Ötekiler için sivil itaatsizlik rehberi!

24 Eylül 2008 16:50 tsi
Emekli askeri yargıç Ümit Kardaş kitabında, insanın özerk bir düşünceye sahip bir özne haline gelip kendi öz-erkliğine uygun bir biçimde eyleme geçebilmesinin mümkün olduğunu söylüyor. Bunun yöntemlerini anlatıyor...

Barışçı çözümler için sivil itaatsizlik zorunlu

AHMET DAĞDELEN/Taraf 

Gandhi ve Martin Luther King sivil itaatsizlik yöntemleriyle özgürlüklere ulaşma noktasında tarihin akışına yön vermişlerdir. Özellikle Gandhi’nin emperyalistler karşısındaki direnişi tam anlamıyla bir sivil itaatsizlikti. Çünkü kendisi şiddet, yalan ve haksızlığı aynı şey olarak görmüş, bu yüzden de zafere ulaşmanın tek yolunun, şiddete başvurmamak olduğunu savunmuştur.

Sivil itaatsizlik (civil disobedience), Anglosakson dünyasından neşet eden bir kavramdır: Yasal olmayı yegâne meşruiyet kaynağı olarak görmenin değil toplum vicdanını gerektiğinde yasal olanı da sorgulamak noktasında müracaat edilebilecek asıl meşru mercii olarak görmenin, toplumun barışçıl yöntemlerle örgütlenmesi suretiyle şiddete başvurmadan vicdanları rahatsız eden durumlar karşısında harekete geçmesinin adıdır.

Başka bir ifadeyle sivil itaatsizlik vicdanın özgürce sesini duyurması eylemidir: Bu ise kolektif vicdanın ortaya koyduğu ortak ilkeler adına idari iktidara karşı konformizmin/köle ahlakının nihai olarak reddedilmesi anlamına gelmektedir. Dolayısıyla Türkiye’de iyiden iyiye kendisini hissettirmeye başlayan vicdani reddi sivil itaatsizliğin somut örneklerinden biri olarak düşünmemiz mümkündür.

Diğer taraftan Gandhi ve Martin Luther King sivil itaatsizlik yöntemleriyle özgürlüklere ulaşma noktasında tarihin akışına yön vermişlerdir. Özellikle Gandhi’nin emperyalistler karşısındaki direnişi tam anlamıyla bir sivil itaatsizlikti. Çünkü kendisi şiddet, yalan ve haksızlığı aynı şey olarak görmüş, bu yüzden de zafere ulaşmanın tek yolunun, şiddete başvurmamak olduğunu savunmuştur. Onun mücadele ilkesi, düşmanı mahvetmek değildi, kölelikten kurtulmaktı; zafer ise özgürlüktü.

ÖTEKİLER İÇİN SİVİL İTAATSİZLİK

Gandhi’nin iktidar karşısındaki mücadelesini sivil itaatsizlik olarak gerçekleştirmiş olması bilinen bütün siyasi tarih boyunca var olagelen belli bir kısır döngünün kırılması anlamına gelmiştir. İktidarı hile veya şiddetle ele geçirenler iktidarlarını korumak için aynı yönteme başvururlar; bu suretle zorbalara karşı olduğunu iddia eden yeni bir zorba idare ortaya çıkar.

Ve bu idare karşısında da aynı şiddete başvuran bir hareket peyda olur. Ve bu böyle sürüp gider. Neticede olan hep sivil topluma olur. İşte Gandhi’nin sivil itaatsizliği negatif iktidar yapılarının üretilmesinin önüne geçilmesini mümkün kılmış oldukça radikal bir eylemdir.   

Emekli askeri yargıç Avukat Ümit Kardaş Ötekiler İçin Sivil İtaatsizlik Rehberi adlı kitabında, modernleşme sürecinin insanın itaat etmesini ve disiplin altına alınmasını sağladığını ve fakat insanın özerk bir düşünceye sahip bir özne haline gelip kendi öz-erkliğine uygun bir biçimde eyleme geçebilmesinin mümkün olduğunu söylüyor. Bunun yöntemlerini anlatıyor. Böylece de sivil itaatsizlikle etik/ahlaki özne olmak arasındaki ilişkiyi gözler önüne seriyor. Rehberinde toplumun belli kesimlerini negatif olarak ‘öteki’leştirip yok etmeyi hedefleyenlere karşı, birlikte yaşamanın, ötekiye karşı misafirperver olmanın, onu anlamanın (Kürtler, Aleviler, Başörtülüler, Vicdani retçiler, Eşcinseller, Laikler, Dinciler, Ermeniler...) koordinatlarını çiziyor. 

Kardaş’ın kitabı, otorite karşısında vicdanını hapsetmekten yorulanlar, “artık itaat etmeyeceğim” diyenler için gerçek bir rehber niteliğinde. Zira sadece soyut entelektüel spekülasyonlar yapmayı değil somut eylem tekliflerini ihtiva ediyor. Ancak Kardaş’ın rehberindeki bütün tekliflerin altını hegemonize eden belli bir etik ön-kabulün söz konusu olduğunu yeniden belirtmemiz lazım: Bu kabul, teklif edilen itaatsizliğin kesinlikle ‘sivil’ ve tamamen şiddetten arı olması düşüncesidir.

BARIŞÇI ÇÖZÜM İÇİN İTAATSİZLİĞE ÇAĞRI

Kardaş, toplum vicdanının meşru ve haklı gördüğü istemler için barışçıl yöntemle örgütlenerek şiddete başvurmadan harekete geçebilmesini öngörüyor. Bunun nihai telos’unu da demokrasi olarak koyutluyor. Böylece de sivil itaatsizlik çatısı altında Kürt sorununun çözülmesini, dünyada sürgün yaşayanların kucaklanmasını, vicdani retçilerin anlaşılmasını, 301.’in kaldırmasını gündeme getiriyor. Irkçı milliyetçiliğin ‘ötekiler’i daha fazla üzmesine tahammül edemiyor, militarizmi reddediyor. Kamusal alanı istila etmiş çelikten devletin sürekli korku kültürü oluşturduğunu ve bu korku kültürünü canlı tutmak için daima ‘öteki’leştirdiğini söylüyor. “Daha az devlet, daha çok toplum” diyor.

Ümit Kardaş ‘hepimiz’i bu güzel ütopyaya çağırıyor ve kitabında okuyucuya şöyle sesleniyor;

“Ötekini kabule dayalı bir hoşgörü, barış ve esenlik içinde yaşamanın temeli olamaz. Sorun iletişim kurma, farklılıklarımızla birlikte ortak bir yaşamı bağdaştırma sorunudur. Yoksa salt birbirimizi hoş görmek değil. Hangi taraf farklılığı nedeniyle ayrıcalığa sahip ki diğer taraf hoş görsün ve bu hoşgörüden dolayı üstünlüğünü ve yüceliğini kanıtlasın... Çıkarların örgütlenme yoluyla temsil edildiği, hoşgörünün kurumsallaştığı, biçimsel kurallarla yetinmeyen, özgürlük, adalet, hoşgörü ilkelerinde bağlı bir siyasal toplumu ait olma bilincini ön plana alan bir anlayış geliştirmeliyiz.”

Son sözü ise Gandhi alıyor: “Sivil itaatsizliği reddetmek vicdanı hapsetmektir.”

* Hayy Kitap Editörü / ahmet@hayykitap.com

Bu haber 562 defa okundu.