Sistemin kaidesi çatırdıyor

Bir dönem ABD'nin dördüncü büyük yatırım bankası durumundaki Lehman Brothers, kredi krizi nedeniyle girdiği zor durumdan kurtulamayarak, New York'un güney bölgesinde iflas mahkemesine iflas başvurusunda bulundu. Bu arada, ABD'nin iki numaralı bankası Bank of America, küresel kredi krizi nedeniyle yaklaşık 46 milyar dolar zarar eden dünyanın en büyük aracı kurumu Merrill Lynch'i 50 milyar dolara satın alıyor. Dünya piyasalarında neler oluyor? Daha büyük bir resmi iyibilgi için yazan Murat Soycengiz’in kaleminden okuyun…

Sistemin kaidesi çatırdıyor

Son günlerde politik ve ekonomik olayları birbirinden bağımsız hareketler olarak algılamak büyük yanılgı olacaktır. Aslında her şey temel bir durumun değişmesi sonucunda oluşuyor. Bu bağlamda Kafkaslardaki kriz, Lehman Brothers’ın iflası, artan ya da düşen petrol fiyatları, İsrail’deki değişim, Türkiye’deki Ergenekon davası, Amerika’daki başkanlık seçimleri tartışmaları vs.vs. Başlangıçta birbirinden ayrı ayrı analiz edilebilecek olan şeylerin altında ortak bir HİGGİNS parçacığı (CERN’de aranan parçacık) var: bütün bu olayları ve daha nicelerini birbirine bağlayan şey şu anda Amerika eksenli hegemonik bloğun hegemonyasının çökmekte oluşu. Bu çöküşün iradi, yani hakim hegemonyanın karşıtı güçlerin bir mücadelesi sonucu yaşandığını iddia etmek epey hayalci olur.

Burada çöküşü yaratan ekonomi politiğin kendi kuralları. Bu kurallar kaçınılmaz mıdır? Tabii ki hayır, ama bunun için iradi bir müdahale gerekiyordu. Ancak bu müdahale son 20 yıldır yıkıcı eğilimi engelleme değil, yıkımı hızlandırma yönünde kullanıldı. Nedir bu eğilim? Şöyle yanıtlayalım: Kapitalizmin mantığında eksik tüketim krizi yatar. Karları maksimize etmek için ücretleri minimumda tutmaya çalışırsan son tahlilde senin ürettiğin malları tüketecek olanların gelirlerini yani senin malına olan talebi de azaltmış olursun. Bu süreç ancak iradi bir müdahale ile durdurulabilir, aksi halde kriz getirir. Keynesci yaklaşım işte böyle bir iradi durumdur. 1980’lerde özellikle petrol krizi kapitalizmi bu yerel Keynesci politikalardan uzaklaştırdı. Sovyetlerin çökmesi ise zafer sarhoşluğu ile her türlü eleştirel bakışın göz ardı edilmesi dolayısıyla sistemin içsel kriz potansiyelinin göz ardı edilmesi sonucunu yarattı. Yeni modelde kapitalizm en sömürücü haliyle tüm dünyada gelir adaletsizliğini arttırdı. Emperyalizm de en saldırgan haliyle Irak’ta ve diğer yerlerde yerini aldı. Bu süreç hızla ilerlerken kendi iç çelişkilerini de büyüttü ve bugünkü duruma geldik.

Buraya kadar söylediklerimizi biraz daha somutlayalım: Son 20 yılda dünyanın her yerinde sendikaların gücü azaldı, sosyal devlet harcamaları düştü, emek gelirlerinin sermaye gelirleri ile arasındaki fark hızla sermaye gelirleri lehine arttı. Dünyadaki milyarder sayısı hızla yükselirken diğer yandan fakir sayısında patlama yaşandı. Rusya gibi ülkelerde bu durum daha da vahimken bu liberalleşmeye paralel olarak sistem kendi politik örgütlenmesini de oluşturdu.

Burada sistemin en büyük oyuncusu olma hasebiyle ABD başı çekti. ABD’nin egemenliği bu sistemin egemenliği demek oldu ve buna karşı çıkanlar nereden gelirse gelsin en şiddetli biçimde cezalandırıldı. Filistin, Irak Somali, Afganistan bunun örneği…

Aslında gelen tepkilerde öyle esaslı tepkiler değil eski ittifaklardandı. El Kaide Afganistan’da Sovyetlere karşı örgütlendirilen bir ABD ürünüydü. Sisteme hemen hemen hiç bir esaslı muhalefet oluşmadı.

Bütün bunlara rağmen sistem eksik tüketimin yarattığı çelişkiyle çökmekte ve bu sistemin egemeni olan ABD de Kaide’nin parçalanması ile dünya çapındaki egemenliğine veda ediyor. kısacası bu işin altında bir kaide var ama El Kaide değil, kapitalizmin kaidesi çatlıyor.

Son olarak bir şeyi belirtmek lazım: Bu kapitalizmin sonu değil… Kapitalizmin bu örgütlenme biçiminin sonu. Bakalım bu sefer nasıl bir yapıda örgütlenecek. Bence daha bölgesel, orta ölçekli yerel yapılara dayanan, daha eşitlikçi yapılar oluşacak. Korkmayın bunlar da özel mülkiyet esasına dayalı ve serbest pazarcı olacak ama daha ehlileştirilmiş bir hal alacak.