En Sıcak Konular

Cengiz Çandar


Cengiz Çandar
0 0 0000

Abdullah Öcalan'dan 'karışık sinyaller'...



Türkiye’nin kuruluş belgesi olarak bilinen Lozan’da çözülememiş bir ‘Musul sorunu’ kalmıştı. Lozan, o anlamda ‘eksik’ bir kuruluş belgesidir. Musul’dan kasıt, Osmanlı Musul vilayetidir. Sınırları bugünkü Irak’ta Musul şehrinin merkez olduğu Ninova vilayetinin çok ötesine geçer. Bugünün, Erbil’i, Süleymaniye’si ve en önemlisi Kerkük’ü, hatta Bağdat’ın çok yakınındaki Diyala vilayetinin bir bölümüne, Hanekin ve Mendeli kasabalarını
içine alacak ölçüde uzanır.
Bugün Irak’ta Kürtlerle Bağdat’taki merkezi yönetim arasındaki ‘ihtilaflı topraklar’ konusu, aşağı yukarı Osmanlı Musul vilayetinin tümüne yakınını kapsar. Kürtler, o topraklardaki nüfus çoğunluğunun Kürt olduğundan hareketle, söz konusu alanı günümüzün ‘federal Irak’ı’nda ‘Kürdistan Bölge Yönetimi’ne dahil etmeye uğraşıyorlar.
Bundan 90 yıl önce de o bölgenin yani Osmanlı Musul Vilayeti’nin nüfus kompozisyonu, esas itibarıyla, bugünden pek farklı değildi. Yani, Kürt çoğunluklu idi.
Cumhuriyetin kurucu kadroları başta Mustafa Kemal- ısrarlı Musul Vilayeti’nin Osmanlı bakiyesi altında kurulacak ‘yeni devlet’in toprakları içinde olmasına çok uğraştılar. Lozan’da İsmet Paşa (İnönü) ile İngiltere’yi temsil eden Lord Curzon arasında Musul Vilayeti üzerinde cereyan etmiş ve zabıtlara geçmiş olan polemikler ibret vericidir.
Musul Vilayeti konusu çözülmeden imzalanmış olan Lozan Anlaşması’nın Türkiye Büyük Millet Meclisi’ndeki tartışmaları da zabıtlar okunduğu vakit, aynı derecede, ibret vericidir.
Musul Vilayeti sorunu, Türkiye ile İngiltere arasında çözülemeyince, İngiltere’nin bastırmasıyla Milletler Cemiyeti’ne havale edildi. Türkiye, mecburiyetten ama isteksizce durumu kabul etti. Milletler Cemiyeti’nin 1925 tarihli raporu, Musul Vilayeti’nin kurulması tasarlanan Irak devletine bırakılmasını öngördü. Ancak, bunu şartlara bağladı. O şartlar yerine gelmediği takdirde, söz konusu coğrafyanın Türkiye’ye iadesine açık kapı bırakıldı.
Türkiye’nin Musul Vilayeti’nden elini yıkaması, 1926’da Türkiye-İngiltere-Irak arasında imzalanmış Ankara Anlaşması’dır.
Yani, Cumhuriyet’in kuruluşundan 1926’ya dek bugünkü Irak topraklarının yüzde 30’undan fazlasını oluşturan bir toprak parçası, üzerindeki insanlarla birlikte, Türkiye’nin ‘kendi toprağı’ ve ‘kendi halkı’ olarak görmeye devam ettiği, en azından üzerinde ‘iddia’ taşıdığı bir alan olmuştur.
Bu ne demektir?
Eğer,  Musul Vilayeti, yeni Türkiye Cumhuriyeti toprakları içine alınabilse idi, muhtemelen ‘Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş felsefesi’ farklı olacaktı demektir. Türkiye, kendi Doğu ve Güneydoğusu dışında, Bağdat yakınlarına kadar uzanan bir alanda, coğrafi devamlılığa sahip bir ‘Kürt nüfusa’ sahip olarak, onlarca yıl boyunca ‘Kürt yoktur’ anlamında bir ‘asimilasyonist politika’yı öngörebilir miydi?
Bu mümkün değildir. Mümkün olamazdı. İster istemez, 16. yüzyıldaki Sultan Selim-İdris Bitlisi
mutabakatına benzer, onun ‘güncellenmiş’ halini ifade eden bir ‘kontrat’a dayalı olarak yeni cumhuriyetin kurulması gerekecekti.
O zaman yapılması gerekecek olan döneme şimdilerde ulaşmışa benziyoruz.
***
Abdullah Öcalan’ın PKK’ya yakın bilinen Fırat Haber Ajansı aracılığıyla dün gazetelere düşen görüşleri arasında yer alan ‘başlayan yeni süreç’in ‘Mustafa Kemal’in Cumhuriyet’i kurması kadar önemli olduğuna’ işaret etmesi ‘Geç oldu ama iyi olacak, 1920’lerde başlayan işi şimdi tamamlayacağız’ demesi ilginçtir. Ve önemlidir. Sırf Abdullah Öcalan dedi diye düşünmeden, ‘tarih şuuru’ taşımadan bu yaklaşımı reddetmek doğru değildir.
Nitekim ‘Ben cumhuriyetin kazanımlarını göz ardı etmiyorum, ama cumhuriyet şimdi demokratikleşecek, tüm olumlu yanları, kazanımları yeni döneme taşırılacak’ değerlendirmesi de, üzerinde durulmaya değerdir.
Dahası, ‘bağımsız devlet’ ve ‘federasyon’a karşı çıkan değerlendirmeleri. “Eskiden devlet kurarsak, her şey hallolur diye düşünüyordum. Sonra devletin çözüm değil, sorun olduğu düşüncesine vardım. Devletin varlığı sorunu çözmüyor, daha da derinleştiriyor. Bu nedenle ben çözümü devlette görmüyorum. Bana, Amerika’nın Barzani’ye verdiği gibi bir federasyon deseler bunu kabul etmem” diyor. ‘Devlet’ten kastı tabii ki ‘bağımsız Kürt devleti’. Bu sözleriyle ‘bağımsız Kürt devleti’ ve ‘federasyon’a kapıları kapatmış bir PKK lideri mevcut.
Herhangi bir Kürt talebini ‘üniter devlet’ elden çıkarsa endişesiyle karşılayıp, tepki gösterenlerin elinden ‘argüman silahları’nı alıp silahsızlandırıcı bir değerlendirme Abdullah Öcalan’ınki.
Ne var ki, ‘çözüm yolu’ olarak gördüğü son derece soyut ve bulanık. Şöyle diyor:
“Benim çözüm modelim şudur: Devlet olacak, diğer tarafta demokratik Kürt ulusu olacak. Kürtler
devletin varlığını tanıyacak, kabul edecek. Devlet de Kürtlerin demokratik ulus olma hakkını kabul edecek. Böylece orta bir yerde buluşacak, uzlaşacaklar. Sonra devlet isterse yine her yerde bayrağı olacak isterse her yere hizmet götürecek, isterse her yerde Türkçe öğretecek.”
Yani, ‘tek bayrak’, ‘tek devlet’ fikrini Abdullah Öcalan kabul ediyor ve Kürtlerin de kabul etmesi gerektiğini belirtiyor. ‘Devlet’in neler yapabileceklerine ilişkin söyledikleri ise, devletin ya zaten yaptıkları veya zaten yapması gerekenler. Bu noktada ‘yaratıcı’ bir düşünce ortada yok.
Kürtlerin ‘demokratik ulus olma hakkı’ ise bulanık, belirsiz. Ne demek ‘demokratik ulus’, ne demek böyle bir ‘hakkın kabulü’ ile sağlanacak ‘uzlaşma’ ya da bulunacak ‘orta yol’?
Şu sözleri bu bulanıklığın açılması sayılabilir mi?
“Kürtlerin her alanda örgütlenmesinin önü açılacak, Kürtler demokratik bir ulus olarak varlık kazanacak. Kendi sporunu, eğitimini, dini örgütlenmelerini, meclisini, belediyelerini yapabilirse kendisi yapacak, kuracak. Hatta kendi öz savunması bile olacak. Kendi ihtilaflarını çözecek bir savunma gücü olacak.”
Bu dedikleri daha önce söyledikleri ile çelişmeli. Bu dedikleri, ‘federal Irak’ yapısı içinde ne kadar federal olduğu bile tartışmalı ‘Kürdistan Bölge Yönetimi’nin konumuna benziyor. Türkiye’nin idari yapısı, gelenekleri ve devlet kültürü içinde olabilecek bir şey değil Abdullah Öcalan’ın bu söylediği. Sadece kendi görüşleriyle ‘çelişkili’ olması bir yana, uygulama şansı sıfır.
Herhangi bir çözümün, o ülkenin ve ‘sorun’un özgün şartlarından üremesi gerekiyor. Çeşitli örnekler ve tarihten elbette yararlanmak gerekir ama Türkiye’nin ‘Kürt sorunu’nun, bir ‘Türkiye modeli’ne göre çözümü kaçınılmaz.
En basitinden ‘Kürtler’ sözcüğü bile belirsizlik içeriyor. Türkiye’de Kürtlerin yarısından çoğu ‘Fırat’ın Batı’sında’  yaşıyor. Evet, Güneydoğu’da nüfusun büyük çoğunluğu ve üstelik ‘sınır aşan’ bir coğrafi devamlılıkları var ama yarısından çoğu, nüfusun çoğunluğunu oluşturmadıkları ve üstelik Kürt olarak saptanmalarının bile anlamsız ve gereksiz olduğu bir alanda yaşarken, ne meclisi, ne öz savunması, ne kendi sporu?
***
Abdullah Öcalan’ın bu ‘sorunun çözümü’ne yapabileceği asıl katkı, açıklayacağı ‘yol haritası’nın PKK’nın silahsızlanması, bir başka deyimle Kürt sorununun ‘şiddetten arındırılması’ için bir ‘yol haritası’ olmalı. Bunu duymadık. Duyduğumuz vakit, katkısının ne olabileceğini (ya da olamayacağını) anlayabileceğiz.
PKK’nın silahsızlanması da ilk bakıştaki kadar kolay bir iş değil. Çünkü mesele Kandil Dağı’ndakilerin Abdullah Öcalan’ın talimatıyla ‘ovaya indirilmesi’ kadar basit değil. Eli silahlı PKK’lıların üçte birinden fazlası Türkiyeli değil Suriyeli. Ama Suriye’de vatandaş olduklarına dair belgeleri bile yok. Varsayalım ki, Öcalan talimat verdi ve PKK’lılar silahlarını bırakacaklar, peki Suriyeli PKK’lılar nereye gidecekler? Kuzey Irak’taki Kürt yönetimi, sayıları aileleriyle birlikte birkaç bin kişiyi bulan böyle bir topluluğu bağrına basmak istemiyor. Suriye rejimi varlıklarını kabul etmiyor.
Bir de PKK’nın lideri kadrosu var. Varsayalım ki, her şey yolunda gitti ve onlar da silah bırakmayı kabullendi. Şu aşamada Türkiye’ye dönecek halleri yok. Nereye gidecekler, nerede, hangi statüde kalacaklar?
Yani, ‘Türkiye modeli’ ile çözülmesi gereken bir durumun, kaçınılmaz bir de ‘sınır aşan’, ‘dış boyutu’ var. Bu işler bırakın çözümünün basit olmadığını, çok da girift.
O nedenle, çok hassas biçimde yürütülmesi gereken, ‘ince ayarlı’, çok yönlü bir süreç ile karşı
karşıyayız. Ama en önemlisi -hep söylediğimiz gibi- çözüm iradesi.
Ve çözüm iradesi gösterilirken kullanılacak dil ve uslûp.
Şu anda ‘iş’in çok başında, başlangıç aşamasındayız. Fena gitmiyor...

radikal



Bu yazı 1,060 defa okundu.






Yorumlar

 + Yorum Ekle 
    kapat

    Değerli okuyucumuz,
    Yazdığınız yorumlar editör denetiminden sonra onaylanır ve sitede yayınlanır.
    Yorum yazarken aşağıda maddeler halinde belirtilmiş hususları okumuş, anlamış, kabul etmiş sayılırsınız.
    · Türkiye Cumhuriyeti kanunlarında açıkça suç olarak belirtilmiş konular için suçu ya da suçluyu övücü ifadeler kullanılamayağını,
    · Kişi ya da kurumlar için eleştiri sınırları ötesinde küçük düşürücü ifadeler kullanılamayacağını,
    · Kişi ya da kurumlara karşı tehdit, saldırı ya da tahkir içerikli ifadeler kullanılamayacağını,
    · Kişi veya kurumların telif haklarına konu olan fikir ve/veya sanat eserlerine ait hiçbir içerik yayınlanamayacağını,
    · Kişi veya kurumların ticari sırlarının ifşaı edilemeyeceğini,
    · Genel ahlaka aykırı söz, ifade ya da yakıştırmaların yapılamayacağını,
    · Yasal bir takip durumda, yorum tarih ve saati ile yorumu yazdığım cihaza ait IP numarasının adli makamlara iletileceğini,
    · Yorumumdan kaynaklanan her türlü hukuki sorumluluğun tarafıma ait olduğunu,
    Bu formu gönderdiğimde kabul ediyorum.





    Diğer köşe yazıları

     Tüm Yazılar 
    • 2 Mart 2012 'İç savaş salgını' ve 'korunma yolları'...
    • 8 Şubat 2012 Türkiye, Suriye'de savaşa mı gidiyor?
    • 13 Temmuz 2011 Diyarbakır DTK'nın, BDP Ankara'nın
    • 22 Haziran 2011 Türkiye'nin doğru Suriye pusulası
    • 14 Haziran 2011 Yeni anayasa için AK Parti-BDP-CHP uzlaşması
    • 13 Mayıs 2011 İktidar Kürt sorununu anlamalı
    • 16 Nisan 2011 AK Parti'nin Güneydoğu'da 'siyasi ricatı...'
    • 12 Nisan 2011 Aday listelerini okuma kılavuzu
    • 1 Mart 2011 Hoca ve 28 Şubat'ın cenazesi
    • 22 Şubat 2011 Libya: Osmanlı dominosu ve Bingazi'deki kan davası
    • 19 Şubat 2011 Ergenekon faturası
    • 5 Şubat 2011 Mısır'ın tarih yazdığı gün...
    • 8 Ocak 2011 Hizbullah tahliyesi mi rönesansı mı?
    • 5 Kasım 2010 TAK, ne kadar PKK, ne kadar 'Ergenekon?'
    • 29 Ekim 2010 'Tek Cumhuriyet'in iki Ankara'sı
    • 26 Ekim 2010 Bu gidişle katilden çocuk yaratılacak
    • 6 Ekim 2010 Washington'daki Türkiye
    • 1 Ekim 2010 Daha seyahatin başı, çözümün eşiği değil...
    • 29 Eylül 2010 Türkçeye onurunu iade edin
    • 21 Eylül 2010 Hakkâri provokasyonuna inat

    En Çok Okunan Haberler


    Haber Sistemi altyapısı ile çalışmaktadır.
    4,853 µs