Gaz doğal, kriz suni: İşte TÜM DENGELER

7 Ocak 2009 14:02 tsi
31 soruda doğal gaz krizinin küresel çözümlemesi!

iyibilgi Ankara

Tablo çok karışık görünebilir. Zaten bir ucu Ortadoğu ve Ortaasya’ya bir ucu Avrupa’ya giden hat haritalarına bile baktığınızda insanın kafasının karışması normal.

Bu karışıklığın önemli nedenlerinden biri, hatta başta gideni ise, konunun sanki teknik bir mesele gibi algılanması. Oysa o teferruat!

Avrupa’yı, Balkanlar’ı, Rusya’yı, Türkiye’yi, Türkmenistan’ı, Gürcistan’ı, İran’ı, Azerbaycan’ı kapsayan oyunun görünür oyuncuları ancak bu kadar.

Oysa bakın bilmece yumağının tüm ipuçları nasıl çözülüyor.

1. Sorun ne?

Rusya’ya Ukrayna’ya doğalgaz vermiyor!

2. Niye?

Rusya’ya göre Ukrayna borçlarını ödemiyor, Ukrayna’ya göre ise Rusya gazı siyasi baskı aracı olarak kullanıyor.

3. Hangisi haklı?

İkisi de!

4. Avrupa’ya ne oluyor?

Avrupa’ya Rusya’dan giden doğalgazın büyük kısmı Ukrayna üzerinden geliyor. Ukrayna’ya gaz gitmeyince Avrupa’ya da gitmiyor.

5. Başka yerden alsınlar o zaman!

Keşke. Ama mümkün değil. Bir çok Avrupa ülkesi Rusya’dan gelen gaza bağımlı.

6. Ukrayna’ya giden boru hatları ile Avrupa ve Balkanlar’a giden hat aynı mı?

Hem evet hem aynı. Yani Rusya gazı Ukrayna’ya göndermeyip, Avrupa’ya gönderebilir ama Ukrayna’nın ihtiyacı olan gazı çaldığı iddia ediliyor Moskova tarafından.

7. Çalıyor mu?

İddialara göre “giriş ve çıkış” ölçümleri arasında fark var. Ne kadar doğru bilinmiyor.

8. Peki Ukrayna niye borcunu ödemiyor.

İşe pazarlık karışınca hesaplar şaşıyor. Şöyle: Geçen yıl bin metreküp gazı Ukrayna'ya 179.5 dolardan satan Rus tekeli Gazprom, 2009 için 250 dolar istedi. Ukrayna 235 dolardan fazla ödeyemeyeceğini bildirince sinirlenip fiyatı daha da yükseltti: Önce 418 dolara, şimdi de 450 dolara! Ama bir başka mesele de birikmiş borçlar.

9. Rusya’nın istediği bu rakamlar yüksek mi?

Rusya tekel konumunda. Üç mislini de isteyebilirdi. Ama genel olarak biraz pahalı olduğunu söyleyebiliriz.

10. Madem Ukrayna-Rusya çekişmesi var. Avrupa’ya ne? Avrupa bir şekilde sorunu aşamaz mı?

Avrupa ülkeleri Rus gazına hayli bağımlı. Baltık Cumhuriyetleri yüzde 100, Finlandiya yüzde 98, Yunanistan yüzde 82, Çek Cumhuriyeti yüzde 77, Avusturya yüzde 69, Türkiye yüzde 67, Macaristan yüzde 64, Slovenya yüzde 52, Polonya yüzde 43, Almanya yüzde 39.

11. Kötü gözüküyor. Peki bu kadar zamandır ne yapmışlar?

Çok şey yapmaya çalışıyorlar ama zaman, para, siyasi dengeler ve optimum fayda konusunda sorun var.

12. Para mesele olur mu? Avrupa halkı donuyor!

Ekonomik kriz önemli bir mesele ama elbette tam bir çözüm bulunsa, Avrupa paraya kıyacak. 2006’da da bugünküne benzer kriz yaşanmıştı. O andan itibaren önemli araşıylara girdi Avrupa. Amaç Ruz gazına bağımlılığı azaltmaktı.

13. Sonuç?

Avrupa, alternatif kaynaklar ve geçiş güzergâhları arayışına girişti. Ve Nabucco gaz boru hattı projesine sarıldı. AB'nin merkezi Brüksel'den "Tek çözüm Nabucco" uyarıları yükseldi. 2006 krizinin üzerine bir de 2008 yazında Güney Osetya savaşı çıkınca, Rus tehditlerinin ancak Nabucco hayata geçerse göğüslenebileceği görüşü iyice önem kazandı.

14. Tamam işte, yapsınlar hemen!

Hemen! Bu mümkün değil. En iyi şartlarda bile-teknik açıdan söylüyoruz-2013-2014 tarihleri söz konusu. İşe bir de siyasi ve küresel dengeler eklenirse ne olur bilinmez. Zira en azından Rusya’nın buna karşı olduğu biliniyor.

15. Yani gelişmeler kötü öyle mi? Nabucco olmaz mı?

Hayır tersine. Bir çok yeni gelişke Nabucco’nun önemini ve hayata geçirilmesini destekler konuma geldi.

16. Ne gibi?

Macaristan, Bulgaristan, İtalya (şu an kriz yüzünden gaz alamıyorlar) gibi ülkeler bir ara Nabucco'nun hayata geçirilmeyeceği veya çok gecikeceği sonucuna varıp Gazprom'un alternatif projelerinin peşine takılmışlardı. Şimdi birçoğu yeniden Nabucco'ya yöneldiler. Çünkü Rus gazına bağımlılığı daha da artırmanın stratejik risklerini gördüler.

17. Başka?

Ayrıca küresel krizden en çok etkilenen ülkeler arasında yer alan Rusya'nın Nabucco'ya alternatifi olan Güney Akım projesinin finansmanını sağlamakta zorlanacağı, dolayısıyla hedeflediği gibi 2012'de bitirmesinin mümkün olmadığı ortaya çıktı.

18. Bunlar Nabucco için yeterli mi?

Başka gelişmeler de var.  Nabucco'nun 4.6 milyar avro olan maliyeti, gecikmeler ve dünya ekonomisindeki gelişmeler nedeniyle 8 milyar avroya yükselmişti. Ancak şimdi yeniden fizibl düzeylere indi. 3300 kilometrelik Nabucco'nun borularının daha ucuza döşenebilmesi anlamına geliyor. Ayrıca kriz bankaların politikalarını da değiştirdi. Bu da artı bir gelişme.

19. Diyelim Nabucco oldu. Buradan gelecek gaz yeterli mi? Bir de yapıldıktan sonra boş kalmasın? Nereden gaz gelecek?

Güzel soru. Bu konu hakikaten baş ağrıttı.  Nabucco'nun bunca zaman atıl kalmasının nedeni, 31 milyar metreküp kapasiteli boru hattını dolduracak gaz bulmakta zorlanılmasıydı.

20. Bulundu mu?

Evet diyebiliriz. Başta tek kaynak Azerbaycan’dı. Türkmenistan'ın Nabucco'ya da gaz sağlama iradesini bağlayıcı şekilde beyan etmesi, kaynak güvencesini artırdı. Ardından Avrupa'nın bir başka büyük tedarikçi adayı İran'a bakışının değişmeye başlaması bu ülkenin de projeye ortak olması olasılığını güçlendirdi.

21. İran mı? İzin verirler mi? Örneğin ABD ne der?

ABD’nin ne diyeceğinden ziyade Rusya’nın ne diyeceği önemli. ABD, Avrupa’nınm enerji konusunda Rusya’ya bağımlılığını kaldıracak böyle bir yaklaşıma, mırın-kırın etse de ses çıkarmayacağı düşünülüyor. Ama İran-Rusya arası iyi ve buna ayak sürüyebilir. Tahran ne kadar kulak asar ona bakılmalı. Çünkü İran’ın da buna ihtiyacı var.

22. Niye?

Niyesi var mı? İran izole bir ülke. Hem paraya intiyacı var hem da daha önemlisi siyaseten etrafındaki çemberin kırılması anlamına gelecek bu gelişmeyi arzu edecektir.

23. Peki bu kadar gaz yeter mi?

Yeter ama örneğin Kuzey Irak’taki gaz da var! Ama o mesele malum başka dengelere bağlı!

24. Yani Kuzey’deki bölgesel güçler ve terör meselesi...

Aynen öyle. Talabani ve Barzani'nin PKK'nın tasfiyesi planına aktif destek vermeleri Nabucco'nun gücüne epey etkisi olabilir.

25. Yani bu Nabucco’nun hayata geçirilmesinin önünde bir Rusya duruyor gibi.

Yanlış. Önünde durmak demeyelim ama bir çok küresel dengeyi ilgilendiren konu Nabucco’yu ilgilendiriyor. Örneğin Nabucco’ya sonradan üye olmak isteyen bazı Avrupa ülkeleri var ve bu konuda Türkiye’ye baskı yapıyorlar.

26. Kim mesela?

Fransa. Paris bu projeye katılmak istiyor ama Ankara, Fransa’nın AB Dönem Başkanlığı sürecindeki tavırları nedeniyle pek yanaşmıyor.

27. Ama şimdi onlar dönem başkanı değil?

Doğru. Artık Çek Cumhuriyeti dönem başkanı oldu.  Onlar da "Enerji güvenliği"ni öncelikleri arasına aldı ve bu çerçevede Nabucco'nun formalitelerinin Haziran ayı sonuna kadar bitirilmesini hedefledi.

28. Bir sürü iş. Yani ne olacak şimdi?

26-27 Ocak'ta Budapeşte'de düzenlenecek Nabucco zirvesi var. Orayı izleyeceğiz.

29. Tamam da gaz krizi devam ediyor, ona faydası ne? Kriz nasıl çözülecek.

Günlük sorunun çözülmesi için başka gelişmeler var. Çözülecek gibi bir hava var. Rusya ile Ukrayna 8 Ocak’ta (yarın) Moskova’da masaya oturacak. Avrupa ülkelerinin de baskısı ile bir hal yolu bulunacak gibi.

30. Ukrayna, 'Rusya bunu siyasi baskı aracı olarak kullanıyor' diyor ya, bu ne demek?

İşte o bambaşka bir mesele. Doğalgaz krizini de aşıyor. Rusya, Batı ve NATO’nun kendi periferisine yönelik yayılmasından çok rahatsız. Ukrayna da bu çekişmede önemli bir coğrafi ve stratejik bir alan oluşturuyor. Bu yüzden hem Batı hem de Rusya, Ukrayna’nın içişlerine hayli müdahil oluyor. Bu ülkede, iktidarda da sorun var. Başbakan ve Devlet Başkanları’nın arası limoni. Birisi ülkeyi Rusya’ya birisi Batı’ya çekiyor. Tabii bunu çok dengeli yapıyorlar. Konu böyle oluncu Gaz meselesi de siyasi bir argümana dönüşüyor. Ama sadece Rusya için değil Ukrayna da bunu yapıyor. Örneğin kendisine gelen gazın kesilince Avrupa’ya giden gaz istasyonlarını kapattığına yönelik iddialar da var. Yani Batı’yı oyuna sokarak baskı yaratıyor.

31. Arada bizim gaz da kesilmesin? Kışın ortasında hem evlerdeki hem de sanayideki gazın kesilmesi kötü olur. Bu yönde çok yazı, açıklama çıkıyor.

Hiç endişelenmeyin! Türkiye’de sorun yok ve muhtemelen olmayacak da! Balkanlar’dan gelen gaz kesildi ama Rusya Mavi Akım’dan gelen gazı hemer artırdı. Buradan ne mesaj çıkarırsanız artık.

www.iyibilgi.com

Bu haber 2,139 defa okundu.