Kriz yeni dünyayı nasıl şekillendirecek?

ABD’nin Soğuk Savaş sonrasında ortaya çıkan tek kutuplu hegemonyasının sonuna mı geliniyor? Özellikle Gürcistan’da çıkan savaş bu tek kutuplu hegemonyanın çatırdadığı tartışmalarını iyice alevlendirmişti. 1989 yılında ortaya attığı ‘Tarihin Sonu’ teziyle dikkatleri üzerine çeken Francis Fukuyama bile geçtiğimiz ay yayınladığı makalesinde benzer bir iddiayı dile getiriyor. Şubat ayında ABD’nin yeni başkanının önüne konulacak olan Küresel Trendler 2025 istihbarat raporu ABD’nin kürsel etkisinin gün geçtikçe azalacağını belirtiyor.

İşte tam bu tartışmalar yaşanırken ABD’de ortaya çıkan küresel finans krizi tüm dünyayı sarsıyor. Şimdi soru şu: ABD’de ortaya çıkan, Japonya, AB, İngiltere, Çin merkez bankalarının müdahale etmek zorunda kaldığı ve son olarak ABD’nin 700 milyar dolarlık müdahale ile dindirmeye çalıştığı küresel finans krizi küresel jeopolitikte etkilerini nasıl gösterecek? Bir iktisat profesörü ve emekli MİT mensubu Mahir Kaynak’tan öngörüsünü dinleyelim…

Kriz neden gerçekleşti? Kapitalizm tıkandı mı?

Uzun zamandan beri krizin olacağı belliydi. Uzak doğudan sürekli ABD’ye kaynak aktarılıyor. ABD 100 üretiyorsa 113 tüketiyor. Bunun bir sonu olur. Yani zaten ABD ekonomisinde ciddi, yapısal bir sorun vardı. ABD aslında şu anda sorunla yüzleşmiyor, sorununu çözüyor. Yapısal sorununu çözüyor.

Nasıl çözüyor? Neler yapıyor bunun için?

Bu krizle birlikte kurunu düşürdü ABD öncelikle… Ve dış borçlarını yarıya indirdi. İkincisi petrol fiyatlarındaki artışla bir fon oluştu. Bu fonun kontrolü finansörlerin elinde değil petrol üreten ülkelerin elinde. Petrol üreten ülkelerin de siyasi kontrolü Amerikan hükümetinde. Bu krizde küresel sermaye zayıflar. Bu iflas eden şirketlerin kaynağı uzak doğu… Çin’in Japonya’nın parası battı yani.

Bu krizin küresel etkileri ne olur? Bu kriz ABD’nin küresel etkisine zarar verir mi?

Etkisini artıracak azaltmayacak. Küresel sermaye kaybedecek ve Rusya ile ABD arasında bir denge kurulacak. Askeri güç önem kazanıyor. Avrupa’da reel gerileme olacak, ancak Amerika’da reel gerileme yok. Silah satışları ikiye katlandı. Bakın şu çok önemli: Amerika yeni bir teknoloji değişikliği yapıyor. ABD artık fosil yakıtları kullanmayacak. Amerika ve Rusya tahtravallinin iki ucundalar. Birbirlerine sataşacaklar ancak Soğuk Savaş’ta olduğu gibi yine kendileri kazanacaklar. Soğuk Savaş gibi bir soğuk uzlaşmayı soğuk savaş diye lanse etmişlerdi. Şimdi aynısı olacak. Çin’in önemli bir rolü olmayacak. Ben öyle düşünüyorum.

iyibilgi.com/ Yahya Bostan