0 0 0000

Atatürk'ün öğüdüne ihanet

Geçen gece Ankara'da Oran semtindeki bir evden çıktım, kaldığım otele doğru gideceğim. Halen boş ve neredeyse metruk halde durmakta olan eski milletvekili lojmanlarının önünden geçiyorduk. Girişteki Atatürk heykeli dikkatimi çekti.
Malum bu evler önce toplu halde satılmak istendi, alıcı çıkmadı. Şimdi Toplu Konut İdaresi parça parça satıyor, sanırım evlere ciddi ilgi de var. Otomobilde benimle birlikte dört kişiydik, hepimizin ortak fikri, bundan sonra sivil vatandaşlar otursa bile girişteki o Atatürk heykelinin hiçbir zaman kaldırılmayacağı yönündeydi.
Önümde Amerika'daki ünlü Duke University tarafından basılmış bir kitap var. Esra Özyürek'in yazdığı kitabın adı 'Nostalgia for The Modern: State Secularism and Everyday Politics in Turkey.' (Kabaca çevirecek olursam, 'Moderne Duyulan Nostalji: Türkiye'de Gündelik Siyaset ve Laiklik' diyebilirim.)
San Diego'daki Kaliforniya Üniversitesi'nde antropoloji dalında öğretim görevlisi olan Esra Özyürek, kitabında günümüz Türkiyesi'nde 1930'ların Atatürkçülüğüne ve laikliğine duyulan özlemi (nostalji) ve günümüz Türkiyesi'nde Atatürk'ün ve resimlerinin nasıl ikonlaştığını incelemeye çalışıyor. Kitabı henüz bitirmediğim için bir yargıda bulunamayacağım ama daha önsözü okur okumaz kitabı elimden bırakamaz hale geldim, çünkü konu gerçekten çarpıcı ve incelenmeye muhtaç.
Belki son on yıldır ülkemizde Atatürk, bir kişi olarak değil, hatta Cumhuriyet'in kurucusu olarak da değil, başlıca özlem nesnesi olarak, bir rüya karakteri veya bir ütopik kahraman olarak görülüyor. Tabii Atatürk sevgisinin artmasında hiçbir sakınca yok ama Esra Özyürek'in gözlemlediği gibi bu sevginin bir 'nostalji' olarak, yani geçmişe duyulan özlem olarak tezahür etmesi gerçekten ilginç.
Atatürk'ün belki kendisinin değil ama ona yakıştırılan bu yeni imgenin özellikle son on yıldır ülkemizde oynadığı bir başka rol de, 'ana muhalefet partisi' olma rolü. Bu ülkede özellikle son on yıldır bütün ama bütün siyasi tartışmalar sonunda gelip 'Atatürk olsa bu işe ne derdi' sorusundan da geçiyor ve siyaset arenasındakiler kendi meşreplerine göre bir cevap buluyorlar.
Ne var ki 'Atatürkçü muhalefet'in bir siyasi partisi yok. Kendisini bu muhalefetin içinde görenler farklı farklı partilere oy verebiliyorlar. Son on yıldır kendisini 'Atatürk'ün partisi' diye tanımlayan, hatta Atatürk resimlerini seçim afişi olarak kullanan Cumhuriyet Halk Partisi bu çeşit oyların gittiği partilerden sadece bir tanesi. O oyların hepsi CHP'ye gidiyor olamaz, çünkü Atatürk partisi CHP'den çok daha büyük.
Zaman zaman kendisini yeterince Atatürk'le tanımlamayan siyasi partiler seçim kazandığında Atatürkçü muhalefet hem büyüyor hem de sesini daha çok çıkartmaya başlıyor. Bugün de öyle dönemlerden birini yaşıyoruz.
Tabii bu Atatürkçü muhalefet kendi içinde birden çok fazla parçaya bölünmüş durumda. 'En uçta' diyebileceğimiz kesimler, 1946'dan, hatta iddia üzerine 1938'den sonrasını 'karşı devrim süreci' olarak niteliyorlar. Mesela Mümtaz Soysal'a göre karşı devrim 1950'de Demokrat Parti'nin iktidarıyla başladı.
Ama rahmetli Doğan Avcıoğlu'na (ve yine rahmetli Attilâ İlhan'a) göre karşı devrimi başlatan adımı İsmet Paşa 1938'de İngiltere ile serbest ticaret anlaşmasını imzalayarak attı.
Her neyse bu tartışmalar bir yana, Atatürkçü muhalefet içinde azımsanmayacak bir kesim, Atatürk'ü ve onun kendilerine göre seçtikleri bazı sözlerini neredeyse Tanrı kelamı gibi görme, bu hayallerindeki Atatürk'le ve onların neredeyse kutsal saydıkları sözlerle uyuşmayanları da her türlü despotik yöntemle susturma eğilimindeler. O kadar ki, mesela özelleştirmeyi Atatürkçülüğe aykırı görüyorlarsa hemen meşhur gençliğe hitabeden 'bütün tersanelerine girilmiş...' diye başlayan bölüm yeniden ortaya çıkıyor vs.
Ben kişisel olarak Atatürk'ü yanılmaz, eleştirilemez ve daha da önemlisi aşılamaz görmenin Atatürk'ün bize bıraktığı en önemli miras saydığım kendi aklımızı kullanmamızla ilgili öğüdüne ihanet sayıyorum.
Atatürk'ü eleştirilemez görmek bizi despotizme götürür, akıl tutulmasına yol açar.
Oysa Atatürkçülük, 'bilimsel düşüncenin gücü'ne inanmaktır, despotizm değil.

Bu yazı 1,069 defa okundu.