Rusya ile ticarî kriz masada çözülecek!

2 Eylül 2008 08:02 tsi
Rusya'nın Türk TIR'larını gümrük kapılarında bekletmesiyle başlayan gerginlik, bugün Türkiye'ye gelecek Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov'un temaslarında masaya yatırılacak.

Dün yapılan Bakanlar Kurulu toplantısında, Devlet Bakanı Kürşad Tüzmen'in 'mütekabiliyet esası'na göre Rus mallarının gümrüklerde tek tek sayılması teklifi kabul görmedi. Başbakan Yardımcısı Cemil Çiçek, Lavrov'un ziyaretine dikkat çekerek, "Rusya bizim için önemlidir. Ümit ediyoruz ki bu görüşmelerden sonra bir çözüme kavuşmuş olsun." dedi. Çiçek'in sözleri 'Tüzmen'in önerisinin Lavrov'un ziyaretinden çıkacak sonuçla ilgili olarak tekrar gündeme gelebileceği' şeklinde yorumlandı. 1 milyar dolarlık zararın sene sonuna kadar 3 milyar dolara ulaşabileceği uyarısında bulunan iş dünyası da sorunun diyalogla çözülmesinden yana. İşadamı Ahmet Nazif Zorlu, gerginlikten Türkiye'nin zarar göreceği uyarısında bulundu. Türkiye Müteahhitler Birliği Başkanı Erdal Eren, Rusya'ya gönderilen inşaat malzemelerinin gümrüklerde beklediği için şantiyeye ulaşamadığına dik- kat çekerken, Rönesans İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Erman Ilıcak da Rusya'da 40 bin Türk inşaat işçisinin çalıştığını kaydetti.

Rusya ile Gürcistan arasında meydana gelen çatışmaların ardından Türkiye'nin NATO gemilerinin Boğazlardan geçmesine izin vermesi üzerine Rusya, Türk TIR'larına gümrük kapılarında zorluk çıkarmaya başladı. Rusya'nın bir iç genelge yayımlayarak, Türk mallarına tarife dışı engel uygulamasına, Türkiye, Dünya Ticaret Örgütü kurallarına ve uluslararası anlaşmalara aykırı olduğu gerekçesi ile karşı çıktı. Gümrüklere gelen ürünlerin belge esası ile değil, fizikî kontrol esası ile kontrolden geçirilmesini içeren, 'kırmızı hat' uygulaması gündeme geldi. Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın geçen cuma Gümrük Müsteşarlığı'na gönderdiği yazıda, "Konunun aciliyeti ve ülkemizin ekonomik haklarının korunmasını teminen uluslararası kurallara ve teamüllere uygun olarak Rusya'dan yapılan ithalatın gümrüklerde sıkıntıya yol açmayacak şekilde, kademeli olarak kırmızı hatta yönlendirilmesi ve gümrük işlemleri prosedürünün Rus tarafının tutumuna bağlı olarak mütekabiliyet esasıyla sonuçlandırılması uygun olacaktır." denildi. Çin'de Sincan-Uygur Özerk Bölgesi'nin Urumçi kentinde bulunan dış ticaretten sorumlu Devlet Bakanı Kürşad Tüzmen de Türkiye'nin Rus ürünlerini dünden itibaren kırmızı hatta aldığını açıkladı.

Ancak, dün yapılan Bakanlar Kurulu toplantısında Tüzmen'in teklifi kabul edilmedi. Toplantı sonrası bilgi veren Hükümet Sözcüsü Cemil Çiçek, "Rusya, bizim için çok önemli bir ülkedir. Hem bir taraftan komşumuzdur hem de ekonomik ilişkilerimizi en üst seviyede sürdürdüğümüz önemli bir ülke. Geçtiğimiz dönem tarım ürünlerinde de olmuştu, karşılıklı diyalogla ortadan kalkmıştı. Bu sıkıntının da ortadan kaldırılması için değişik seviyelerde görüşmeler sürdürülüyor." dedi. Toplantıda Tüzmen'in teklifinin de değerlendirildiğini açıklayan Çiçek, şöyle konuştu: "Henüz bu konuda olumlu bir karar almadık. Biz ilişkilerin en iyi şekilde sürdürülmesini arzu ediyoruz. Ümit ediyoruz ki yarınki (bugün) görüşmelerden sonra bir çözüme kavuşmuş olsun." Sorunun devam etmesi halinde Tüzmen'in önerisinin uygulanıp uygulanmayacağı sorusuna da Çiçek'in cevabı şöyle oldu: "Ben olaylara hep bardağın boş tarafından değil, dolu tarafından bakarım. İki tarafın yararına olan bir ticari ilişki var. Bu sorunun konuşarak, görüşerek çözüleceği kanaatini taşıyorum. Daha bugünden her şey olumsuz olacakmış gibi bakarak bir sorun çözülemez. Böyle bir müzakere de yapılamaz. O nedenle bu sorunun çözüleceğine inanıyoruz." Çiçek'in açıklamasının ardından konuya açıklık getiren Kürşad Tüzmen ise Rus mallarına karşı uygulandığını açıkladığı 'kırmızı hat'ın teknik bir şey olduğunu ve Bakanlar Kurulu'na getirilmesine gerek olmadığını söyledi. Tüzmen, "Diğeri ise bizim Bakanlar Kurulu'na verdiğimiz Rusya ile ilgili tamamıyla bir uygulama paketidir. Paket bundan sonra neler yapılması gerektiğini içeriyor." dedi.

Rusya'ya ihracatta gıda ve tekstil önde

Türkiye'den Rusya'ya ihracatı yapılan ürünler arasında otomobil, turunçgiller, domates, kıymetli metaller ve kaplamalarından mücevher eşyası, demir-çelik çubuklar, toplu taşıma araçları, kara taşıtları aksamı, plastik tüp, boru, hortum, hazır giyim ve konfeksiyon başta olmak üzere her türlü tekstil ürünü, üzüm, elektrik devresi teçhizatı ve sabun yer alıyor. Bu ülkeden ithalatı yapılan ürünlerin başında ise doğalgaz ve petrol geliyor. Bu ürünleri kömür, hurda metal, kimyasal maddeler, kağıt ve karton, buğday, bakır tel, demir-çelik mamulleri, altın ve ağaç izliyor.

Bakan Tüzmen, Rusya ile karşılıklı bağımlılık bulunduğunu ifade etti. Bakan, sadece Türkiye'nin Rusya'ya değil, Rusya'nın da bağımlılığının bulunduğunu ve Türkiye'nin Rusya'nın ihracatında beşinci büyük ülke olduğunu kaydetti. Tüzmen, ülkeler arasındaki ticaretin yıl sonunda 38 milyar dolar olarak öngörüldüğünü açıkladı. Türkiye, petrolde yüzde 40, gazda ise yüzde 60 oranında Rusya'ya bağımlı. Ancak Rusya da Türkiye'nin transit ülke olması sebebiyle ihraç pazarlara açılma konusunda bağımlı durumda.

Aklıselimin galip gelmesi herkesin faydasına olur

Türkiye'nin Rusya'ya yönelik gümrüklerde 'kırmızı hat'ta geçmemesi, iki ülke arasındaki gerginliğin sonlandırılmasını bekleyen iş dünyasını umutlandırdı. Patronlar, gerginliğin devam etmesinin ülke ekonomisine zarar vereceği görüşünde birleşti. Zorlu Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Nazif Zorlu, "Bu tarz sorunları diyalogla çözmekte fayda var. Eğer sorun çözülmez ise devreye Başbakan Tayyip Erdoğan girmeli." dedi. Türkiye'den Rusya'ya giden inşaat malzemelerinin gümrüklerde beklediği için şantiyeye ulaşamadığını aktaran Türkiye Müteahhitler Birliği Başkanı Erdal Eren, gerginliğin, kaynağında uluslararası usul ve şekillerle çözülmesinin önemli olduğuna dikkat çekti. Rusya'da 40 bin Türk inşaat işçisinin çalıştığına dikkat çeken Rönesans İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Erman Ilıcak da, sorunun üst düzeyde çözülmesi gerektiğini kaydetti. Rusya'daki kış olimpiyatları için yapılacak yatırımların önemli olduğuna dikkat çeken Ilıcak, birçok firmanın gerginliğin sonuçlanmasını beklediğini kaydetti. Her iki tarafın da aklıselim olmasında fayda olduğunu ifade eden İstanbul Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (İTHİB) Başkanı İsmail Gülle, restleşmenin gerginliğe doğru gitmesinin ekonomiye zarar vereceğini işaret etti. Gülle, "Sorunun bir an önce çözülmeli. Sonuçta biri zarar görecekse o da Türkiye olur." diye konuştu. Doğu Karadeniz İhracatçılar Birliği Başkanı Ahmet Hamdi Gürdoğan da, Rusya'dan ithal edilen ürünlerin sanayide ara malı olarak kullanılan ürünler olduğuna işaret ederek, Rusya'nın uygulamasına aynı şekilde karşılık verilmesinin Türkiye sanayiini vuracağını kaydetti.

Zarar 3 milyar doları bulur

Rusya'nın 40 gündür Türkiye'den giden TIR'lara yönelik gümrüklerde 'tam tespit' yöntemi uyguladığını aktaran üst düzey bir yetkili, "Normalde örnekleme yöntemi ile TIR'lardaki ürünler kontrol edilirken Rusya tek tek kontrol ediyor. Bunun devamı halinde yıl sonuna kadar toplam 3 milyar dolarlık zarar oluşacak. Ayrıca birçok pazar da kaybedilmiş olacak." dedi.

Domates kriziyle başladı, Kafkaslar'daki savaş tuz biber ekti

Haziran 2005'te Rusya, Türkiye'den aldığı meyve ve sebzede Akdeniz sineği olduğunu gerekçe göstererek ithalatı yasakladı.

Türkiye'nin kaybı 220 milyon dolar oldu.

Rusya, Haziran 2008'in başından itibaren zirai ilaç kalıntısı bahanesiyle domates başta olmak üzere Türkiye'den sebze ve meyve ithalatını durdurdu.

Tarım Bakanı Mehdi Eker, 24 Haziran'da domates krizinin çözüldüğünü açıkladı.

1 Temmuz 2008'den itibaren kısıtlama kalkarak sebze ihracatı yeniden başladı.

Geçen ay Rus basını, Türkiye'yi Gürcistan'a askerî destek vererek 'savaş kışkırtıcılığı' yapmakla suçladı.

Rusya ile Gürcistan arasındaki gerginliğin başlamasıyla birlikte

Moskova, Türk TIR'larına zorluk çıkarmaya başladı.

29 Ağustos'ta Bakan Kürşad Tüzmen, Rusya'ya karşı tedbir paketini 1 Eylül'de uygulamaya başlayacaklarını açıkladı.

Bakan Kürşad Tüzmen, Çin'de dün sabah yaptığı açıklamada, Rus ürünlerinin kırmızı hatta alınmaya başladığını söyledi.

Hükümet Sözcüsü Cemil Çiçek, dün akşam saatlerinde Tüzmen'in teklifinin Bakanlar Kurulu'nda kabul edilmediğini kaydetti. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov'un bugün yapacağı Ankara ziyaretinde konu masaya yatırılarak müzakere edilecek.

Gümrük restleşmesinde iki ülke de kaybediyor

Türkiye'den Rusya'ya mal taşıyan TIR'lar, Rusya girişinde uzun kuyruklar oluşturmaya devam ediyor. Anlaşma gereği en geç üç gün içinde sonuçlanması gereken incelemeler 15-20, hatta bazen 40 güne kadar uzayabiliyor. Türkiye'nin birinci ticaret partneri olduğu Rusya'ya ihracat durma noktasında. Özellikle bu ülkede faaliyette bulunan yerleşik mağazalar çok zarar görüyor. Şu ana kadarki zarar 1 milyar dolar civarında. Yıl sonuna kadar sorun çözülmezse zarar 3 milyar doları bulacak. Bir de Rusya'da faaliyette bulunan firmaların kaybettiği pazar payı kaybı var ki bunun hesabını kimse yapamıyor. Rusya da gümrüklerden giren kaçak mal sebebiyle kaybının 650 milyar ruble, yani 26 milyar dolar olduğunu savunuyor.

Rusya'nın gümrüklerde Türk mallarına yönelik uyguladığı sıkı denetimin gerekçesi şu: "Bizim gümrük vergisi kaybımız var. Bunu önlemek istiyoruz. Başka ülkelere yönelik de bu çalışmalar yapılıyor." Rusya Federal Gümrük Hizmetleri Basın Sözcüsü Yardımcısı Vladimir Zubkov, Cihan Haber Ajansı'na yaptığı açıklamada, özellikle Türkiye'ye yönelik özel bir uygulamalarının olmadığını, tüm dışarıdan gelen mallarla ilgili denetimlerin yapıldığını öne sürdü. Zubkov, "Normalin dışında bir kontrol yok." derken, incelemelerin birkaç gün sürebildiği, bunun da sınırlarda bir kısım yoğunluğa sebep olabileceği savunması getirdi. Sözcü, havalimanı gümrüklerinde de benzer sorunlar yaşandığına dikkat çekerek, Türkiye'den kaçak mal girdisi olduğunu savundu. Rusya özellikle Devlet Başkanı Dmitri Medvedev'in iktidara gelmesinin ardından küçük ve orta ölçekli işletmeleri geliştirmek için ithalatın sınırlandırılması ile ilgili çalışma yürütüyor. Bunun için birinci öncelik kaçağın önüne geçmek, ikincisi ise gümrük gelirlerini artırmak.

Şirketlerden yeni evraklar isteniyor

Rusya'da 80 mağaza ve 120 bayi ile 15 yıldır faaliyette bulunan Colin's Rusya Genel Müdürü Harun Bolel ise sorunun ekonomik olmaktan çok siyasi olduğu görüşünde. Bolel, şu bilgileri verdi: "İki ay önce gümrüklerdeki mallarımızı çekerken sorunlar yaşamaya başladık. Önce bunu standart problemlerden biri olarak gördük. Gümrüklere gizli bir talimat verildiği ortaya çıktı. Bu talimatta Türkiye'den gelen tüm malların tam denetime tabi tutulması isteniyor. Bu çerçevede bir konteynırda yer alan 25 bin mal, tüm koliler açılarak tek tek inceleniyor." Kendilerinden, daha önce hiç olmayan yeni evraklar istendiğini ifade eden Bolel, "Şimdi 15-20 günde mallarımızı ancak çekebiliyoruz. Bunun planlı bir olay olduğunu düşünüyoruz." dedi. Bir kısım Türk firmalarının son iki aydır hiç mal çekemediğine, bazılarının da yaşanan sorun sebebiyle Türkiye'den mal çıkarmadığına işaret eden Bolel, "Türk firmalarının şu ana kadarki zararı yaklaşık 1 milyar dolar. Yıl sonuna kadar sorunun devam etmesi durumunda bu rakam 3 milyar dolara çıkar." diye konuştu. Colin's Genel Müdürü, sorunun karşı yaptırımla ve restleşme ile çözülmesinin mümkün olmadığı inancında: "Türkiye, Rusya'dan hammadde ve enerji alıyor. Enerjinin kesilmesi mümkün değil. Diğer hammadde alımlarına getirilecek sınırlamalar ve denetim de ancak Türkiye'de üretim yapan fabrikaların işini zorlaştırır. Bunun için en güzel yol, devlet başkanlarının bir araya gelerek sorunu çözmesi."

zaman

 

Bu haber 201 defa okundu.