LCD’yi veren, kızı alır

20 Temmuz 2008 17:31 tsi
Doğu’daki gençlerin evlenmelerinin önündeki en büyük engel olan başlık parası geleneği şekil değiştirerek devam ediyor. Önceleri ailelerin silah ve hayvan olarak istedikleri başlık parası, artık LCD televizyon, dolar ve avro olarak talep ediliyor.

Doğu’daki gençlerin evlenmelerinin önündeki en büyük engel olan başlık parası geleneği, tüm tepkilere rağmen, şekil değiştirse de sürüyor. Daha önce, silah ve hayvan olarak alınan başlık; artık LCD televizyon, altın ve nakit paraya dönüşmüş durumda.

Türkiye’de gelenek ve göreneklerin en iyi yaşatıldığı yerlerin başında Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri geliyor. Batı illerine taşınanlar, gelenek ve göreneklerini unuturken bu bölgelerde yaşamaya devam edenler, yıllardan beri aynı gelenekleri devam ettiriyor. Bu geleneklerin başında da düğün kuralları yer alıyor. Halen bölgede gençler görücü usulü ile evlendiriliyor. Oğlu evlenme yaşına gelen anne-baba, kendi köyünde veya çevre köylerde kız aramaya çıkıyor. Ailesine ve çocuğuna uygun kız bulduğu zaman, kızın ailesi ile temas kuruluyor. Kızın ailesinin talebi kabul etmesi halinde kız ile erkek birbiri ile görüştürülüyor. Bu uygulama, bölgedeki geleneklere sonradan eklenmiş. Daha önce bu görüşme yapılmıyordu. Kızı isteme faslı iki gencin birbirini görüp tanımasının ardından başlıyor.

***

Düğün 40 gün 40 geceden 1 güne düştü

Kızın verilmesinin ardından damadın ailesi ile kız tarafı düğün şartlarını konuşuyor. Kız istemede en büyük zorluk da burada başlıyor. Çünkü başlık parası, kız isteme gecesinde karara bağlanıyor. Daha önce bölgede başlık parası olarak damat ailesi, kız ailesine ya ruhsatsız tabanca ya da koyun veya inek verirdi. Zamanla başlık parası da çağa uygun hale geldi. Artık kız tarafı, başlık parası olarak LCD televizyon, 50 ile 500 gram arasında değişen altın veya 5 ile 150 bin YTL arasında nakit para alıyor. İstenecek başlık parasının miktarını damadın ailesinin gelir durumu belirliyor. Bu yüzden de bölgedeki aileler zenginlik durumlarını göz önüne alarak birbirlerine kız veriyor. Bu rakam üzerinde iki aile uzun bir pazarlığa giriyor. Bazen günlerce süren bu pazarlıkta iki taraf anlaşamıyorsa kız isteme işi iptal oluyor. Çoğu zaman iki ailenin başlık parasındaki anlaşmazlığını bölgenin ileri gelenleri devreye girerek çözüme kavuşturuyor. Başlık parasının tamamı kız ailesine kalıyor. Kızın tepeden tırnağa tüm altın, eşya ve düğün masraflarını da erkek tarafı karşılıyor.

Bu bölgelerde daha önce düğün şenlikleri oldukça uzun sürerdi. İlk başlarda 40 gün 40 gece süren düğünler, giderek kısaldı ve önce 3 güne, ardından da bir güne kadar düştü. Köyler arasındaki düğünlerde, damat tarafı, sabahın erken saatlerinde gelinin evine gitmek için yola çıkar. Yolculuk sırasında her iki köyün orta kısmında verilen molada konuklara ‘bıryan’ adı verilen et yemeği ikram edilir. Ardından kısa süreli bir düğün halayı çekildikten sonra kız evine doğru yolculuk yeniden başlar. Burada selamlaşma faslından hemen sonra takı törenine geçilir. Burada da ilginç bir gelenek devreye girer. Takılar, damat veya geline takılmak yerine bir tepsiye konulur. İlginç olan başka bir durum ise gelinin akrabaları ve köylüleri takı takmaz. Sadece damat tarafı bu işi görür. Düğüne gelenler ortaya konulan tepsiye ya altın ya da para bırakır. Tepside toplanan para ile altın ayrıştırılır. Altın kıza, para ise kızın ailesine verilir. Bu gelenek de düğünün en zor olan kısımlarından birisini oluşturur. Çünkü bazı damatların aileleri takıların kendilerine kalması için para atacak kişilere altın vererek takının kendilerinde kalmasını sağlamak ister. Bu durumda tepsiye hep altın atılınca iki aile arasında gerginlikler bir kez daha ortaya çıkar. Bazen bu gerginlikler düğünün iptaline bile sebep olabilir.

Yıllardır terk edilmeyen bu âdetler yüzünden bölgede yaşayan gençlerin evliliklerinde ciddi zorluklar yaşanıyor. Baba başlık parasını oğlunun üzerine yüklediği için gençler evlenme yaşına geldiği zaman Batı illerine giderek başlık parası için çalışıyor. Kimisi bir yıl, kimisi ise 2 yıl çalışarak başlık parasını biriktiriyor. Aileler oğullarına ancak başlık parası hazır olduktan sonra kız bakmaya başlıyor. Erzurum’a bağlı Köprüköy’de ikamet eden 17 yaşındaki Haydar Sert, başlık parası için iki yıl önce İstanbul’un yolunu tutanlardan. Sert, “İki yıl boyunca inşaatlarda çalıştım, başlık parasını biriktirdim. Parayı babama verdim. Artık evlenmeye hazırım.” diyor. Karayazı ilçesinde oturan Hakan Soydaş ise başlık parasını biriktiremediği için sevdiği kızın kapısını çalamıyor. Soydaş, “Anneme sevdiğim kızı istemelerini söyledim. O da babama söylemiş. Babam ‘başlık parasını bulsun ondan sonra isteyelim’ demiş. Başlık parası için İzmir’e çalışmaya gideceğim. İnşallah ben gelene kadar sevdiğim kızı başkalarına vermezler. Başlık parası olmasaydı şu anda evlenmeme bir engel kalmazdı.” diyor.
 
Zaman

Bu haber 495 defa okundu.