Différance olarak içki

3 Temmuz 2008 17:19 tsi
Differance kavramı büyük felsefeci Derrida'nın ürettiği bir yeni kavramdır. Tefrik etmek anlamına gelen differ ile tehir etmek anlamına gelen defer kelimelerinin birleşimidir. Bütün bir dil, siyaset, toplumsal ilişkiler hep differance'ın güdümündedir. İ

Yunanca’da çok enteresan bir kelime mevcuttur: Pharmakon. Enteresandır zira bu kelime hem ilaç hem de zehir anlamına gelmekte, birbirine tamamen zıt olan iki farklı kavramı aynı anda kendinde ihtiva etmektedir. 

Durum böyle olunca içinde pharmakon’un geçtiği diyaloglarda anlam sürekli olarak istikrarsız hale gelmektedir. Mesela:  

Platon’un Phaedrus isimli metninde tanrı Teuth ile kral Thamus arasında geçen mitik bir diyaloga yer verilir.

Tanrı Teuth kral Thamus’a bir “hediye” vermek istemektedir. Bu hediye yazıdır. Teuth yazıyı hafızaya iyi gelen bir reçete, bir ilaç (pharmakon) olarak takdim eder. Fakat kral bu hediyeyi unutkanlık yaratacağını öne sürerek reddeder; yazı hafıza için değil hatırlamak için bir çaredir. Krala göre yazı bir zehirdir (pharmakon) ve Teuth onu bir deva olarak göstermiştir…

Şimdi bu diyalogun neticesinde yazının bir pharmakon (ilaç) mu yoksa bir pharmakon (zehir) mu olduğuna tam olarak karar veremezsiniz.

‘Onun için’ der Derrida, ‘pharmakon’un anlamını sabitlemeye çalışmak yerine pharmakon’la beraber ortaya çıkan anlamlara ve yapıya bakmak gerekir.’ Başka bir ifadeyle pharmakon’un istikrarlı bir özü yoktur; o sadece belli zıtlıkları bir araya getiren bir mevkidir: Yazı ve konuşma, hatırlamak ve unutmak, ilaç ve zehir.   

Dolayısıyla pharmakon tam anlamıyla bir “karar-verilemeyen”dir. Yani ilaç mıdır zehir midir belli değildir. Pharmakon’un ne olduğu tam olarak belli olmadığı için kendisiyle teşbih edilen diğer kavramlar da belirsiz hale gelmektedir. Tıpkı Teuth ile Thamus arasında geçen diyalogda yazı ve konuşma meselesinde olduğu gibi.

Şimdi gelelim asıl meseleye:

İçkinin Türkçe’deki serüveni pharmakon’un Yunanca’daki serüveninden farksızdır. Bilhassa egemen iktidarın kurduğu “Türkçe’de” bu türden bir durum vuku bulmaktadır.

Zira egemen iktidar kendi inşa ettiği okullarda öğrencilere yıllarca içkinin bütün “kötülüklerin anası” olduğunu öğretmiş, bu minvaldeki söylemi yeniden ve yeniden üretmiştir.

Diğer taraftan içki yine egemen iktidar için laiklik demektir. Laiklik demek olduğu için de iyilik demektir, ilericilik demektir, 'özgürlük' demektir vs. Başsavcı Yalçınkaya’nın AKP’nin kapatılma gerekçelerinden biri olarak ülke genelinde içki tüketimindeki azalmayı göstermesi elbette bu kabildendir.   

Hulasa, içki hem bir zehir hem de bir ilaçtır. Ya da içki tam bir karar verilemeyendir egemen iktidarın söyleminde. O sadece laiklik ve irtica, ilericilik ve gericilik, ilaç ve zehir arasındaki zıtlıkların kurulduğu bir mevkidir. İstikrarlı ve net bir anlamı kesinlikle yoktur.

İçkinin böylesi bir şekilde karar-verilemez hale getirilmesi tam da egemen iktidarın güdümünde gerçekleşmektedir. (Zira üç yüzyıl öncesinde içkinin ne anlama geldiği çok sarihti.)

Durum böyle olunca da egemen iktidar, kendi kararsızlaştırdığı şeye yine kendisi keyfi bir biçimde karar verebilmektedir.  Yani istediği zaman içkiye kötü der, istediği zaman iyi der. Ama her zaman nihai sözü o söyler, nihai kararı o verir.

Bize de pharmakon’un ürettiği zıtlıklar hükümetinde çırpınıp durmak kalır.

www.iyibilgi.com analiz Erkam Can 

Bu haber 2,440 defa okundu.