0 0 0000

İfade özgürlüğü ve AİHM

Türkiye Cumhuriyeti tarihi yasa ve özgürlük arasındaki çatışma biçiminde de özetlenebilir. Aydınlanma felsefesini esas alan genç Cumhuriyet, kendini iç ve dış düşmanlara karşı koruyacak bir hukuki yapı içinde, insan haklarından ziyade, devletin yetkinliğini hedefleyen bir sistem kurmuştu.

Bu nedenle, "kamu düzeni", "kamu yararı" kavramları, bireyin, o bireyin hakkının hep üzerinde görüldü. Hem yasalarda, hem de o yasaları uygulayan yargıçlar tarafından...

Türkiye'de adalet sistemi, özgürleştirici bir rol üstlenemedi, daha çok devlet gücünün temsilcisi durumunda oldu. Cumhuriyet'in ilk yılları, Anadolu'da bireyi ortaya çıkaracak üretim koşullarının sağlanmadığı dönemdi.

Eşrafın sanayiciye, burjuvaya dönüşmesi, köylünün tarım ve sanayi işçisi olması 80 yıllık süreçte bu koşulları sağladı. Hâlâ cemaatlerin etkisinden kopamamış geniş yığınların bulunduğu ülkemizde ortaya çıkan birey, farklı bir hukuk düzenine ihtiyaç duydu elbette.

İfade özgürlüğü, insan hakları kavramları gündeme gelir oldu. 6'ncı sayısı çıkan "Hukuki Perspektifler Dergisi" (HPD) son sayısında, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi çerçevesinde ifade özgürlüğünü ele almış.

Alanında bir başka örneği bulunmayan Hukuki Perspektifler Dergisi'nin başarılı yöneticisi Doç. Dr. Adem Sözüer'in yönetiminde bir yuvarlak masa toplantısı da yapılmış. Yuvarlak Masa'ya Doç. Dr. Ahmet Gökçen ile AİHM hâkimi Rıza Türmen katılmış. AİHM bilindiği üzere artık iç hukuk sistemimizi yakından ilgilendiren, içtihat oluşturan bir mahkeme.

Çünkü, Anayasa'nın 90'ıncı maddesinde yapılan değişiklikle, AİHM Türk hukuk sisteminin bir parçası haline geldi. Ceza Muhakemeleri Kanunu'ndaki son değişiklikle, AİHM'den çıkan ihlal kararı yeniden yargılama sebebi kabul edildi.

Yani, Brüksel'den verilen kararlar Türkiye'nin dört bir köşesindeki yargı organları için bağlayıcı hale geldi. Mahkeme, Türmen'in tanımıyla insan haklarının koruyucu olması gereken devletin öteki yüzüyle ilgileniyor, yani insan haklarının ihlalcisi yönüyle.

Tartışmacılar Türk Ceza Kanunu'nun yeni halinin hâlâ rahatsız edici unsurlar içermesine rağmen geçmişe göre büyük bir ilerleme sağladığında hemfikir. Yine katılımcılar, kamuoyunda ses getiren rahatsız edici uygulamaların yasadan ziyade uygulamadan kaynaklandığı görüşünde.

Katılımcıların türban davası açan Leyla Şahin'den, vicdani retçi Osman Murat Ülke'ye, Pakdemirli davasından Hasan Celal Güzel kararına kadar her davayı ayrıntısıyla tartışıyor ve ifade özgürlüğü konusunu ele alıyor. Sonucu, Rıza Türmen'in sözleri özetliyor: Avrupa'da temel olan bireyin ifade özgürlüğünü koruma, Türkiye'de ise daha fazla devleti koruma düşüncesi var. Bu temel yaklaşım devam ettiği sürece, maddeleri değiştirmek, düzenlemek, hiçbir şey ifade etmiyor.

Türmen'in de altını çizdiği gibi, değişen yasalara, gerçekleştirilen reformlara rağmen Türkiye'nin önündeki en büyük engel hâlâ düşünce ve ifade özgürlüğüdür. İlk küçük krizde çareyi ifade özgürlüğünü kısmakta bulan yönetim anlayışı ile bu engeli aşmak kolay görünmüyor.



Bu yazı 906 defa okundu.