İsrail'de oruç kavgası

19 Nisan 2008 09:40 tsi
İki hafta kadar önce İsrail'in gündemi ülkenin güneyine atılan füzeler, Hamas-İsrail çatışmaları, İsrail-Filistin barış süreci gibi normal seyrinde gidiyor iken, tam da Pesah öncesi, Kudüs'teki mahkemenin kadın yargıcının verdiği karar manşetlere oturdu

Yargıç geçen Pesah'tan kalma ve birkaç işyerine, Pesah'ta tüketilmesi yasak ürünler sattıkları gerekçesiyle kesilen cezalara karşı açılan davada, hükmünü vermişti:

"Bu ürünlerin satılması aleni olarak, halka açık yerlerde yapılmadığı sürece yasayı ihlal anlamına gelmiyor."

Karar, İsrailli laikleri zafer kazandırmışçasına sevindirdi; ülkenin aşırı dindar kesimini de hop oturup hop kaldırdı...

Aslında Pesah, yani Hamursuz, bir oruç dönemi değil.

Aksine ailelerin çoluk çocuk bir araya geldiği, Mısır'da Firavun esaretinden kurtuluş öykülerinin yeni nesillere aktarıldığı, özenle kurulmuş sofralarda şarapla kurban eti dâhil birçok gıdanın rahatlıkla tüketildiği bir bayram süreci.

Ne var ki, dine sıkı sıkıya bağlı biriyseniz veya "Dinin kurallarına da uyayım" diyenlerdenseniz, evinize mayalı bir şeyler girmeyecek; asla Hametz tüketmeyeceksiniz...

Onun yerine su ve hamurdan mürekkep, maya katılmamış, bir tür diyet kraker tadında, özel üretilmiş ince dilim Matza ile idare edeceksiniz. Pesah'ın olmazsa olmaz kuralı bu.

Koyu dindar Yahudiler, bayram süresince Hametz yeme düşüncesini bırakın, görmekten yana bile değiller.

 PESAH SÖZLÜĞÜ
Hamursuz Bayramı (İbranice Pesah): Yahudilik inancında Mısır'daki kölelikten kurtuluşun anısına her yıl kutlanan bir haftalık bayram. İnanca göre Firavun'un kölesi olan Yahudiler Musa'nın önderliğinde Mısır'dan alelacele çıktıkları için yolda yemek üzere hazırladıkları ekmekler, hamuru mayalanmadan pişirilir.
Hametz: Yahudilik inancında mayalı ürünlerin tümüne verilen isim. Pesah süresince tüketilmesi yasaktır.
Matza: Yahudilerin Hamursuz bayramı boyunca tükettikleri ve sadece un ve sudan yapılan ekmek türü. 

Hatta öyle ki, dinen çalışılması yasak olan Cumartesi gününü, yani Şabat'ı ihlal edip haftada 7 gün, 24 saat açık kalan süpermarket zincirleri bile bu dini baskının altında.

Ya dindar mahallelerdeki şubelerinde mayalı ürünleri tümüyle ortadan kaldırıyor veya diğer yerlerde de bu tür ürünlerin üzerini örterek, gözlerden saklama yolunu seçiyorlar.

Dindar toplum ise ne evlerinde, ne ceplerinde Hametz kırıntısı bırakıyor, tüm mayalı ürünlerini bir gün öncesi yakıyor, daha önce mayalı ürün değmiş kap kacaklarını özel yöntemlerle, yani altı sürekli yanan, kaynayan kazanlarda temizletme yoluna gidiyor.

Böyle bir Pesah geleneği yaşatılıyor iken, Pesah'ın özüne tümüyle aykırı sayılan mahkeme kararı, dini anlamda ülkeyi içeride bir başka savaşın eşiğine taşımış bulunuyor: Hametz ve Matza taraftarlarının savaşına.

İsrail'in Aşkenazi Hahambaşı Yona Metzger, Pesah'taki Hametz yeme yasağının adli yoruma açık olmadığı görüşünde.

Hahambaşı, İsrail mahkemelerini Yahudi yasalarının gereklerini iyi değerlendirememekle suçluyor ve kinayeli bir dille ekliyor:

"Eğer bir İsrail mahkemesi yabancı bir mahkemeymiş gibi karar veriyor ve Hametz'in yasaklanmasının gereğini anlamıyorsa, o zaman en iyisi bir Yahudi kararı alması için Lahey'deki Uluslararası Adalet Divanı'na başvurmak."

Dinci kesimin temsilcilerinden Hametz yemenin ölüm ve aforozla cezalandırılacak bir günah olduğu sesleri yükseliyor.

İktidar koalisyonuna yansıyor

Kararın yarattığı gerginlik, dinci Şas partisinin içinde bulunduğu iktidar koalisyonunu da etkiliyor.

Şas, İsrail-Filistin barış görüşmeleri sürecinde Kudüs'ün de gündemde olmasına karşı çıkan görüşleriyle biliniyor.

 
Koyu dindar Yahudiler toplu protestolara hazırlanıyor.

"Kudüs varsa görüşmelerde, ben koalisyonda yokum" diyen Şas partisi, hükümetle aralarının bozulması pahasına, Hametz serbestisiyle mücadelede kararlı olduğunu söylüyor.

Şas Partisi Başkanı, Başbakan Yardımcısı Eliyahu Yisai, mahkemenin kararını "İsrail'in Yahudi kimliğine sürülmüş kara bir leke" diye tanımlıyor.

Parti 1986 tarihli Matzot yasasının gediklerini kapayacak ve bu Pesah'a yetişecek bir değişiklikten yanaydı, ama olmadı.

Değişiklik önerisi, kimilerine göre Bakanlar Kurulu sekretaryasının ufak bir çalımıyla, kabineye zamanında gelemedi.

Knesset'in kadın başkanı "Bu, mahkemenin işi değil, Knesset'in karar vereceği bir durum" sözleriyle, bir anlamda ortalığı yatıştırmak durumunda kaldı.

'Yahudi kimliği, pitaya mı bağlı?'

Meclis özel oturumla toplandı, bir sonuca varamadıysa da Yahudi kimliği üzerine renkli tartışmalara sahne oldu.

Parlamentonun sol kanat partilerinden Meretz'den Zahava Gal-On, Yahudi kimliğinin, insanların tabaklarındakilerden neyi yiyip neyi yiyemeyeceklerinin söylenmesine dayanmadığını vurguladı, "Yahudi kimliğimiz, tümüyle Pesah'ta satılan pita ekmeğine mi bağlı" diye sordu.

Hükümetin Şas partili diyanet işlerinden sorumlu bakanı İtzak Kohen ise, mahkemenin kararını "Yahudi devleti kimliğinin başına doğrultulmuş silaha" benzetti.

Ne meclis, ne de son çare olarak görülen İsrail başsavcısının yorumu dindar kesimin beklentilerine cevap vermeyince, ülkenin Haredim adı verilen koyu dindar toplumu, konuyu kendi silahlarıyla ele almaya hazırlanıyor şimdilerde.

Kudüs'ün dindar mahallelerinin duvarları "Savaşa hazır olun" afişleriyle donanıyor; Pesah'ta Hametz tüketimi serbestisine karşı toplu protestolara hazırlanılıyor.

Tehdit kampanyası

Aşırı dindar Yahudi toplumunun bir kolu, Hametz satacaklara uyarılar postalamakla meşgul.

"Pesah süresince Hametz satmayı planladığınıza dair söylentiler duyduk. Bu sapkınlığın, hele kutsal kentte, cezasız kalmayacağından eminiz" sözlerinin yer aldığı tehdit mektupları, hâlihazırda 60'a yakın lokanta ve yiyecek satan işyeri sahibinin elinde.

Geçen yıl Pesah'ta, bir kaç yerde mayalı ürün satılıyor diye trafiği birbirine katan, çöp tenekelerini ateşe veren, kendilerine engel olmak isteyen polise taşlarla saldıran aşırı dindarların taşkınlıkları hatırlandığında, tehditlerin pek de yabana atılır bir tarafı yok.

Bugüne dek Pesah yasakları nedeniyle özellikle laik kesimlerin "aşk-nefret" ikilemi içinde andıkları yedi günlük Pesah Bayramı'na İsrail, Cumartesi akşamından başlayarak giriyor.

Aynı çevrelerin "Pesah'ta Hametz Serbest! Laik Devrim!" sloganları, karşıt kesimin "Fazla sevinmeyin, gelecek yıl bir Pesah daha var. O zaman daha hazırlıklı olacağız" sözleriyle karşılık bulsa da 2008, dini kuralların ağırlığının hissedildiği toplumda, bir işaret taşı olarak çoktan yerini aldı bile.

 

Bu haber 427 defa okundu.