Benzin değil rant pompası

5 Kasım 2008 11:09 tsi
Akaryakıt fiyatları çıkarken hızlı ama inerken çok yavaş!

Rekabet Kurumu akaryakıt fiyatlarının çıkarken hızlı, düşerken yavaş indiğini onayladı. Kurum pahalı yakıtın sadece vergi değil, şirketlerin yüksek kár fırsatçılığından kaynaklandığını açıkladı.

Rekabet Kurumu akaryakıt sektörünü incelediği raporunda büyük tartışmalara neden olacak tarihi sonuçlara ulaştı. Raporda Türkiye’de şirketlerin kár fırsatçılığı yaparak akaryakıt fiyatlarındaki düşüşleri, artışlara kıyasla ‘aynı duyarlılıkta’ pompaya yansıtmadığı tespiti yapıldı. Gündeme bomba gibi düşen rapora göre Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından lisans verilmiş 47 dağıtım şirketi bulunmasına rağmen, sadece 5 teşebbüsün, pazarın yüzde 90’ına hakim olması ve bu durumun uzun bir süredir değişmemesinin, rekabet hukuku bakımından akaryakıt sektöründeki en önemli sorun olduğu kaydedildi. Rekabet Kurumu’nun bakanlıklar ve iş dünyası örgütlerine göndermeye başladığı akaryakıt sektör raporu dün kurumun resmi internet sitesine de konuldu. Son yılların en önemli sektör raporu olarak kabul edilen incelemede ‘Tüketicinin artarken hızlı artıyor, düşerken yavaş düşüyor’ şikayetlerine neden olan akaryakıt fiyatları konusuna da değinildi. Kurum tüketciyi haklı çıkaran tespitler yaptı.

VERGİ DE ÖNEMLİ BİR ETKEN

Raporda şöyle denildi: ‘Gerek hampetrol, gerekse nihai ürün fiyatlarında dünya çapında meydana gelen değişmeler, ithalata bağımlı olması nedeniyle Türkiye bakımından veri kabul edilebilecek sonuçlar doğruyor. 1 Ocak 2005’ten itibaren serbest fiyatlandırmaya geçilmesinin ardından, perakende fiyatlandırmaya da büyük ölçüde hakim olan dağıtım şirketlerinin, Tüpraş’ın uyguladığı otomatik fiyat mekanizması (OFM) benzeri bir model çerçevesinde bazen Tüpraş fiyatını bazen ise doğrudan uluslararası fiyatları takip etmek suretiyle fırsat kárları elde etmeye yönelik bir fiyatlandırma stratejisi oluşturdukları gözleniyor. Vergilerin, fiyatların yüksekliğinde önemli bir etken olduğu kabul edilebilir. Ancak vergi dışı fiyatlar bakımından da Türkiye’de akaryakıt fiyatları yakın pazarlara kıyasla yüksek seviyede. Serbest fiyatlandırmaya geçilmesinin ardından fiyat düşüşlerinin, fiyat artışlarına kıyasla aynı duyarlılıkla piyasaya yansıtılmaması, somut bir problemdir.’ ANKARA star

Tüpraş’a rakip rafineri çıkmalı

Rekabet Kurumu raporunda rafineri açısından Tüpraş’ın pazarda hakim durumda olmasının fiyatlama konusunda çarpıklık yarattığı belirtilirken, bunun giderilmesi için öneriler de yapıldı. Raporda Türkiye akaryakıt pazarındaki gelişmeler kapsamında yeni rafineri yatırımlarının gündemde olduğu, EPDK’ya yapılan söz konusu başvuruların süratle sonuçlandırılması gerektiği vurgulandı. Raporda, Tüpraş karşısındaki rekabetin güçlendirilmesi bakımından, pazara yeni girecek rafinericilere kendi dağıtım kanallarının oluşturulması ve rekabetçi fiyatlandırma olanağının tanınması gerektiği belirtildi.

EPDK bizi denetliyor

TÜRKİYE Akaryakıt Bayileri ve Gaz İşverenleri Sendikası (TABGİS) Başkanı Atıf Ketenci, raporu incelediklerini belirtti. Ketenci ‘Gündemde hep akaryakıt fiyatlarının yansıtılıp yansıtılmadığı var. Fahiş fiyat varsa EPDK zaten buna müdahale eder. Petrol örneğin 100 dolarken 10 dolara düştü diye ‘niye yüzde 10 ucuzlamıyor’ demek yanlış. Yüzde 60 vergi ve nakliye de var. Bu iki kalem petrol ucuzladı diye ucuzlamıyor’ dedi.

Aksaklık zorunlu olarak düzeltilmeli

Rekabet Kurumu Başkanı Nurettin Kaldırımcı, raporun önsözünde, kuruma yapılan başvurular da dikkate alınarak akaryakıt sektörünün rekabet mevzuatı karşısındaki yerinin bir bütün olarak değerlendirilmesine ihtiyaç olduğu kanısına ulaştıklarını ve bu incelemeyi yürüttüklerini belirtti. Kaldırımcı, incelemenin sonuçlarının, rekabet mevzuatının göreceli olarak yeni olduğu gelişmekte olan ülkelerde birçok sektörde görülebilecek türden piyasa aksaklıklarına dikkatleri yönlendirdiğini kaydetti. Bunlar arasında yasal düzenlemeler ve devamında rekabet mevzuatıyla çatışan kamusal tasarrufların özel önem arz ettiğini vurgulayan Kaldırımcı, ‘Gerek rekabet mevzuatı gerekse petrol ürünlerine ilişkin sektörel düzenlemelerden kaynaklandığını gördüğümüz bu aksaklıkların giderilmesi için gerekli adımların atılması zaruridir’ dedi.

Pazarın % 90’ı bu 5 şirketin

Petrol Ofisi 34

Shell 23.5

BP 15.6

Opet 9.7

Total 7.2

Otomatik fiyatlama sistemi deliniyor

RAPORDA akaryakıt fiyatlarının belirlemesinde kullanılan otomatik fiyatlama mekanizmasınnı da (OFM) yanlış kullanıldığı belirtildi. Tüpraş tarafından 1 Ocak 2005’ten sonra da OFM benzeri fiyatlandırmanın sürdürüldüğü ifade edilmekle birlikte, yeni fiyat tespitlerinde aritmetik ortalamaların ötesinde geleceğe ilişkin fiyat tahminlerinin etkili olduğu kaydedildi. Raporda ‘Bu durum OFM’den ciddi farklılık oluşmasına neden oluyor’ denildi. Raporda, şu sözlere yer verildi: ‘Son 5 gün uygulamasının rafineri çıkışı fiyatları, uluslararası fiyatlarla daha uyumlu hale getirmesi beklenirken, aksine Plats İtalya fiyatlarından sapmaların ve kár marjlarının giderek arttığı görülüyor.’’

Bağımsız bayiler rekabet için şart

REKABET Kurumu raporunda 5015 sayılı Kanunla dağıtım/bayilik ilişkisi bakımından getirilen sistemin, ‘tekelden dağıtım/ tekelden satın alma’ ilişkisine dayandığı bağımsız bayilikler olmadığı sürece dağıtım şirketlerini çok hızlı değişen piyasa çerçevesinde rekabetçi fiyatlandırmaya zorlayan yapı kurulamayacağı belirtildi. Rekabeti engelleyen kurallar arasında kaçak akaryakıtı önleme düzenlemelerinin de etkili olduğu vurgulandı. Ayrıca, dağıtım şirketi lisanslarının sürmesi için minimum 60 bin ton satış şartının ‘açıkça’ pazara giriş engeli yarattığı vurgulandı.

Star

Bu haber 567 defa okundu.