0 0 0000

Kriz içinde bir ülke

NEW YORK

Kim ağzını açsa mutlaka şu cümleciği kullanıyor: "Büyük buhrandan buyana yaşanan en büyük ekonomik kriz..." Kriz sözcüğü başka coğrafyalarda değişik anlamlar taşıyabilir, ama Amerika'nın finans merkezi New York'ta yaşayanlar için işsiz kalma tehlikesi ve fukaralaşmak demek... Bir hafta içerisinde bankacılık sektöründen onbinlerce iyi maaşlı profesyonel işini kaybetti; onbinlercesi de aynı akıbete uğramanın tehdidi altında...

Hızla seçime giden bir ülke Amerika ve doğal olarak krizden şimdilik hiç etkilenmemiş görünenler bile konuya ilgi duyuyorlar. George W. Bush yönetimi, krizi geride bırakabilmek için 700 milyar dolarlık bir 'krizden çıkış paketi' üzerinde çalışıyor. Muhaliflerin buna tek bir sorusu var: "Başımıza bu krizi açanın, emrine devasa bir kaynak verilse bile, bizi ondan kurtarması beklenebilir mi?" Dile kolay geliyor, ama 700 milyar dolar Türkiye'nin milli gelirinden fazla...

ABD'nin karşı karşıya kaldığı ekonomik tablo, aslına bakılırsa, nicedir "Geliyorum" diyen bir felâket... Geçen yılın büyük bölümünde, ABD, emlâk fiyatlarının suni biçimde artmasına sebep olan bir yanlış uygulama sonucunda derin bir sıkıntıya düşmüştü: Gelir seviyesi henüz ev alabilecek düzeyde olmayan tasarruf sahiplerine kredi açmış olan finans kurumları geri ödemelerde yaşanan tıkanıklık yüzünden dar boğaza giriverdi.

Bu yılın başından itibaren 11 Amerikan bankası battı. Krediyle alınmış onbinlerce evin sahibi, borç taksitlerini ödemede zorlandığı için, evini kaybetti. Bugün karşımızda olan tablo bir tür domino etkisinin sonucudur; çürük kredilerin zorladığı bankacılık sisteminde ilk olumsuz etkiler, daha çok riskli projelere yatırım yaparak büyük kârlar elde etmiş finans şirketleri üzerinde hissediliyor. Lehman Brothers iflâs edip kapılarını kapattı. Merrill Lynch ile American International Group (AIG) son dakikada kurtarıldı.

Dünyaya bireysel başarı ve özel girişim üzerine oturan kapitalizmi hediye etmiş ABD, bu en büyük krizinde, çare olarak 'devletleştirme' yöntemine başvuruyor. Fannie Mae ve Freddie Mac adını taşıyan iki dev emlâk kredisi şirketi, geri dönüşü olmayan ev kredileri yüzünden zora düşünce, devlet denetimi altına alınarak kurtarıldı.

Bu kadar masum görünen yöntemle kurtarılan iki firma yüzünden Amerikan vergi mükellefinin omuzuna 5 trilyonluk yeni kambur binmiş oldu.

Bush yönetimi sıradaki finans firmalarını kurtarmak için 700 milyar dolarlık bir kaynağın ayrılmasını Kongre'den bekliyor; Kongre de bir şeyler yapılması gerektiğini kabul ettiği halde, kaynağın bu kadar fazla olması gerektiğini sorguluyor. Bir de, bu duruma düşüren bir kadroya kurtarıcı rolü tanınmasını tuhaf buluyor Kongre.

Siyasi sistemin her iki tarafı (Cumhuriyetçiler ve Demokratlar) da Afganistan ve Irak'a savaş açma yanlışında ortak oldukları için, yaşanan ekonomik krizde Amerika'nın uzak iklimlere nizamat verme aculluğunun oynadığı rol fazla tartışılmıyor. Ancak herkesin bildiği gerçek şu: Yalnızca 50 milyar dolara mal olacağı ve bu rakamın da çıkarılacak petrolle karşılanacağı yalanı üzerine başlatılan Irak macerası bugüne kadar yaklaşık 1 trilyon dolarını yedi Amerikan vergi mükellefinin; daha ne kadara mal olacağı ise hiç bilinmiyor.

Biraz da ekonomik refah için kullanılabilecek kaynaklar Afganistan ve Irak'a gittiği için girildi bugün yaşanan krize.

New York'ta insanların yüzleri çok şey anlatıyor.

yenişafak

Bu yazı 1,240 defa okundu.