0 0 0000

İran ve müeyyideler

İran, nükleer programı yüzünden ağır ve büyük baskılar altında, bunlara karşı koymaya çalışıyor. Baskıların bazıları diplomatik, bazıları askerî ve bazıları da ekonomik-mali alanlarda kendilerini hissettiriyorlar.
Ekonomik-mali baskıların bir kısmı da müeyyideler şeklinde yürürlüğe sokulmuş bulunuyor. BM Güvenlik Konseyi, bu müeyyidelerde başı çekiyor. Konsey, geçen yılın aralık ayında aldığı ilk ve bunu takip eden bu yılın mart ayındaki müeyyide kararlarıyla İran'ı nükleer programından vazgeçirmeye çalışıyor.

Konseyin aralık kararı üye ülkelerin İran'a balistik füze teknolojisi ve nükleer programına katkı yapacak malzeme ve teknolojilerin satış ve transferlerini yasaklarken bazı İranlı şirket ve şahısların dış mali varlıklarının dondurulmalarını hükme bağlamıştı. Mart kararı ise aralık kararının kapsamını genişletmiş, İran'ın silah ihracatını yasaklamış, birinci karardaki kara listeye 28 İranlı şirket ve şahsın adını eklemişti. Konsey, bunlarla da yetinmeyerek birkaç aydır üçüncü ve daha kapsamlı ve geniş bir müeyyide kararının alınması için çalışıyor. Üçüncü kararın arkasındaki Amerika ise bu kararı beklemeyerek geçen perşembe günü İran'a karşı kendi başına çok önemli bir müeyyide kararı almış bulunuyor. Dışişleri Bakanı Rice ve Maliye Bakanı Paulson'ın birlikte kamuoyuna açıkladıkları bu karar, esasen bir paket niteliğinde. Pakette; İran Devrim Muhafızları kitle imha silahlarını yayan bir örgüt; Devrim Muhafızları'na bağlı Kudüs Gücü de terörizmi destekleyen bir örgüt olarak tanımlanıyor, ilan ediliyor ve bunlara karşı mali müeyyideler getiriliyor. Ayrıca bu iki örgüte ek olarak Bank Melli, Bank Mellat ve Bank Saderet, beş Devrim Muhafız lideri, dokuz şirket ve İran Savunma Bakanlığı Silahlı Kuvvetler Lojistik birimi de müeyyideler kapsamına alınıyor.

Amerika, bu müeyyideler paketi ile söz konusu İranlı şirket, örgüt ve şahısların Amerikan mali sistemi ile alakalarını kesmeyi ve bunlarla alakalı yabancı şirket ya da ülkeleri de mevcut alakalarından vazgeçirerek İranlı hedeflerin dünyanın belli başlı mali sistemlerinden dışlanmalarını sağlamayı ve böylece İran'ın dış mali bağlantılarını büyük ölçüde durdurmayı planlıyor.

Esasen Amerika, son müeyyide kararından çok önce de İran'ı dış mali cephede tecrit etmek için olağanüstü çaba sarf edip duruyor. Bu çabaları yürüten de Amerikan Maliye Bakanlığı Terörizm ve Mali İstihbarat Müsteşarı Stuart Levey. Son bir-iki yıldır İran ile iş yapan, mali bağlantıları olan ülke başkentlerini ziyaret edip mali yetkileri, banka ve mali kurum yöneticilerini İran ile bağlarını askıya almaya ya da kesmeye davet eden, bunları ikna etmeye çalışan Levey'in bu çabalarından önemli sonuçlar alındığı söyleniyor.

Bu sonuçlar arasında, Almanya'nın iki büyük bankası olan Deutsche Bank AG ile Commerzbank AG'nin İranlı şirketlerle olan bağlarının büyük kısmını kesme kararı aldıkları açıklamaları var mesela. Ayrıca, bunlara ek olarak dünyanın en büyük bankası sayılan İsviçre merkezli UBS ve üç büyük Japon bankasının da aynı yönde karara vardığı bu bağlamda zikredilebilir. Levey, bunların dışında pek çok başka milletlerarası banka ve mali kurumun da İran ile bağlarını kestiklerini; ama bunların meçhul kalmayı tercih ettiklerini söylüyor.

Amerika'nın Levey ile sahne arkasında yürüttüğü bu mali tecrit politikasına Avrupa'da en çok Fransa destek veriyor. Cumhurbaşkanı Sarkozy açıkça Fransız şirketlerinin İran'da yatırım yapmamaları çağrısı yapmış bulunuyor. Hatta Sarkozy, Güvenlik Konseyi'nin yeni müeyyide kararını beklemeden Avrupa Birliği'nin İran'a müeyyide kararı alması gerektiğini söylüyor.

İran ise müeyyidelerin hiçbir etkisinin olmadığını, olmayacağını, yolundan dönmeyeceğini açıkça söylüyor. Bakalım, sonuç nasıl olacak?

zaman

Bu yazı 1,003 defa okundu.