Kapatmanın gölgesinde Türk-Rus yakınlaşması

5 Temmuz 2008 11:12 tsi
Putin Türkiye'yi ziyaret eden ilk Rus Devlet Başkanı... Erdoğan da Kremlin'e giden ilk Türk lider... İki ülke arasında ticari ve kültürel ilişkiler de gelişiyor. Peki bu ilişki de iki ülkenin AB ve ABD ile ilişkilerinin yeri ne? Zor denklem... İlyas Kam

İlyas Kamalov'un Yeni Şafak'ta çıkan yorumu:

Türkiye'de AK Parti'nin, Rusya'da da Vladimir Putin'in iktidara gelmesiyle birlikte Türk-Rus ilişkileri ivme kazanmış ve yeni bir boyuta çıkmıştır. Recep Tayip Erdoğan, Kremlin'e ayak basan ilk Türk lideri olurken, Putin de Türkiye'yi ziyaret eden ilk Rus devlet başkanı unvanını kazanmıştır. Türk-Rus yakınlaşmasını sadece iki ülkenin bölgesel ve küresel sorunlara bakış açılarının benzer olması değil, iki halk arasındaki tarih ve kültür alanlarındaki ortak yanlar da sağlamıştır. Rusların tarih sahnesine çıktıklarından itibaren Türklerle yan yana yaşamaları, iki halkın birbirinden etkilenmelerine ve ortak yönlerin oluşmasına neden olmuştur.

2000'li yılların başında Türkiye ile Rusya arasında başlayan yakınlaşma, kendisinden en fazla ticarî alanda bahsettirmektedir. Nitekim 2007 yılında iki ülke arasındaki ticaret hacmi 27 milyar dolar seviyesine çıkmıştır. Önümüzdeki yıllarda bu rakamın hızla artması beklenmektedir. Son günlerde iki ülke arasında yaşanan, ancak Türkiye'de AK Parti'nin kapatılması, Rusya'da ise Putin'in yerini Medvedev'in alması gibi konuların gölgesi altında kalan gelişmeler yaşanmaktadır.

Daha nisan ayında, "Rosoboroneksport" adlı Rus şirketi, Türk Silahlı Kuvvetleri'ne tanksavar sistem ve füzeler şevki konulu ihaleyi kazanmıştı. Rusya'nın Türkiye'ye satacağı "Kornet" füze kompleksi, füzeyi lazer ışığı vasıtası ile yöneltmek olanağını vermekte, düşmanın ateş noktalarını ve araçlarını vurmada kompleksin etkililiğini önemli derecede arttırmaktadır. Böylece Rusya bir taraftan Türkiye ile askerî teknoloji alanında da işbirliğine giderken, diğer taraftan da ABD-Rusya silah pazarı rekabetinde bir galibiyet daha elde etmiştir. Rusya donanması başkomutanı Amiral Vladımir Vısotski'nin Türkiye ziyareti sırasında (23 Haziran) iki ülke arasındaki askeri ilişkilerin geliştirilmesi konusunun öneminin altı bir kez daha çizildi. Yapılan görüşmeler sırasında taraflar Rus ve Türk denizcilerinin eylemlerinin koordine edilmesi ve onların Karadeniz'deki ortak faaliyetlerinin biçim ve yönlerinin arttırılması, bölgedeki kolektif güvenlik sisteminin geliştirmesi konusunda mutabakata vardılar. Askerî alanda da Türkiye ile Rusya'nın ilişkilerini geliştirme çabası, hiç şüphesiz Rus-Türk ilişkilerini yeni bir boyuta taşıyacaktır.

TİCARET HACMİ BÜYÜDÜ

Haziran ayının başında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler'in gerçekleştirdiği Moskova ziyareti sırasında da, enerji, ulaştırma, ticaret ve ortak yatırım projeleri konulu işbirliğinin genişletilmesine ilişkin önemli bir anlaşma imzalanmıştı. Yine toplantıda Rus şirketlerinin, Türkiye'de yeraltı doğalgaz depolarının ve doğalgaz alt-yapı tesislerinin kurulması konulu ihalelere katılışının teşvik edilmesi konusu gündeme gelmişti. Ayrıca Ankara, nükleer enerji alanında Rusya ile işbirliği yapmak istediğini dile getirmişti. Her ne kadar tek bir ülkeye bağlılık (Türkiye gaz konusunda Rusya'ya yüzde 65 oranında bağlı) istenilen bir durum olmasa da, Avrasya coğrafyasında enerji alanındaki hâkimiyetin Rusya'nın elinde olduğu göz önünde bulundurulduğunda Türkiye'nin, kendilerinin de enerji alanında Rusya'ya bağlı olduğu ve enerji kaynaklarından yoksun olan AB ve ABD ile değil, bu kaynaklara sahip ve Avrasya'da boru hatları kontrol altında tutan Rusya ile başta yeni projeler olmak üzere enerji alanında işbirliğine gitmesi Türkiye için daha kârlı olacağı görülmektedir. Bundan dolayıdır ki Türkiye, Mavi Akım'ın İsrail'e kadar uzatılmasını ve Mavi Akım - 2 projesini tekrar gündeme getirmelidir.

Son dönemde Türkiye'nin Samsun Limanı ile Rusya'nın Kavkaz limanı arasında tren feribot ulaşımının gerçekleştirilmesine yönelik yapılan taşımacılık alanındaki görüşmeler de Rus-Türk işbirliği için önem arz etmektedir. Samsun ile Kavkaz limanları arasında tren feribot seferlerinin Ekim ayında başlatılması beklenmektedir. Bu husus hem iki tarafın limanlarının gelişmesini, hem de Türk-Rus ticaretinin artmasını sağlayacaktır.

RUSYA'DA TÜRKİYE YILI

Türkiye'nin Rusya'daki yatırımları da aynı hızla devam etmektedir. İnşaat, gıda gibi sektörlerde Türkiye, Rusya'nın en büyük ortaklarının başında gelmektedir. Yine son dönemde lisansı Ford Otosan'a ait olan ve Türkiye'de üretilen Cargo kamyonları Rusya'da büyük rağbet görmektedirler. Cargo, son 1,5 yılda Rusya'da en çok satan ithal kamyon oldu. Bu yıl Ford Otosan'ın Rusya'ya 3 bin Cargo ihracat edeceği beklenmektedir.

Türkiye'de 2007 yılının Rusya Yılı, 2008'de de Rusya'da Türkiye Yılı olması, iki ülke arasında kültürel ilişkilerin gelişmesine de katkıda bulunacaktır. 2007-2008 yıllarında iki ülkede de farklı kültürel etkinliklerin gerçekleştirilmesinin yanı sıra, Turkcell'in Rus ortağı Altimo'nun kurduğu Altimo Vakfı, 2009'dan itibaren Türkiye'de opera, bale ve heykel gibi sanat dallarında üniversite mezunlarına Rusya'da üniversite sonrası burs verme kararı almıştır. Rus Alfimo Vakfı, aynı zamanda İstanbul'daki "Saltanatın Dervişleri, Dervişlerin Saltanatı" adlı sergiye ve İstanbul Müzik Festivali'ne de sponsorluk yapmıştır.

Görüldüğü gibi, son dönemde Türkiye ile Rusya arasında ticarî, askerî ve kültürel alanlarda önemli gelişmeler yaşanmaktadır. Bu gelişmelere paralel olarak, Ruslar ile Türkler arasında önceden mevcut olan "algılama" sorunu da yavaş yavaş çözülmektedir. Türk işçilerinin Rusya'nın farklı bölgelerinde çalışmaları, yılda yaklaşık 2 milyon Rus turistinin Rusya'ya gelmesi, iki halk arasında artan evlilikler gibi faktörler de bu süreçte önemli rol oynamaktadır. Çeçenistan ve PKK konularının, ikili ilişkilerde "gölge" olmaktan çıkması, Rusya ve Türkiye'nin başta Karadeniz ve Ortadoğu bölgesi olmak üzere küresel sorunlara bakış açılarının benzemesi de Türk-Rus ilişkilerinin gelişmesini tetiklemektedir.

Bununla birlikte taraflar arasında Soğuk Savaş döneminden kalan "algılama" sorunu büyük ölçüde çözülse de, Moskova Türkiye'yi hâlâ ABD'nin bölgedeki en önemli müttefiki olarak görmekte, Ankara ise Rusya ile ilişkileri ABD ve AB ile sorunlar yaşadığı dönemde ön plana çıkarmaktadır. Ancak Ankara'nın Rusya'nın ABD ve AB'ye alternatif olamayacağını göz önünde bulundurarak Rusya ile ilişkilerini bağımsız bir şekilde geliştirmesi, Moskova'nın ise Türkiye'ye yönelik eski düşüncelerinden vazgeçmesi durumunda taraflar bu ilişkiyi yeni bir boyuta çıkarma şansına sahip olacaklardır.

Sonuç olarak Türkiye'de AKP'nin Rusya'da da Putin'in iktidara gelmesiyle birlikte, Rus-Türk ilişkileri ivme kazanmıştır. Nitekim zamanında Talat Paşa'nın "Bizim Rusya siyasetimiz falan yoktur. Rus elçisi İgnatiev ne derse biz tersini yaparız" şeklindeki sözlerinin yerini The Washington Post Yazarı Richard Holbrooke'nin "Rusya, bizim çok kritik bir müttefikimiz olan Türkiye'nin sempatisini kazanmak ve Türkiye ile yeni ve özel bir ilişki kurabilmek için önemli bir atak başlatmıştır" şeklindeki sözleri yer almıştır.

* Dr. ASAM, Rusya-Ukrayna Uzmanı

Bu haber 493 defa okundu.