E, şimdi nasıl oldu?

Türkiye ile İran arasında, doğalgaz alanında işbirliğini geliştirmeyi ve mevcut projeleri yaşama geçirmeyi öngören mutabakat zaptı, Tahran'da Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler ve İran Petrol Bakanı Gulam Hüseyin Nozeri tarafından imzalandı.

İyi. Fakat mesele şu ki, bu konu uzun süredir ABD ile Türkiye-İran arasında gerginlik konusuydu. İmzanın atıldığı gün Enerji Bakanı Hilmi Güler, "çalışmaların yavaş ilerlemesinde dış baskıların etkisinin olup olmadığı" sorusuna her ne kadar, "Baskı söz konusu değil" diye yanıt verse de o günler anımsandığında bir huzursuzluk olduğu da ortaya çıkıyor.

Doğalgaz anlaşmasının gündeme geldiği ilk günlerde, ABD Dışişleri Bakanlığı, Türkiye ile İran arasında imzalanan gaz anlaşmasına olumsuz tepki verdi.

ABD Dışişleri Sözcüsü Sean McCormack, her yönü çekilebilecek biçimde; "İran ile iş yapıp yapmamaya karar vermek Türk hükümetine düşüyor. Ancak bizim görüşümüzü sorarsanız, İran`ın petrol ve gaz sektörlerine yatırım için zaman uygun değil. Amerikan yasaları Washington`ın görüşlerini açıkça ortaya koyuyor" şeklinde konuşmuştu.

Bahsedilen yasalar İran'a yönelik ambargoyla ilgiliydi elbette. Ondan sonra da proje hayli yavaşlamıştı! Bu süreç içinde Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve Enerji Bakanı Hilmi Güler bir ABD gezisine çıkmış. Tam da o sırada İran tarafı gazı kesmişti. Bir çok kesim bunun tesadüf olamayacağı konusunda hem fikirdi.

Yani işler biraz karışmıştı ve gelişmelerin tarafları sadece bu üç ülkeyle sınırlı da değildi. O günlerde durumu yorumlayan bazı analizciler, aslında Türkiye'nin mesajının Rusya'ya olduğunu, ABD'nin bu kadar kızmasını anlamadıklarını da belirteceklerdi.

Yetmezmiş gibi Hindistan'da duruma vaziyet etmiş, Tahran'a bir nota göndererek görüşmeleri durdurmasını talep etmişti. Ama asal oyunca ABD'ydi ve "hayır" diyordu. Neticede aynı söylem üzerinden bu projenin teknik zorluklar da içerdiği, bu yüzden ABD'ye kötü olmanın da iyi fikir olmadığı kanaatleri sergilendi.

İşte bu şartlar ve kapalı kapılar ardında daha sert niceleri gerçekleşmişken, Türkiye ve İran bu anlaşmayı imzaladı. Şu ana kadar ABD'den bir ses yok. Peki ama ne değişti? Önce değişin şey ABD iktidarı. Artık Bush ve ekibi yok.

Doğal olarak İran'a yönelik sert bakışlar da. Buna ek olarak kısa süre önce ABD'de bulunan Başbakan Erdoğan'ın, ABD ile İran arasında arabulucuk yapabileceğini ve bunun başkalarından daha iyi yapabileceğini söylemesi, Obama gibi artık bölgedeki sıkıntıları aşma konusunda hazır bulunan yeni iktidarın görüşleriyle birleşiyor.

Anlaşma tamam ama yine de biraz beklemek gerekebilir. Çünkü ABD'nin yeni bakışının iyice şekillenmesi gerekiyor. Türkiye ile İran yakınlaşmasını yakından izleyen örneğin İsrail gibi bir ülkenin etkileri olabilir mi?

Ancak bu noktada biraz zayıf da kalabilir bu etki. Çünkü Avrupa da bu konuda daha çok Türkiye'yi destekliyor gibi.

Nitekim anlaşma ertesinde, enerji güvenliğinin ülkelerin en önemli sorunlarından biri olduğunu belirten Güler, "İşbirliğinin ikili, bölgesel ve dünya genelinde olumlu yansımaları olacağını düşünüyoruz" diye konuştu ve "Türkiye'nin ve Avrupa'nın doğalgaza ihtiyacı var" dedi.

Fazla ses çıkmazsa, değişen dengelerin ilk somut işareti bu imzalar olabilir!

MUTABAKAT ZAPTI:

Türkiye ile İran'ın enerji alanındaki mevcut işbirliğini daha da geliştirmeyi öngören mutabakat zaptına göre Türkiye, yatırım yapacağı Güney Pars havzasındaki 22., 23. ve 24. doğalgaz fazlarının işletilmesi hakkını elde edecek.

Buradan çıkarılacak doğalgazın Türkiye'ye ulaştırılması için boru hattı inşa edilecek.

İran doğalgazı, Türkiye üzerinden Avrupa pazarına ulaştırılacak. Türkmenistan doğal gazının İran üzerinden Türkiye ve Avrupa'ya transferi sağlanacak. İki taraftan da yılda yaklaşık 35 milyar metreküp doğalgazın transferi öngörülüyor.

Proje, Güney Pars havzasından günde 46 milyon metreküp doğalgaz çıkarılmasını öngörüyor. Türkiye, bu miktarın yarısını kullanma hakkına sahip olacak.

İran, Türkiye üzerinden Avrupa'ya intikal ettireceği doğalgaz miktarı kadar Türkmenistan doğalgazını Türkiye'ye ulaştıracak. Halen İran'dan ithal edilen günlük 27 milyon metreküp doğalgaz, projenin yaşama geçirilmesiyle 50 milyon metreküp olacak.