Krize 2. Dünya Savaşı reçetesi!

17 Ekim 2008 09:03 tsi
Avrupa, küresel krize karşı 2. Dünya Savaşı reçetesini tartışıyor.

Avrupa, tüm dünyayı kasıp kavuran krizle başa çıkabilmek için 2. Dünya Savaşı sonrasında getirilen Bretton Woods kurallarına geri dönmeyi tartışıyor. Üstelik bu kez referans para birimini dolardan euroya çevirerek...
 

Tüm dünya mali kriz nedeniyle yaşanan dalgalanmayla pençeleşirken, herkes kurtuluş reçetesinin ne olabileceğini tartışmaya başlıyor.

Bankacılık tarafındaki krizin yaralarını sarılmasıyla sorunların aşılamayacağının belli olmasının ardından, krizin şekil değiştirdiği konuşuluyor.

Yeni krizin iki temel boyutu bulunuyor.

Bunlardan bir tanesi hedge fonlar, diğeriyse büyümeye yönelik endişeler.

Hedge fonların büyüklükleri, yaptıkları yatırımların boyutu, nerelerde yatırım yaptıkları belli değil.

Ancak, trilyonlarca dolar büyüklüğe sahip bu fonların en büyük özelliği çok yüksek kaldıraç oranıyla işlem yapması.

Örneğin siz paranızı götürüp bir hedge fon'a 10 bin dolar yatırıyorsunuz.

Hedge fon bu parayı teminat altına alıyor ve sizin yatırdığınız parayla örneğin 100 katına kadar kredi alıp yatırım yapabiliyor. Böylece sizin 10 bin dolar, bu fonun elinde 1 milyon dolarlık bir yatırım aracına dönüşüyor.

Fon, bu parayı yüksek getirili olduğunu düşündüğü bazı hisse senetlerine, şirket bonolarına, hazine kağıtlarına yatırıyor.

Karşılığında sizin yatırımları teminat olarak gösteriyor. Ancak yatırım yaptıkları varlıkların değeri kriz nedeniyle bir anda eriyor.

Ve hedge fonun kredi kullandığı banka fona dönüp "Teminatı artırmak zorundasın" diyor.

Buna "margin call" deniyor.

Önceki gün ABD piyasalarındaki satışın temel nedeni bu.  Lehman Brothers'ta yatırım yapmış 3 bin 500 hedge fonun varlıklarının burada sıkıştığı belirtiliyor. Margin call yiyen bu fonlar, batma noktasına geliyor.

Sadece Avrupa'daki hedge fonların büyüklüğünün tam 66 trilyon dolar olduğu ileri sürülüyor. Bunların kaybının tüm dünyayı olumsuz etkilemesi ciddi bir olasılık.

Krizin birinci boyutu bu.

60 YILLIK MODEL

Krizin büyüme boyutundaki sorunların çözülmesi için ilk sinyali ise hafta başında yaptığı açıklamada Avrupa Merkez Bankası Başkanı Jean Claude Trichet verdi.  Trichet, dünyayı 2. Dünya Savaşı zamanında getirilmiş olan Bretton Woods kurallarına geri dönülmesini önerdi...

Aynı öneriyi dün de İtalya Ekonomi Bakanı Guilio Tremonti biraz daha farklı boyutuyla yaptı.  Tremonti, Bretton Woods'a geri dönülmesini, ancak bu kez referans para birimi olarak dolardan euroya geçilmesini önerdi.

Referans para biriminin dolardan euroya dönmesi piyasalarda büyük yankı uyandıracak bir öneri. Çünkü ülkelerin büyük çoğunluğu rezervlerini dolar cinsinden tutuyor. İşin bu boyutu farklı bir tartışma konusu.

Ancak daha çok tartışılacak boyut, Bretton Woods kurallarının yeniden çözüm olabileceğinin konuşulmaya başlanması.

Bretton Woods, 2. Dünya Savaşı'nın getirdiği yıkım sonrası Avrupa ekonomilerini yeniden ayağa kaldırmak üzerine kurulan ve tamamen disiplin üzerine kurulmuş olan bir model.

Temeli, makroekonomik disiplin, parasal disiplin ve piyasa disiplini olarak özetlenebilecek üç kurala dayanıyor.

Modele göre, makro ekonomik büyümenin sağlanabilmesi için ilk olarak fiyat istikrarının sağlanması gerektiğinden hareketle, parasal sıkılaştırma yoluyla önce o dönemin referans para birimi olan dolar altına endekslenerek istikrara kavuşturuluyor.

Parasal sıkılaştırma bütçeleri yerine oturtuyor, enflasyonist etkinin azalmasıyla birlikte fiyat istikrarı oluşmaya başlıyor. Böylece ekonomik aktivite yavaş yavaş hareketlenmeye başlıyor. Ancak, ekonomideki hareketlenmenin keskin piyasa hareketleriyle şişirilmesine de izin verilmiyor.
Avrupa, 2. Dünya Savaşı sonrasında ekonomik kalkınmasını 30 yıl boyunca bu model ile sağladı.

Sistem Soğuk Savaş döneminde doların altına endekslenmesinin sona ermesine kadar geçen yaklaşık 30 yılda Avrupa ekonomisini dünyanın en hızlı büyüyen ekonomileri haline getirmeyi başardı.

Bundan 60 yıl önce kurulmuş olan model, bugün yeniden kurtuluş reçetesi olarak tartışılıyor.

Kısacası Avrupa, krizin boyutu farklı olsa da ekonominin kurallarının aynı işlediğine inanıyor.

Bretton Woods nedir?

Bretton Woods sistemi, II. Dünya Savaşı sırasında Temmuz 1944'te ABD'nin küçük bir kasabası olan Bretton Woods'da toplanan Birleşmiş Milletler Para ve Finans konferansında ortaya çıkan iktisadi sistemdir.

Bretton Woods uluslararası para idare sistemi, dünyanın önde gelen devletleri arasındaki ticari ve finansal işlemlerde uyulması gereken kuralları belirler. Bu sistem , dünya tarihinde ilk kez, bağımsız ulus-devletlerin kendi aralarında ortak bir parasal düzen üzerinde anlaşmaları sonucunda uygulamaya konulmuştur.

Uluslararası para sisteminin kurallarını belirleyen bu anlaşma, Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) kurulmasına karar vermiştir. Bu kurumlar, 1946'da, yeterli sayıda ülke anlaşmayı imzalayınca faaliyete geçmiştir.

Bu sistemin getirilmesini isteyen ABD'nin önerilerini Hazine Bakanı Harry White sunmuştur. Bu konferansta altına dönüştürülebilen tek para biriminin dolar olmasına, diğer para birimlerinin değerlerinin de dolara göre ayarlanmasına karar verilmiştir.

Tüm para birimlerinin dolara endeksli olması zamanla piyasalarda gerilim yaratmış ve 1971'de ABD'nin doları altına endekslemekten vazgeçtiğini açıklamasıyla sistem çökmüştür. Ortaya çıkan bu krizin en önemli sebebi ABD dışındaki ülkelerde dolar miktarının artması ve bu sebeple doların değerinin düşmesidir.

gazeteport

Bu haber 481 defa okundu.