Kıbrıs Türkiye'yi ateşe atacak mı?

26 Ocak 2009 09:50 tsi
AB'nin Kıbrıs ile ilgili koyduğu üç yıllık süre bu yılın sonunda doluyor. Hükümet bir adım atmazsa Avrupa projesi raftan kalkar mı?

Nagehan Alçı / Akşam

Bizi bizden iyi tanıyan bir isim o. 30 yıldır bu bölgede. 1987'den beri Türkiye'de yaşıyor. Türkçe'yi, Arapça'yı, Farsça'yı akıcı bir şekilde konuşuyor.

Hugh Pope'tan bahsediyorum. ABD'nin en saygın gazetelerinin başında gelen Wall Street Journal'ın eski Türkiye temsilcisi.
Pope, iki yıldır Uluslararası Kriz Grubu adlı, 23 ülkede faaliyet gösteren bir düşünce kuruluşunun Türkiye masa şefliğini yapıyor. Bu kuruluşu 23 ülkenin hükümetleri, bazı fonlar ve içinde bulunduğu toplumların güçlü isimleri destekliyor. Türkiye'deki destekçileri arasında Dışişleri Bakanlığı,  Sabancı ve TOBB var.
Hugh Pope bu grup bünyesinde Türkiye üzerine çalışmalar yapıyor. Makaleleri dünyanın bir çok saygın gazetesinde yayınlanıyor. Grup AB hükümetleri ile Türkiye'nin üyelik sürecini hızlandırmak için çeşitli çalışmalara imza atıyor. Biz de cuma günü kendimize objektif ve kısmen 'dışarıdan' bakabilen bir isim olan Pope ile Galata'daki ofisinde bir araya geldik. Ve Obama ile değişecek dengeleri, Türkiye'nin karmaşık gündemini ve artık yılan hikayesine dönen AB sürecini konuştuk.

AB'de değilseniz  Ortadoğu'da değilsiniz

- Obama ile birlikte dünyada bir şeylerin değişeceği iddia ediliyor.20 Ocak'ta yaptığı konuşma bir değişim olacağı konusunda sizi ikna etti mi?

Evet çünkü Obama'nın verdiği en önemli mesaj dinlemeye hazır olduğu. En büyük değişim de buradan başlayacak. Son dönemlerde bölgeye ABD'nin eksikliği damgasını vurmuştu. Şimdi dinleyen ve iletişim kuran bir aktör olarak dönmesi oradaki herkesin beklentilerine uyumlu. Bu durumda Türkiye'nin konumu çok ilginç. ABD bölgede olmadığı için Türkiye varlığını güçlü bir şekilde hissettirdi. Şimdi acaba ABD geri geldiği için ona kalan yer azalacak mı, göreceğiz.

- ABD Türkiye'den Ortadoğu'da rol çalacak mı diyorsunuz?

Öyle değil, ama son yıllarda Türkiye ABD'den kaynaklanan boşluğu doldurdu diyorum.

- ABD o boşluğun olduğu yere yeniden yerleşmek için Türkiye'yi mi çıkaracak oradan?

Bunlar böyle ışık hızı ile olacak değişiklikler değil ama ABD böyle bir geri dönüş istiyor olabilir. Olabilir de bu Türkiye pahasına olmaz. Çünkü Ortadoğu Türkiye'ye çok güveniyor.

- Ortadoğu derken İsrail'i dışarıda bırakıyorsunuz herhalde. Başbakan'ın Gazze ile ilgili tepkileri Yahudi lobisini ayaklandırdı, İsrail Savunma bakanlığı sözcüsü de Mısır'da Ahmet Davutoğlu ile görüşmeye yanaşmadı. Neler oluyor?

Öyle ama dikkat ederseniz İsrail ve Türkiye arasında iptal edilen hiçbir şey yok. Askeri anlaşmalar aynen devam ediyor. 2004'te ve 2006'da da benzer bir süreci yaşadık. Bence İsrail Türkiye'nin bu yönde tepki vereceğini hesaplamıştır. Diğer ülkeler de Türkiye'ye paralel pozisyonlar aldılar.

- Öyle ama sanırım Başbakan Erdoğan kadar Hamas'ı savunur pozisyona girmediler, değil mi?

Erdoğan duygusal bir insan.. Bu bazen yapıcı olmuyor ama duygusallığı yeni değil. Seçildiğinde de böyleydi. Bu yüzden verilen tepkileri biraz safça buluyorum.

- Ama Başbakan'ın verdiği mesajlar Türkiye'deki Yahudilere karşı bir takım tepkilerin doğmasına neden oldu. Bunun sorumluluğunu kim üstlenecek?

Burada yaşayan Yahudiler endişelenmekte haklılar. Bir anda ortalık ateşlendi ama bu sadece Erdoğan'dan kaynaklanmıyor. Türkiye böyle duygusal tepkiler verebilen bir ülke. Burada Erdoğan'ın yapması gereken ortaya çıkmak ve bu tepkileri önlemek için konuşmak. Liderler bu tür durumlarda çok önemlidir. İşte hatası bunu yapmaması.

MÜZAKERELER RAFA KALKABİLİR

- İçeride birçok sorunla boğuşsa da Türkiye dışarıda çok yönlü bir politika izliyor. 4 yıl sonra AB politikasına da hız vermeye başladı sanki. Siz AB-Türkiye sürecinin yeniden hızlandığı fikrine katılıyor musunuz?

Türkiye son aylarda çok önemli adımlar attı. Yeni bir başmüzakereci atadı, Kürt televizyonu açtı, hapishanelerde Kürtçe konuşmayı serbest bıraktı, Alevi açılımı yaptı, Ermenistan'a diyalog yolunu hızlandırdı, Kıbrıs'ta olumlu gelişmeler var... Bence Avrupa bunları görmeli ve Türkiye ile özellikle Ortadoğu konusunda daha çok işbirliği yapmalı. AB'nin bir Ortadoğu politikası bile yok.

- Neden yok?

AB için bir konuda ortak hareket etmek çok zor. Bu yüzden Ortadoğu için Türkiye çok önemli diyorum. Sonuçta her yerle konuşabilen, sözü dinlenen bir ülkeden bahsediyoruz. Brüksel bundan faydalanmalı.

- Bunun için daha sıkı bir diyalog gerekli sanırım. Oysa AB ile ilişkiler 4 yıldır adeta askıdaydı.  Kayıp zaman telafi edilebilir mi?

Öyle, 2003'ten beri ilk kez Türk hükümeti bir ulusal program onayladı! Sonuçta Türkiye AB'nin Kıbrıs konusundaki tavrı nedeniyle birlikten uzaklaştı. Avrupa da askerin internet üzerinden siyasete uyarı göndermesini, sivil-asker ilişkilerini giriftleşmesini görüp şok oldu. Umarım şimdi bu hava ortada kalkıyordur. Önemli olan Avrupa'ya doğru mesajı vermek.

-Nedir doğru mesaj?

Türkiye'nin Avrupalı kimliğinin vurgulanmasıdır. Erdoğan bunu yapmalı.

OXFORD'LU ORTADOĞU TUTKUNU

48 yaşındaki Hugh Pope, Güney Afrika'da doğdu. Oxford Üniversitesi'nde Farsça bölümünü bitirdi. 1970'lerin sonunda Mısır, Lübnan ve Suriye'ye gitti. 1982'de Suriye'de gazeteciliğe başladı. 1985'te İran'a geçti, 86-87'de Güney Kıbrıs'ta bulundu. Ardından İstanbul'a geldi. Wall Street Journal'in Türkiye temsilciliğini üslendi. Türkiye ve bölge üzerine çeşitli kitaplar yazdı. Halen Uluslar- arası Kriz Grubu'nun Türkiye masa şefliğini yürütüyor.

- Erdoğan'ı tanımamakta ısrarlılar

Sizce Erdoğan Türkiye'nin Avrupalı bir kimliği olduğuna inanıyor mu?
(Uzun süre düşünüyor...) Ben İngilizim. Benim ülkemde insanların yarısından çoğu Avrupalılığa inanmaz. AB üyesi olduğumuz halde. Sonuçta Erdoğan kişisel olarak buna inanmayabilir ama pragmatik bir lider. Ne söyleyip insanları neye ikna etmesi gerektiğini biliyor. Bu arada Türkiye'nin yeterince önemsemediği çok vahim bir nokta var.

- Nedir?

AB'nin Kıbrıs ile ilgili koyduğu üç yıllık bir süre vardı. Bu süre içinde ilişkilerin normalleşmesini istiyordu. O süre de bu yılın sonunda bitiyor. Normalleşme olmazsa müzakereler askıya alınabilir. Talat ve Hristofyas'ın iş başında olması bir şans. Kıbrıs ve Türkiye bunu iyi değerlendirmeli. Bu yılın sonuna kadar atmosfer çok olumlu. Eğer şans kaçarsa yeni bir formül düşünmek gerek ve çözüm yıllar alabilir.

- AB ile müzakereler bu nedenle aksarsa Türkiye bunu ne kadar umursar? Son dönemlerde Türkiye'nin dış politikasında çizdiği aktif imaj kendine güvenini artırıp, AB'ye olan ihtiyacının azaldığını düşünmesine sebep olmuş olabilir mi?

Eğer öyleyse büyük yanılgı içindeler. Türk hükümeti şunu düşünmeli: Ortadoğu ülkeleri Türkiye'yi neden böyle sevip sayıyor? AB ile ilişkileri yüzünden. AB ülkeye önemli bir para getirdi. 2005'e kadar yabancı yatırımcılar büyük yatırımlar yaptılar Türkiye'ye. Süreç yavaşlayınca bu yatırımlar da yavaşladı.

- Yani AB ile müzakerelerin durması nedeniyle Ortadoğu Türkiye'ye sırt mı çevirir?

Bu kadar açık olmasa da Türkiye büyük prestij kaybına uğrar. Türkiye Avrupa tarafından eşit muamele gösterilen ilk ve tek ülke. Ortadoğu bunu çok önemsiyor.

-Erdoğan'ın Brüksel'de yaptığı konuşmayı nasıl buldunuz? Dört yıl sonra AB'yi Türkiye'nin gerekliliğine yeniden ikna edebildi mi?

Konuşmanın yarısından çoğunu Gazze'ye ayırmasını doğru bulmadım. Türkiye-AB üzerine yoğunlaşmalıydı.

- Gülen'in gücü  güvenden geliyor

Üzerinde çeşitli spekülasyonlar yapılan Gülen Hareketi'ni nasıl görüyorsunuz?
Çok iyi organize olmuş bir grup. Henüz kötü bir yanlarını görmedim. Zaman Türkiye'nin en saygın gazetelerinden biri. Başarılı okulları var. Bence bu hareketten rahatsız olanlar da organize olup kendilerini ifade etmeliler.

- Güçleri nereden geliyor sizce?

Organizasyonun içindekilerin birbirlerine güvenlerinden. Oysa Türkiye'de kimse birbirine güvenmiyor. En büyük sorunları güvensizlik olan bir toplumda bu kadar birbirine güvenen bir topluluk elbette güçlü olur.

Ergenekon'u Türkiye dışında anlayan yok

- İç ve dış politikada bir çelişki görüyorum. Türkiye dışarıda problem çözücü rolü oynarken içerideki problemleri sürekli artıyor. Bu problemler dışarıdaki çabalara da zarar veriyor mu? Örneğin Ergenekon soruşturması dışarıdan nasıl görünüyor?

Bence Türkiye dışında kimse ne olduğunu anlamıyor. Sanırım genel olarak 1990'larda PKK'ya karşı yürütülen kirli savaşın aktörlerin yargılandığına inanılıyor. Ama önemli olan bu sürecin bir temizlenme süreci olduğunun kanıtlanması. Bunu için de yeni bir anayasa ve yeni partilerin bir an önce ortaya çıkması lazım.

- Siz uzun zamandır buradasınız ve işiniz gereği birçok çevre ile kontakt halindesinizdir herhalde. Ergenekon soruşturmasına bir şekilde isminizin karışmasından endişe duyuyor musunuz?

Hayır. İsmi geçenler bu ülkenin imajına dışarıda zarar verenler. 301'i destekleyenler vs. Ama bu ülkede kelimeler eylemlerle karıştırılır. Sırf kelimeleri yüzünden eylem içinde bulunmuş muamelesi görenler olabilir.

Bu haber 368 defa okundu.