ABD’nin Osmanlı hali: Çöküş Kanuni ile geldi!

16 Ekim 2008 15:48 tsi
İyibilgi yarının dünyasını jeopolitik denince akla gelen ilk isimlerden Kona ile tartışıyor: Finansal kriz sonrasında dünya nasıl olacak? ABD duraklama dönemine girdi mi? Türkiye’yi neler bekliyor? Rusya mı Çin mi? Oluşan güç boşluğunu kim dolduraca

Finansal kriz geçici bir toparlanmanın ardından olumsuz etkilerini yeniden hissettirmeye başladı. Elbette bunun dünya jeopolitiğine de yansımaları olacak. Küresel kriz çıkmadan önce işaretlerini güçlü bir şekilde veren yeni dünya düzeni, finansal krizden nasıl etkilenecek? Dünyanın yeni yapılanması nasıl olacak? İyibilgi bu soruların yanıtını özgeçmişinde ‘Harp Akademileri’nde ders verdiği şeklinde bir bilgi notu bulunan, doktorasını ise ‘gelecek senaryoları’ üzerine yapan Yrd. Doç. Dr. Gamze Güngörmüş Kona ile birlikte aradı. Aldığımız yanıtlar bir hayli ilginç. Özellikle ABD ve Osmanlı kıyaslaması. Sözü fazla uzatmadan Kona’nın senaryosuna kulak verelim…
 
Yeni dünya düzeni tartışmaları yaşanırken uluslar arası sistem bir de şimdi finansal krizle boğuşuyor. Neler oluyor, sizden dinleyelim…

Bütün imparatorluklarda hiyerarşik bir düzen vardır. O düzen çatırdadı mı çöküş başlar. ABD uzun bir süredir alanını genişletme telaşında. Hakimiyet alanını genişletmeye çalışıyor. Hegemon tavrını mümkün olduğundan fazla sayıda ülkede tam ve sürekli kılma telaşı var. Bu çok doğal. Çünkü sınırları genişledikçe imparatorluklar yaşam alanı bulurlar. Ama şunu düşünemezler: alan ne kadar genişlerse güç o kadar dağılır. 1991’den beri görmediğimiz şekilde, 2001’den bu yana da Afganistan’dan Kafkasya’ya gözle görülür bir şekilde bunu yapmaya çalışıyor.

ABD basamakları inmeye başladı

ABD’nin gücü dağılıyor yani…

Evet, ABD farkında olmadan kendi gücünden yiyor. Mortgage’a bağlıyorlar finansal krizi. Bunlar hikaye. ABD 1991’den itibaren bu krizi kendi kendine ve farkına varmadan tetikledi. Herkes 2001 yılına odaklanır ama daha öncesi vardır. 1991’den beri gelen bir süreç bu. Elbette özellikle neoconların başa gelmesiyle hırçın politikalar uygulandı ve neoconların farkına varmadan hazırladıkları bir sürecin sonucu bu. ABD eğer bir imparatorluksa artık basamakları inmeye başlamıştır.

Soğuk Savaş biteli yirmi yıl oldu şunun şurasında. ABD’nin en güçlü olduğu bir dönemden bahsediyoruz. Osmanlı ile ilgili şu söylenir: Aslında çöküş Kanuni döneminde başlamıştır. ABD’nin de başına gelen aynı şey mi?

Bütün imparatorluklarda en parlak gördüğünüz dönemler en fazla bütçeden yenen dönemlerdir. Bu bütün imparatorlukların çekilmeye başladığı dönemdir. Osmanlıda da olduğu gibi bu zirve noktadır. Kimilerine göre zirvede beş on sene kalır. Kimi ise bu sürenin yirmi otuz sene olduğunu söyler ki ben buna katılmıyorum. Sonra da aşağıya inmeye başlar. ABD için de olan budur.

Peki, ABD’nin alternatifi ne?

Bundan sonra ben ya Putin’i göreceğimi ya da Çin’i göreceğim. Putin Çin’le ortak alanda bulunmak istemezse Rusya Federasyonu ortak güç olarak ABD’nin karşısına ondan sonra da belirleyici güç olarak çıkacaktır. Putin Çin’le ortak proje geliştirmeye hoş bakarsa ABD daha güç duruma düşecektir. İkili veya tekli bir güç paylaşımı söz konusu olacaktır. Çoklu bir güç paylaşımından sonra ise benim gördüğüm ikili hakimiyet dönemine geçilecektir. Yani o süreçten sonra Rusya’nın ya da Çin’in hakim olacağı bir süreç yaşayacağız.

Türkiye lider ülke olabilir mi?

O halde Türkiye ne olacak?

Son dönemde el yordamıyla yapılan politikalar Türkiye’yi çok güçsüz hale getirdi diye düşünüyorum. Uluslar arası bir desteğin eksikliği bizi çıkmaza itiyor. Her bir dönemsel geçişte, güç dağılımının olduğu dönemlerde yeni şekil alan düzenle birlikte bir takım taşlar yerinden oynar. Hiçbir aktör konumunu sürdüremez. Kimileri güç kazanır kimi kaybeder. Rusya’yla bizim ne Ortadoğu’da ne Karadeniz’de aramızı bozmamamız gerekiyor. Ancak elbette Türkiye’nin lider olarak ortaya çıkması uzak bir ihtimal değil. Çünkü ABD Ortadoğu’nun uzun bir süredir tek belirleyicisi. ABD’nin konumu değiştiği anda Ortadoğu’da Türkiye’nin aleyhine gibi görünen pek çok şey belirsizlik kazanacaktır. Türkiye siyasi ekonomik ve toplumsal gücünü gösterebilirse belirleyici olması muhtemeldir. Bu halde dengeleri kendisi tespit edebilir duruma gelebilir. Böylece yaşanacak değişimden en az zarar görecek ülke haline gelir.

Benim yarınıyla ilgilendiğim bir ülke daha var: İsrail. Ne olacak İsrail’in durumu?

İsrail’in en büyük güç aldığı devlet ABD’dir, İngiltere değil. ABD çok ciddi bir biçimde ekonomik, siyasi ve ideolojik nedenlerle İsrail’in Ortadoğu’da uyguladığı politikanın dolaylı da olsa arkasında durmuştur. ABD olmadığı halde İsrail yerinden kalkacak güç bulamaz. ABD aleyhine dengelerde küçük bir değişim yaşansa bile İsrail’in bölgede tutunacak dallarından biri gider. Diğer dal Kuzey Irak’tır. İsrail ABD’den sonra ikinci müttefikini de kaybedecektir Ortadoğu’da. Çünkü ABD Ortadoğu’da etkisini kaybettiğinde Kürtler üzerinde de etkisini kaybeder, İsrail Irak’ta yeni müttefik yaratma çabasını ertelemek zorunda kalır. Daha hukuka ve kurala uygun davranır davranmak zorunda kalır gibime geliyor.

iyibilgi.com

Bu haber 1,367 defa okundu.