi pirincin fermente edilmesiyle elde edilen tatlandırıcı ya da krem içecek.

Arame: Geniz sebzesi.

Kahverengi pirinç: Sadece en dış kaba kepeği uzaklaştırılmış, parlatılmamış pirinç.

Kahverengi pirinç sirkesi

Daikon: Uzun beyaz kök sebzesi; vücuttaki yağ ve mukusun çözülmesini çok iyi sağlar.

Kurutulmuş nilüfer çiçeği: İçi gözenekli bir yapıya sahip bej renkli kök sebze. Zor bulunduğu için kuru olarak kullanılır. Akciğerleri için faydalıdır.

Kurutulmuş shitake mantarı: Vücuttan aşırı yağın atılmasını kolaylaştırır.

Kurutulmuş tofu: Tofu dondurularak kurutulur.

Taze tofu: Soya peyniri; soya ve nigariden yapılır.

Kombu: Kalın siyah bir deniz sebzesi; çorbalara harika bir tat vermek için kullanılır. Baklagil ve tahıl yiyecekleriyle birlikte pişirildiğinde hazmı kolaylaştırır.

Kuzu: Kuzu bitkisinden üretilen kıvam verici.

Mochi: Tatlı pirinç ezmesinden elde edilen kek.

Miso: Fermente edilmiş soya fasulyesi makarnası. Farklı tahıllardan da elde edilir. Vücudun alkalize olmasına yardım eder.

Mirin: Pirinçten elde edilen tatlı şarap.

Nori: Deniz sebzesi.

Okara: Soyanın suda bekletilmesiyle elde edilen soya sütü özütü.

Seitan: Buğday gluteni, et yerine kullanılmaktadır.

Tahini: Siyah ya da beyaz susamdan elde edilen yağ.

Tempeh: Fermente edilmiş soya parçaları.

Umeboshi: Tuzlu ume eriği turşusu.

Umeboshi sirkesi

Wakamea: Koyu yeşil deniz sebzesi. ⁵

ve diğerleri...

 

Japon Gıda Rehberi, bir gün için tavsiye edilen yemek miktarlarını göstermektedir. Çoğu insan için günlük beslenmenin dengeli alınabilmesi için yemeklerin kombine edilerek 3 öğünlük olarak verilmesi, her bir öğün için yemeklerin seçilmesine karar vermekten daha pratik olduğunu düşünmektedir. Elbette günlük alınması gereken gıdaların alınması kadar dengeli beslenmenin de alışkanlık haline getirilmesi gerekmektedir.

“Japon Gıda Rehberi topacı” ise, 220 kcal’lik (kişiye göre değişebilecek 200 kcal toleransı göz önünde tutarak) yani yetişkinlerin kullanacağı şekilde dizayn edilmiştir. Rehberde dikkat edilmesi gereken husus, yaş, cinsiyet ve yaptığı egzersiz miktarına göre her bir kategorideki yiyecekten alacağı miktar farklılandırılır.

 

Japon hükümeti, “Japon Gıda Rehberi topacı”nı TV, dergi ilanları gibi ulusal medya, web sayfaları, toplumsal hizmet broşürleri ve sempozyum gibi çeşitli medya araçları vasıtasıyla daha yaygın hale getirmektedir. Hükümet, kullanımı kolay bilgisayar programları, broşür, diyet kontrol listesi, poster, cep telefonu şeridi gibi eğlenceli eşyalar da dağıtmaktadır.

 

Ayrıca, günlük olarak her yaştan insanın çok sık ziyaret ettiği süpermarketler, bakkallar, restoranlar ve benzer yerlerin “Japon Gıda rehberi Topacı” ile ilgili bilgi sağlamak için en ideal mekânlar olması beklenmektedir. MAFF, yukarıda saydığımız kurumlarda yürütülen deneme faaliyetlerinin sonuçlarına dayalı olarak gıda rehberinin nasıl gösterileceği ve kullanılacağı ile ilgili açıklamaları derledikleri bir el kitabı yayınlamıştır. MHLW ve MAFF personel kafetaryalarında “Japon Gıda Rehberi Topacı”na göre hazırlanmış bazı menüler ikram edilmektedir.

 

Maff, bu tecrübenin sonucunda ortaya çıkanları restoran endüstrisinin kullanımı için bir kitapçık hazırlamıştır. “Japon Gıda Rehberi Topacı”na dayanan ürünlerin satışa sunulması gibi şirketlerin gönüllü aktiviteleri de kademeli olarak yapılmaya başlanmıştır.

 

“Japon Gıda Rehberi Topacı”nın faydalı özellikleri, belli bir kural altındadır. Tanıtımı yapılan yemekler, alternatif yemeklerle yer değiştirebilir. Örneğin; “Japon Gıda Rehberi Topacı”nda yerel olarak üretilen, bölgeye özgü sebzelerin kullanıldığı yerel yemek ve mevsimine uygun yemeklerin menüye girmesiyle değişiklik yapılabilir. Kendi gıda kültürü ile ilgili bilinç kazanmak isteyen kişilere yardım etmek amacıyla yerel hazırlanmış bir “Japon Gıda Rehberi Topacı”nın geliştirilmesi çok yakın bir dönemde ümit edilmektedir.

 

Gittikçe daha fazla sayıda insan, “Japon Gıda Rehberi Topacı”nı tanımakta ve kullanmaktadır. Japon toplumunun daha sağlıklı, yaşam biçimiyle ilintili hastalıkların daha büyük oranda engellendiği ve Japon iklim ve kültürüne uygun olan pirincin daha fazla kullanıldığı, mevsimsel ve yerel gıdaların daha fazla tüketildiği bir yapıya dönüşmesi büyük bir ümitle beklenmektedir. Böylelikle Japonya kendi kendini besler hale gelen bir ülke durumuna dönüşebilecektir.

 

Shokuiku aktivitelerine iyi bir örnek

 

Kagawa şehir merkezindeki, Ryonan-cho’daki Takinomiya ilköğretim okulu MAFF tarafından ödüllendirilmiştir. Okul müdürü, 2003 yılı “yerel Shokuiku aktivite yarışması” için mevsimine uygun elle hazırlanmış bento (öğlen yemeği beslenme kutuları) tasarlamıştır. Bu tasarım projesinde kural, öğrencilerin ebeveynlerinin yardımı olmaksızın yemeklerini hazırlamaları ve okula getirmeleri istenmiştir. Yemek pişirme becerisini öğrendikten sonra alınacaklar listesini hazırlama, pişirme ve sınıfta hazırladığı öğlen yemeği beslenmelerini ilk sömestr boyunca okula getirmeleri gerekmektedir. Öğrencilerden ekimden şubata kadar olan süreçte her ay bir kez yemeklerini bu şekilde hazırlamaları ve okula getirmeleri istenmektedir. Okul müdürü, bu beslenme çantası projesiyle öğrencilerin akşam yemeğini ailesiyle paylaşmasının zevkini yeniden canlandırmak; gıdanın oluşum sürecini zihinlerinde canlandırmalarını sağlamak; öğrenci duyarlılığını artırmak; diğer insanların mutlu olmalarından keyif almalarını sağlamak; tabiatın cömertliğine minnettarlık duymaları; kendi etraflarındaki dünyayı analitik gözle görebilmelerini geliştirmeyi hedeflemiştir. Okul müdürü, hedeflerine başarıyla ulaşmıştır. Öğrenciler sadece öğrenme becerilerini geliştirmekle kalmayıp, hayatta kalma mücadelesini de öğrenmişlerdir. Bu eğitimci, daha sonra komşu kasabada lise müdürü olmuş ve ev yapımı mevsime özgü gıdalarla hazırlanmış beslenme çantası kavramını buradaki öğrencilere de tanıştırmıştır. Beslenme çantası kavramını tüm Japonya’da tanıtmak ve yaygınlaştırmak için toplantılar yapmıştır.⁶

 

Sonuç

 

Shokuiku kanunun yürürlüğe konulması, çocukların hayatta kalma becerilerinin gelişmesi kadar her yönüyle karakterlerinin oluşmasında da önemli bir rol oynayabilir. Tüm yaştaki insanların fiziksel ve zihinsel sağlıklarına dikkat etmeler

Bu haber 3,737 defa okundu.