Kunta Kinte altın zincir takar mı?

Afrika'nın öneminin fark edilmesi, yeni girişimlere bakarak taze sayılabilir. Gerçek ise daha farklı. En az sekiz yıl önce Afrika'nın dünyanın gelecekteki "kıymetlisi" olacağı hesaplanmıştı.

Zaten Büyük Ortadoğu Projesi'nin "büyük" kısmını oluşturan coğrafyalardan biri de Afrika'ydı. ABD başta olmak üzere bir çok güç, enerji analizlerinde Ortadoğu ile birlikte Afrika'yı da sayıyor artık.

Afrika elbette acılı bir kıta. Bölgedeki silahlanma, siyasi gerginlikler, diktatörler, istikrarsız rejimler, politik ve ekonomik belirsizlikler, radikal İslam, nüfus artışı, terörizm, enerji güvenliği ve bunlara ek olarak bizzat her Afrika ülkesinin sağlık, eğitim gibi sorunları hala gündemde.

Ama tüm bunlar Afrika'nın kısa gelecekteki enerji kaynağı olacağı gerçeğini, ve elbette bu nedenle Batı'nın "ilgisini" çekeceğini değiştirmiyor. Ama Afrika bu "samimi" ilgiden yetetrince memnun mu?

'Benim Afrikam'!

Pek çok ülke Afrika sevgisini ispatlamak için 2005 yılını “Afrika Yılı” ilan etti. Bu nedenle Afrika kıtasını temsil eden Afrika Birliği’nin (AFB) önemi de arttı.

Afrika ülkelerinin devlet başkanları pek çok zirve ve toplantıya davet edilir hale geldi. G8 ülkeleri bile, düne kadar esamesi okunmayan bu kıta liderlerini bazı  davet eder hale geldi.

AFB; Çin, Hindistan ve Japonya’dan sonra Türkiye’yi de Afrika’nın stratejik ortağı ilan etmişti. Türkiye de bilindiği gibi bir süre önce, başlığı "Ortak Bir Gelecek İçin Dayanışma ve İşbirliği" olan Türkiye-Afrika İşbirliği Zirvesi İstanbul’da gerçekleştirdi.

Aslında bu toplantıya katılım biraz şaşırtıcı oldu. Şimdiye değin yapılan toplantılarda AFB’ye bu kadar geniş katılım sadece Çin’de yapılan toplantıda olmuştu. 53 ülkeye davetiye gönderilmesi ve Lesotho, Mozambik ve Svaziland dışındaki 50 ülkenin katılımının gerçekleşmesi özellikle Batı ülkeleri şaşırttı.

Bunda elbette Türkiye isminin önemi var ama Afrika'nın tercihlerinin de öyle!

AB ve Afrika: Çok zorlanacak!
 
Portekiz'in başkenti Lizbon'daki Avrupa Birliği-Afrika Zirvesi'nde liderler serbest ticaret ve demokrasiye vurgu yapan bir stratejik ortaklık belgesi imzaladı. Ama imzanın çok sağlam, hatta hiç sağlam durmadığını söylemek gerekiyor.
 
Avrupa Birliği-Afrika Stratejik Ortaklık Belgesi, güvenlik, kalkınma ve iyi yönetim alanlarındaki ortak politikanın esasları belirleniyor. Fakat burada ortaya konan amaçların hayata geçirilmesi hayli zor.

Bazı Doğu Afrika ülkeleri yeni anlaşmaya 'evet' demiş olsa da, diğer birçok ülke bu anlaşmanın kırılgan ekonomilerine zarar vereceğini düşünüyor. Anlaşma, Afrika ürünlerinin Avrupa'ya serbestçe girebilmesi karşılığında Afrika ülkelerinden pazarlarını Avrupa ürünlerine tamamen açmasını öngörüyor.

Cümle iyi ama herkes öyle düşünmüyor; Senegal lideri Wade bunlardan biri... "Avrupa, Afrika'daki rekabeti kaybetmeye yakın". Bu cümle önemli. Çünkü artık herkes biliyor ki Afrika'da sağlam bir oyuncu var; Çin! Zaten anlaşma, AB'nin Afrika'da Çin'in giderek artan etkisine karşı durumu dengeleme çabası olarak görülüyor.

Çin ne kadar güçlü?

Bu soruya tek cümleyle yanıt vermek zorunda olsaydık, "çok" der ve konuyu kapatırdık. Çin-Afrika İşbirliği Forumu, Çin ile Afrika arasında yeni bir stratejik ortaklık ilişkisinin kurularak geliştirilmesine karar vereli çok oluyor. 

Çin-Afrika İşbirliği Forumu Pekin Zirvesi sonunda yayımlanan bildirgede, yeni Çin-Afrika stratejik ortaklık ilişkisinin, siyaset alanında eşitlik ve karşılıklı güven, ekonomi alanında işbirliğiyle ortak kazanç ve kültür alanında birbirlerinin deneyimlerinden faydalanma temelinde oluşturulduğu belirtildi.

Öte yandan, Çin'den 12 işletme ve kuruluş, Afrika ülkelerinin hükümetleri ve işletmeleriyle 1.9 milyar dolar tutarında 16 işbirliği anlaşması imzaladı. Etiyopya, Mısır, Güney Afrika Cumhuriyeti, Nijerya, Kenya ve Gana dahil 11 Afrika ülkesiyle imzalanan projeler, altyapı tesisleri inşası, tele-komünikasyon ve teknik donanım ihracatı, doğal kaynakların geliştirilmesi ve finans sigortası gibi alanları kapsıyor.

Ama tüm bu teknik ifadeler içinde üzerinde durulması gereken kelime "güven". Afrika, Çin'e güveniyor ve doğrusunu söylemek gerekirse Çin de bunu istismar etmiş değil. Bu, Türkiye-Afrika ilişkilerinde de geçerli.

Afrika liderleri Batı ile geçmiş deneyimlerin etkisi altında. Bu yüzden kimle yakınlaşacaklarına karar verirken oldukça seçici davranıyorlar. Hatta menfaatlerine bile olsa vazgeçebiliyorlar.

Peki ya ABD?

Amerika da Afrika'da işi hayli zor olan bir ülke. Bu yüzden klasik diplomasi hamlelerinin zor olduğunu görüyor. Afrika-ABD ilişkisinin geçmeşi bugüne ağır ipotekler koyuyor. ABD'nin elinde iki yol var gibi.

Ya Afrika'ya orduyla gelmek (dönmek) ve/veya Obama'nın Afrika cazibesini kullanmak. Belki de Kenya ve Somali etkisi bu bağlamda ortaya çıkmış olabilir.

Afrika`nın doğal kaynakları ve özellikle Müslümanlar arasında Amerika karşıtı duyguların yükselmesi karşısında ABD, kıtayı sıkı kontrol altına alabilmek amacıyla dört yıldızlı bir generalin yönetiminde merkezi bir komuta merkezi kurdu.

Amerika`nın Afrika kıtasında kurduğu Amerikan askeri komuta merkezine AFRICOM deniliyor.
Saygın Christian Science Monitor`a göre, Afrika stratejik olarak çok önemli, Afrika`ya bütünüyle bakacak dört yıldızlı bir generali hak ediyor.

Öte taraftan ABD askeri görüntünün şık durmadığının, Afrika ile ilişkilerin daha yumuşatılması gerektiğinin farkında. Bu sebeple komutan yardımcısı Dışişleri Bakanlığı`ndan bir diplomat.

Amerika için Afrika kıtası 3 sebepten önemli. Zengin doğal kaynakları, zor durumdaki devletlerin teröri destekleme ihtimali ve Müslümanlar arasında artan ABD karşıtı duygular.

Peki sonuç ne? Maç henüz bitmiş değil. Ama Çin önde ve Türkiye'de aynı kulvarda koşmaya devam ediyor. Dikkat edilmesi ve üzerinde çalışılması gereken ise Afrika'nın artık yeni gözde olduğu!