0 0 0000

Kriz neleri ne kadar değiştirir?

KÜRESEL mali kriz daha nereye kadar gidecek ve nelere yol açacak? Amerika'dan Avrupa'ya ve Uzakdoğu'ya kadar bütün dünyada şu sırada merak ve kaygı ile sorulan bu soruya kesin bir yanıt verebilecek kimse yok.
Kimine göre, küresel ekonomik ve sosyal çöküntünün henüz başındayız; dolayısıyla önümüzde daha karanlık günler -hatta aylar- beklenebilir...
Kimine göre ise, birçok ülkede alınan zecri mali önlemler sayesinde belirli bir toparlanma olabilir ama, artık ok yaydan çıkmıştır; dolayısıyla bu krizin yarattığı sarsıntı dünyadaki ekonomik ve siyasal düzenin değişmesine yol açacaktır...
Bu hengâmede "Daha önce de ABD'de ve Asya ülkelerinde ciddi mali ve ekonomik krizler yaşandı, ama hepsi gelip geçti" diyenler de var, ama açıkçası "Artık hiçbir şey eskisi gibi olmayacak" diye düşünenler çoğunlukta...

 ABD fazla yayıldı
Aralarında Amerikalıların da bulunduğu birçok düşünür ve stratejist, bu krizin dünyadaki güç dengelerinde önemli değişikliklere yol açacağını, bu arada ABD'nin tek Süper Devlet olarak nüfuzunu, "kısmen" de olsa kaybedeceğini söylüyor. Kuşkusuz bu, bugünden yarına olacak bir şey değil. Ama ünlü London School of Economics profesörü John Gray'in deyişiyle, "İkinci Dünya Savaşı'ndan beri devam eden ABD'nin küresel liderliği sona ermekte ve güç dengelerinde tarihi bir sapma başlamaktadır"...
ABD'nin, son finansal kriz ile ortaya çıkan "gerilemesi"nin çeşitli nedenleri var tabii. Bunda önemli rol oynayan faktör, ABD'nin gücünü fazla yayarak zorlaması ("over-stretching") geliyor. Gerçekten Bush yönetiminin Afganistan ve Irak'taki müdahaleleri bu zorlamaların ağır (mali, siyasi, psikolojik) faturasını çıkarmıştır.
Şimdi ABD'nin rakipleri veya düşmanları (Rusya'dan Çin'e, İran'dan Venezuela'ya kadar) bu manzarayı ellerini ovuşturarak izliyorlar. (Ahmedinecad ve Chavez'in alaylı ifadeleri de bu işin cabası!)
Tabii ABD bu krizle yere çakılacak veya uluslararası arenada silik hale düşecek bir ülke değil. Amerikalıların ekonomiden teknolojiye kadar, çeşitli alanlardaki yaratıcılığı, dinamizmi ve potansiyelini iyi kullanma yeteneği, onun yeniden toparlanmasını sağlayacaktır. Ancak bu arada ABD daha çok kendi iç sorunlarına eğilecek, içine kapanmamakla beraber dışa eskisi kadar açılmayacaktır. Hele Barack Obama'nın başkan seçilmesi bu yolu açacaktır. Son kriz de, Demokrat Obama'nın seçilmesi şansını iyice artırmış görünüyor.

Rakipler de sıkıntıda
ABD'nin bu kriz sonucunda eski ekonomik ve siyasal gücünü kaybetmesine karşılık, rakiplerinin daha öne çıkması olasılığı var tabii. Ama kimler ve nereye kadar?
İngiltere'nin ünlü Chatham House müdürü, siyaset bilimcisi Dr. Robert Niblett, Rusya, Çin, AB ve aralarında Hindistan'ın da bulunduğu Üçüncü Dünya ülkelerinin her birinin kendi iç sorunları ve zaafları nedeniyle yeni dönemde dahi ABD'ye fazla meydan okuyamayacağı kanısında. Unutmamalı ki, mali kriz bütün bu ülkeleri de derinden sarsıyor. Çoğunun bu sıkıntıların üstesinden gelmesi, belki de ABD'den de daha zor.
Ama sonuçta güç dengelerinde yeni gelişmelerin olacağı ve ABD'nin karşısına -zamanla- yeni güç odaklarının oluşacağı açık.
Bu, bazı düşünürlere göre, bu güçler arasındaki rekabeti ve sürtüşmeleri kızıştırabilir, hatta savaş tehlikesini de artırabilir. Son zamanlarda yeni bir Soğuk Savaş dönemine doğru gidildiği söylenmeye başladı. Bu hayra alamet değil. Hele bugünkü kriz ortamında...

milliyet

Bu yazı 1,069 defa okundu.