İran-ABD: Sessiz mutabakatlar?

"Zor denklemin" kibar ifadesi şu; İran Irak'ın dostu ve komşusu, ABD Irak'ın stratejik ortağı. Bağdat ikisiyle de iyi geçinmek zorunda! Böyle söyleyince sorunlar aşılır gibi görünüyor değil mi?.. Değil. Tersine tam bir bataktan bahsediyoruz.

Bu üçlünün arasındaki ilişkileri "zor denklem" diye tanımlamak bile bir çok uzman tarafından "ayıp" sayılabilir. "Tehlikeli" daha iyi bir anlatım onlara göre.

ABD ve Irak, güvenlik anlaşmasını imzaladılar ve Irak meclisi de bunu onadı. Şii temsilcilerin sert muhalefetine rağmen. Arada bir de referandum geçirecek bu karar. Ama şu an geçerli.

İran'ın bu anlaşmayı başından beri istemediği biliniyor. Bağdat ise bu konuda İran'ı ikna edebilmek için hayli uğraştı. Başbakan Maliki bizzat Tahran'a gitti ve durumu anlattı.

Buna rağmen İran'ın ikna olduğunu, hatta anlaşmanın içinde "çekilme günü" ve "diğer ülkelere Irak'ın basamak yapılarak ABD operasyonu düzenlemesi" aleni olarak yazılmasına rağmen zor.

Esasen, "kesin muhalefeti" dışında İran'ın duygularının tam olarak bilindiğini söylemek zor. Ama Irak'daki Amerikan varlığının ve bu varlıktan hareketlenecek gelişmeleren sınırlanabileceğine inanmadığı söylenebilir.

Kaldı ki eski cumhurbaşkanı Rafsancani'nin bu anlaşmayı, "Iraklıları köleleştirme amaçlı Amerikan girişimi" diye nitelediği hafızalarda. Peki ama İran'ın bu anlaşmayı destekleme ihtimali yok mu?

Daha doğrusu yok muydu? Bu ilginç bir soru. Çünkü bölgedeki bitmeyen çözümsüzlüğe şifa olabilecek bir yanıt içerebilir!

Evet vardı! İran bu anlaşmayı, Körfez’i kapsayan bölgesel güvenlik sistemine katılma olanağı verecek garantiler elde ederse kabullenecekti. Ama olmadı. Bu konu önemli. Çünkü belli ki ABD de bunu kabul etmedi.

Üçgen içinden bakıldığında en zor durumda kalanın Bağdat olduğunu söylemek kolay. Irak, komşusu ile yeni ve geniş anlaşmalar yaparak, İran-ABD tahtıravallisini dengeleyecebileceğini de düşündü.

Ama düşünceler Ortadoğu da kolay pratik kazanmıyor. İran'ın haklı olduğu nokta ise, Irak'ın hâla-taze anlaşmanın sonuçlarının belli olmadığı bu anda-Amerikan siyasi ve askeri nüfuzuna boyun eğmiş durumda olması.

Haliyle Bağdat’tan gelecek iş rahatlatıcı garantilerin "sağlam" olmayacağını düşünen Tahran görüşü makul sayılabilir.

Washington ise standart söyleminden vazgeçmiş değil. İran’ı anlaşmayı engellemeye çalışmakla suçluyor. O'nun hesabı da kendine göre. Anlaşmanın, Irak’ın komşularını ve Körfez ülkelerini Şii eğilimin ülkeyi İran’a bağlı bir devlet yapamayacağı bir noktaya ulaşmaya çalışıyor.

Bunlara rağmen anlaşmanın imzalanmasının İran için de bir avantaj doğurduğu varsayılabilir. Çünkü eğer gerçekleşmeseydi, ABD sertleşebilirdi. Ve bu sertlikten önemli bir pay İran'ın hesabına düşebilirdi! Bu da üzerinde düşünülmesi gereken bir durum.