Kıdem tazminatında neler değişiyor

14 Mart 2008 12:25 tsi
Mevcut Sistemde Kıdem Tazminatı nedir, kimler kapsama dahil, Sosyal Güvenlik Reformu denilen yasa ile nasıl işleyecek, tasarıda işçiyi bekleyen tehlikeler nelerdir?

Sosyal güvenlik reformu olarak bilinen 5510 sayılı Kanunla ilgili tartışmalar sürerken, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı önemli bir adım atarak istihdam paketi içinde kıdem tazminatı fonunu hayata geçirmek üzere yasal düzenlemelere başladı.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın Başbakanlık’a gönderdiği tasarıya göre, mevcut kıdem tazminatı uygulaması sona erdirilip, Kıdem Tazminatı Fonu kurulacak.

Mevcut Sistemde Kıdem Tazminatı:

Bir işyerinde çalışan işçilerin işten ayrılmaları durumunda hangi hallerde kıdem tazminatı alabilecekleri 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinde belirtilmiştir. Buna göre;

a) İşveren tarafından 4857 sayılı İş kanunun 25. Maddesinin II numaralı bendinde gösterilen ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri nedenler dışında iş sözleşmesinin feshedilmesi durumunda,

b) İşçi tarafından 4857 sayılı İş kanunun 24. Maddesinde sayılan nedenlerden dolayı iş sözleşmesinin feshedilmesi durumunda,

c) Muvazzaf askerlik dolayısıyla iş sözleşmesinin feshedilmesi durumunda,
d) İşçinin bağlı bulunduğu kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik, veya malullük aylığı yahut toptan ödeme alması amacıyla iş sözleşmesinin feshedilmesi durumunda,

e) Kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi rızası ile iş sözleşmesini sona erdirmesi durumunda,

f) İşçinin ölümü sebebiyle iş sözleşmesinin son bulması halinde,

g) Sosyal Sigorta Yasalarında değişiklik yapan 4447 sayılı yasa ile getirilen bir hükümle, 506 sayılı Kanunun 60. maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları veya aynı kanunun geçici 81. maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılmaları nedeniyle,

İşçiler kıdem tazminatı almaya hak kazanırlar. İşçi, işe başladığı tarihten itibaren iş sözleşmesinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında (halen 2087,92 YTL tavan tutar vardır) kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.

KIDEM TAZMİNATI FONU

Kıdem tazminatı fonu tasarısı 1954 yılından beri sosyal taraflarca tartışılıyor. Ancak bugüne kadar bir çözüm yolu bulunamadı.

Bugün gelinen noktada, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanan tasarı Başbakanlık’ta değerlendiriliyor. Güvenlik Reformu’nun içeriğinde kıdem tazminatına ilişkin bir hüküm yok. Kıdem tazminatı ile ilgili düzenlemelerin ‘İstihdam Paketi’ kapsamında farklı bir yasa ile yapılması düşünülmektedir.

Bir çok kişi tasarıyı görmeden sadece duyumlar ve gazete haberleriyle yada eski tasarıya göre yorum yapmaktadır. Bu da tasarıya karşı olumsuz düşünceler doğmasına neden olmakta ve bu konuda sağlıklı karar verilmesini engellemektedir. Öncelikle güncel tasarının kamuoyuna açıklanması ve tasarıya ilişkin olarak sosyal tarafların görüşlerinin alınması gereklidir.

İşletmelerin ekonomik kriz dönemlerinde mali yapılarının bozulması sonucu ödeme güçlüğüne düştükleri, bunun sonucunda da işçilerin emeğinin ve sadakatinin karşılığı olan kıdem tazminatından mahrum kaldıkları görülmektedir. Yine, uzun yıllar çalıştığı bir işyerinden herhangi bir nedenle istifa eden işçi kıdem tazminatı hakkından mahrum kalmaktadır.

Esasen getirilmesi düşünülen bu düzenleme ile bu işçilerin hakları korunmakta ve güvence altına alınmaktadır. Özellikle temizlik, güvenlik ve yemek gibi hizmetler sektöründe başta devlet hastaneleri ve belediyeler olmak üzere kamuya taşeronluk hizmeti veren işyerlerinde çalışanların kıdem tazminatı açısından sorun yaşadıkları görülmektedir. İşverenler ihale maliyetlerine kıdem tazminatı yükünü ekleyememekte, işçiler ise uzun süreli çalışmalarına rağmen taşeron firmaların değişikliğinden dolayı mağdur olmakta ve kıdem tazminatı hakkından mahrum kalabilmektedir.

Kıdem Tazminatı Fonu Tasarısına Göre “Kıdem Tazminatına Hak kazanma”

Söz konusu Kanun kapsamına giren işçiler,

a) Bağlı oldukları kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik, malullük aylığı bağlanması yahut toptan ödeme almak amacıyla hizmet akitlerini feshetmeleri halinde,

b) İşverence hizmet akdinin feshedilmesi durumunda işçinin hak kazandığı yaşlılık, emeklilik, malullük aylığı veya toptan ödeme almak amacıyla ilgili kuruma veya sandığa başvurması halinde,

c) Adına en az 5 (veya 10 yıl) Fona prim ödenen işçinin isteği halinde,

d) İşçinin ölümü halinde kanuni mirasçıları, kıdem tazminatına hak kazanacaklar.

Yaşlılık, emeklilik aylığı almakta iken çalışmaya başlamakla aylığı kesilen ve 506 sayılı Kanunun 63 üncü maddesinin 1 inci ve 2 inci fıkralarına göre yeniden hesaplanacak aylık bağlanması için talepte bulunan ve hizmet akdini fesheden işçiye, daha önce tazminat aldığı tarihten sonra fona prim ödenen süreler için de kıdem tazminatı ödenecek.

Haklarında Sosyal Güvenlik Destek Primi ödenenler için sadece malullük aylığı şartlarının gerçekleşmesi veya ölüm halinde kıdem tazminatı ödenecek.

Sistem Nasıl İşleyecek

Her ay işçinin bireysel fondaki hesabına, ücretin belirlenecek oranında prim yatırılması, işçinin de işten ayrıldığında bireysel fonda biriken parayı nemasıyla birlikte alması sağlanacaktır. Böylece hem işçiler mağdur edilmeyecek, hem de işverenler üzerindeki kıdem tazminatı yükü kaldırılacaktır. Taslağa göre, kıdem tazminatı yerine getirilen sistemde, Kıdem tazminatlarının değerlendirileceği bireysel emeklilik şirketini işveren ve fonda biriken paralan değerlendirecek olan yatırım fonlarını ise İşçi belirleyecek. Kıdem tazminatlarına herhangi bir vergi ya da benzeri kesinti uygulanmayacak.

İşveren her ay işçinin aylık ücretinin yüzde 3'ü oranında bir tutarı bireysel fona aktaracak. Bu yüzde 3'lük oranın düşük kaldığını düşünüyorum. Bu nedenle, (Yüzde 2 işveren, yüzde 1 işçi, yüzde 1 devlet) olarak uygulanan işsizlik sigortası priminin Yüzde 2 olan işveren payının yüzde 0.5’a düşürülerek, kalan yüzde 1,5’luk kısmının bireysel fona aktarılmasının daha doğru olacağı kanaatindeyim. Zira, işsizlik sigortası fonunda yaklaşık 32 milyar YTL birikmiş olup, bu tutar fonun işlevini yürütebilmesi için oldukça yüksektir. Böylece her ay işçinin aylık ücretinin yüzde 4,5 oranındaki tutarı bireysel fona aktarılabilecektir.

Örneğin: 5 yıl süreyle asgari ücretle çalışan işçiye 5 * 608,40.-YTL=)3.042.-YTL kıdem tazminatı ödenmekte ve bundan sadece damga vergisi kesilmektedir.

Yeni sisteme göreyse, işçinin bireysel fon hesabına her ay 18,25 YTL olmak üzere 5 yıllık süre sonuna ancak 1.095.-YTL yatmış olacaktır. Bu tutarın nemasıyla birlikte yaklaşık 2000 YTL tutarına ulaşacaktır. Bu durumda işçiler yaklaşık 1/3 oranında kayıpla karşılaşacaklardır.

Yine aynı örneği ele aldığımızda, yüzde 3 yerine önerimiz olan yüzde 4,5 üzerinden hesaplama yapıldığında aylık 27,38 YTL olmak üzere 5 yılda 1.642.-YTL civarında bir tutar birikecek ve nemasıyla birlikte 3.000 YTL’nin üzerine ulaşacaktır. İşçilerde herhangi bir hak kaybına uğramayacaktır.

Tasarıda İşçiyi Bekleyen Tehlikeler

İşçilerin geçmişteki haklarının mutlaka korunması gereklidir. Yine, taslakta yer alan tazminatı alabilmek için 10 yıl beklenmesi gerekliliği, oldukça uzun bir süre olup beş yıla indirilmesi halinde tepkiler azalacaktır. Kadın işçiler için evlenme halinde bir yıl içinde işten ayrılanlarla, askerlik halinde 10 yıl bekleme süresi aranmaması da tasarıya konulmalıdır.

Ayrıca, işverenin kıdem tazminatı fonu kesintilerini işçinin bireysel hesabına yatırmasının takibi düzenlenmediği gibi, yatırmamasının herhangi bir müeyyidesi de yoktur. Bu da, işçilerin mağduriyetini doğurabilecektir.

Yine önemli bir tehlike de kayıtdışı çalışanlar için geçerli. Kayıtdışı çalışanlar da adlarına herhangi bir kesinti olmayacağından dolayı fondan kıdem tazminatı alamayacak.

 Haber 7

Bu haber 464 defa okundu.